Likwidacja spółki osobowej nie zawsze musi przebiegać według żmudnej procedury likwidacyjnej. W wielu przypadkach wspólnicy mogą zakończyć działalność w prostszy sposób, a nawet – zamiast ją zamykać – przekształcić spółkę w spółkę kapitałową. Jednak prawo stawia w tym zakresie konkretne ograniczenia. Warto wiedzieć, kiedy dokładnie zakaz przekształcenia zaczyna obowiązywać, a kiedy wciąż można zmienić formę prawną spółki.
Podstawowe zasady likwidacji spółek osobowych
Zgodnie z art. 67 § 1 Kodeksu spółek handlowych, w przypadku wystąpienia przyczyn rozwiązania spółki (określonych w art. 58 k.s.h.), należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności. Oznacza to, że w większości spółek osobowych (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa) likwidacja nie jest obligatoryjna – można zakończyć działalność w inny sposób.
Wyjątek stanowi spółka komandytowo-akcyjna – w jej przypadku, zgodnie z art. 150 k.s.h., stosuje się przepisy o likwidacji spółki akcyjnej, co oznacza, że przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego jest obowiązkowe.
Kiedy można zakończyć działalność bez likwidacji?
Przykładowo, wspólnicy spółki jawnej mogą w jednej uchwale:
- postanowić o rozwiązaniu spółki,
- od razu zdecydować, że cały majątek zostanie wniesiony do innej spółki,
- albo dokonać jego podziału między siebie.
W takim przypadku likwidacja formalna nie jest wymagana – spółka po prostu kończy działalność zgodnie z ustaleniami wspólników.
Moment rozpoczęcia likwidacji
Postępowanie likwidacyjne rozpoczyna się w momencie zaistnienia jednej z przyczyn rozwiązania spółki, m.in.:
- przyczyny przewidziane w umowie spółki,
- jednomyślna uchwała wspólników,
- śmierć wspólnika lub jego upadłość,
- wypowiedzenie umowy przez wspólnika lub jego wierzyciela,
- prawomocne orzeczenie sądu.
Procedura kończy się wykreśleniem spółki z KRS. W jej trakcie likwidatorzy:
- zamykają bieżące sprawy spółki,
- ściągają wierzytelności,
- spłacają zobowiązania,
- spieniężają majątek.
Dopiero po spłacie wierzycieli, zgodnie z art. 82 § 2 k.s.h., pozostały majątek dzieli się między wspólników według zasad określonych w umowie spółki.
Kiedy zakaz przekształcenia zaczyna obowiązywać?
Kluczowe jest, że zakaz przekształcenia spółki osobowej w spółkę kapitałową pojawia się dopiero wtedy, gdy spółka – będąc w likwidacji – rozpoczęła podział majątku między wspólników. Samo otwarcie likwidacji jeszcze nie wyklucza przekształcenia.
Dopóki majątek nie jest dzielony, wspólnicy mogą:
- podjąć uchwałę o wstrzymaniu likwidacji,
- w przypadku częściowego podziału – zwrócić środki otrzymane z likwidacji,
- wszcząć procedurę przekształcenia zgodnie z art. 562 k.s.h.
Przykład 1 – możliwe przekształcenie
Spółka partnerska „Nowe Horyzonty” w styczniu 2025 r. podjęła uchwałę o rozwiązaniu i rozpoczęła likwidację. Po trzech miesiącach, gdy spłacono już część zobowiązań, ale nie rozpoczęto jeszcze podziału majątku, wspólnicy postanowili przekształcić spółkę w spółkę z o.o. Uchwała o wstrzymaniu likwidacji i o przekształceniu była w pełni zgodna z prawem.
Przykład 2 – zakaz przekształcenia
W spółce jawnej „Projekt Plus” w trakcie likwidacji sprzedano wszystkie aktywa i zaczęto przekazywać środki wspólnikom. W tym momencie wspólnicy chcieli przekształcić spółkę w spółkę akcyjną. Było to już niemożliwe – rozpoczęty podział majątku zablokował możliwość przekształcenia.
Spółka komandytowo-akcyjna – szczególne zasady
W spółce komandytowo-akcyjnej podział majątku między akcjonariuszy, zgodnie z art. 474 § 1 k.s.h., nie może nastąpić przed upływem roku od ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. To oznacza, że zakaz przekształcenia w praktyce pojawia się dopiero po tym okresie, kiedy faktycznie możliwe jest rozpoczęcie podziału majątku.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- W większości spółek osobowych (poza SKA) likwidacja nie jest obowiązkowa.
- Zakaz przekształcenia pojawia się dopiero po rozpoczęciu podziału majątku.
- Wspólnicy mogą wstrzymać likwidację i dokonać przekształcenia aż do momentu wpisu wykreślającego spółkę z KRS.
- W spółce komandytowo-akcyjnej zakaz pojawia się z opóźnieniem – dopiero po rocznym okresie od ogłoszenia likwidacji.
Podstawa prawna
- art. 58, art. 67–82, art. 150, art. 474, art. 562 – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 18 ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- likwidacja spółki osobowej a przekształcenie
- kiedy można przekształcić spółkę w spółkę kapitałową
- zakończenie działalności spółki jawnej bez likwidacji
- spółka komandytowo-akcyjna likwidacja i przekształcenie
Przydatne linki: