Prowadzenie egzekucji komorniczej to często trudna sytuacja nie tylko dla dłużnika, ale również dla osób trzecich, które mogą zostać dotknięte przez zajęcie przedmiotów należących do nich, a nie do dłużnika. Powództwo ekscydencyjne to podstawowe narzędzie, które pozwala osobie trzeciej bronić swoich praw w przypadku bezpodstawnego zajęcia przez komornika rzeczy lub prawa majątkowego. W tym poradniku wyjaśniam krok po kroku, jak działa powództwo ekscydencyjne, jakie są terminy jego wniesienia, a także jakie skutki wywołuje wyrok sądu w tego typu sprawie. Przedstawiam również praktyczne przykłady i pułapki, na które należy zwrócić szczególną uwagę.
Na czym polega powództwo ekscydencyjne i kiedy można je wytoczyć?
Powództwo ekscydencyjne, zgodnie z art. 841 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), służy ochronie praw osób trzecich w sytuacji, gdy egzekucja skierowana jest do przedmiotu, który nie należy do dłużnika, lecz do innego podmiotu. Jest to środek merytorycznej obrony – pozwala wykluczyć zajęty przedmiot z toczącego się postępowania egzekucyjnego.
Pamiętaj: Celem powództwa ekscydencyjnego nie jest podważanie tytułu wykonawczego (np. wyroku sądu przeciwko dłużnikowi), ale żądanie zwolnienia konkretnego przedmiotu spod egzekucji.
Powództwo ekscydencyjne możesz wytoczyć wyłącznie wtedy, gdy przedmiot został już zajęty przez komornika. Jeśli przedmiot został sprzedany w toku egzekucji albo postępowanie egzekucyjne zostało już zakończone, nie można skutecznie żądać jego zwolnienia – w takiej sytuacji pozostaje wyłącznie możliwość domagania się odszkodowania za bezpodstawne zajęcie.
Jakie są skutki wyroku w sprawie powództwa ekscydencyjnego?
Wyrok uwzględniający powództwo ekscydencyjne jest orzeczeniem konstytutywnym. Oznacza to, że po jego uprawomocnieniu sytuacja prawna przedmiotu zajętego przez komornika ulega przekształceniu – wszystkie skutki zajęcia przedmiotu przez komornika wygasają, a sam przedmiot przestaje podlegać egzekucji. Organ egzekucyjny (najczęściej komornik) powinien wówczas po prostu zakończyć egzekucję w odniesieniu do tego konkretnego przedmiotu, bez potrzeby wydawania odrębnego postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego (art. 816 § 3 k.p.c.).
Dodatkowo, wyrok zwalniający przedmiot od egzekucji uniemożliwia wszczęcie ponownej egzekucji z tego przedmiotu w tych samych okolicznościach. Sytuacja prawna zostaje „utrwalona” – wyłączenie przedmiotu z egzekucji działa również na przyszłość.
Terminy na wniesienie powództwa ekscydencyjnego – jak ich nie przegapić?
Bardzo ważne jest pilnowanie terminów! Zgodnie z art. 841 § 3 k.p.c., powództwo ekscydencyjne można wytoczyć w terminie miesiąca od dnia, w którym osoba trzecia dowiedziała się o naruszeniu swojego prawa (np. od chwili, gdy dowiedziała się o zajęciu jej rzeczy przez komornika). Termin ten jest tzw. terminem zawitym prawa materialnego – jeśli go przekroczysz, nie możesz już skutecznie domagać się zwolnienia przedmiotu spod egzekucji, a sąd nie może przywrócić terminu. Sąd z urzędu sprawdza, czy termin został zachowany.
📌 WAŻNE! Dniem dowiedzenia się o zajęciu jest dzień faktycznego powzięcia wiadomości, a nie dzień, w którym osoba trzecia przy zachowaniu staranności powinna się dowiedzieć.
W niektórych przypadkach termin na wniesienie powództwa jest inny, co wynika z przepisów szczególnych – na przykład przy egzekucji z ruchomości i nieruchomości.
Egzekucja z ruchomości – przesunięcie terminu
Jeżeli osoba trzecia złożyła skargę na zajęcie ruchomości, termin miesięczny do wniesienia powództwa ekscydencyjnego zaczyna biec od dnia doręczenia jej postanowienia oddalającego tę skargę (art. 845 § 23 k.p.c.).
Praktyczny problem: Komornik może sprzedać zajętą rzecz już po 2 tygodniach od uprawomocnienia się zajęcia (art. 864 § 1 k.p.c.), a termin na wniesienie powództwa ekscydencyjnego wynosi miesiąc. Oznacza to, że rzecz może zostać zbyta, zanim osoba trzecia zdąży złożyć powództwo.
Jak się zabezpieczyć?
Najlepiej złożyć powództwo wraz z wnioskiem o zabezpieczenie już w terminie 2 tygodni od uprawomocnienia się zajęcia lub jeszcze wcześniej sam wniosek o zabezpieczenie. Samo wniesienie powództwa lub wniosku o zabezpieczenie NIE wstrzymuje sprzedaży rzeczy przez komornika, dopóki sąd nie udzieli zabezpieczenia.
Egzekucja z nieruchomości – szczególny termin
W przypadku egzekucji z nieruchomości, powództwo ekscydencyjne można wytoczyć najpóźniej przed rozpoczęciem licytacji (art. 953 § 1 pkt 6 k.p.c.). Po tej dacie nie będzie już możliwe zwolnienie nieruchomości spod egzekucji.
Przykłady praktyczne powództwa ekscydencyjnego
Przykład 1 – Zajęcie rzeczy ruchomej należącej do osoby trzeciej
Pani Katarzyna wynajmuje mieszkanie Markowi, który popadł w długi. Komornik prowadzi egzekucję z ruchomości znajdujących się w mieszkaniu i zajmuje pralkę, która w rzeczywistości należy do pani Katarzyny. Gdy dowiaduje się o zajęciu, składa powództwo ekscydencyjne, domagając się zwolnienia pralki spod egzekucji. Sąd uwzględnia powództwo i po uprawomocnieniu wyroku pralka zostaje wyłączona z egzekucji, a komornik nie może już prowadzić egzekucji z tej rzeczy.
Przykład 2 – Egzekucja z nieruchomości współwłaściciela
Pan Tomasz posiada wraz z żoną Anną dom, którego jest współwłaścicielem. Komornik prowadzi egzekucję przeciwko Annie i zajmuje dom. Tomasz, będąc osobą trzecią, składa powództwo ekscydencyjne, wykazując, że połowa domu należy do niego i nie powinna podlegać egzekucji. Składa powództwo przed rozpoczęciem licytacji, sąd uwzględnia żądanie i część nieruchomości Tomasza zostaje zwolniona spod egzekucji.
O czym musisz pamiętać, wnosząc powództwo ekscydencyjne?
- Powództwo wnosi się do sądu rejonowego właściwego według miejsca prowadzenia egzekucji.
- Konieczne jest wykazanie, że zajęty przedmiot należy do osoby trzeciej (np. poprzez dowody własności, umowy kupna, faktury, itp.).
- Termin na wniesienie powództwa jest zawity – nie podlega przywróceniu!
- Możliwe jest wnioskowanie o zabezpieczenie na czas trwania procesu, aby komornik nie sprzedał rzeczy do czasu rozpoznania powództwa.
- Samo wniesienie powództwa lub wniosku o zabezpieczenie NIE wstrzymuje sprzedaży zajętej rzeczy – sąd musi udzielić zabezpieczenia.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki
- Jeśli dowiesz się, że zajęto Twój majątek w toku egzekucji komorniczej, działaj szybko – terminy są bardzo krótkie i nieprzywracalne.
- Pamiętaj o możliwości jednoczesnego wniesienia powództwa i wniosku o zabezpieczenie, aby skutecznie ochronić swój majątek przed sprzedażą.
- Wyrok sądu w sprawie powództwa ekscydencyjnego ma skutek trwały – zwolniony przedmiot nie może być objęty egzekucją w przyszłości w tych samych okolicznościach.
- W razie sprzedaży rzeczy w toku egzekucji, przysługuje już tylko roszczenie odszkodowawcze – nie można domagać się zwolnienia rzeczy.
- Dokumentuj swoje prawo do przedmiotu – bez odpowiednich dowodów sąd nie uwzględni powództwa.
Podstawa prawna
- art. 841 § 1, § 3, art. 816 § 3, art. 845 § 23, art. 864 § 1, art. 953 § 1 pkt 6, art. 7674 § 1, art. 360 – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- powództwo ekscydencyjne krok po kroku
- zwolnienie przedmiotu spod egzekucji komorniczej
- ochrona praw osób trzecich w egzekucji
- terminy powództwa o zwolnienie od egzekucji
- zabezpieczenie przed sprzedażą przez komornika
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://www.komornik.pl – Krajowa Rada Komornicza