Podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. często bywa traktowane jako „wytrych” do zakwestionowania wyroku. Niestety, równie często jest on formułowany nieprawidłowo, co skazuje go na niepowodzenie.
❌ Czego unikać? Najczęstszym błędem jest przedstawianie własnej, alternatywnej wersji wydarzeń i polemizowanie z ustaleniami sądu, zamiast wykazania konkretnych uchybień w jego rozumowaniu. Jeśli Twoja argumentacja sprowadza się do stwierdzenia: „Sąd ocenił dowód X źle, bo ja uważam inaczej”, to prawdopodobnie nie odniesiesz sukcesu.
✔ Jak poprawnie sformułować zarzut? Aby skutecznie zakwestionować ocenę dowodów, musisz wykazać, że sąd:
- Pominął logikę: Dokonując oceny materiału dowodowego, sąd zignorował podstawowe zasady logicznego wnioskowania, np. wyciągnął wnioski, które nie wynikają w sposób logiczny z przeprowadzonych dowodów.
- Zignorował doświadczenie życiowe: Sąd nie uwzględnił powszechnie znanych i akceptowanych zasad wynikających z doświadczenia życiowego, oceniając prawdopodobieństwo pewnych zdarzeń lub zachowań.
- Ocenił dowody w sposób rażąco błędny lub oczywiście sprzeczny z ich treścią: Ocena sądu musi być nie tylko subiektywnie inna od Twojej, ale obiektywnie wadliwa.
Przykład 1: Nieprawidłowe powiązanie faktów z materiałem dowodowym
Wyobraźmy sobie sprawę o zapłatę z umowy o dzieło. Pan Janusz (zamawiający) twierdzi, że dzieło (strona internetowa) wykonane przez firmę „PixelPerfect” Sp. z o.o. ma wady i odmawia zapłaty pełnego wynagrodzenia w kwocie 15 000 zł. Sąd pierwszej instancji oddala powództwo firmy „PixelPerfect” w całości, opierając się głównie na zeznaniach świadka – kolegi Pana Janusza, który twierdzi, że widział, jak strona „nie działała” podczas jednej prezentacji. Jednocześnie sąd pomija opinię biegłego z zakresu informatyki, który stwierdził, że strona działała poprawnie w momencie badania, a ewentualne chwilowe problemy mogły wynikać z przyczyn niezależnych od wykonawcy (np. problemów z serwerem hostingowym Pana Janusza).
W apelacji firma „PixelPerfect” mogłaby podnieść zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:
- Brak logiki: Przyznanie decydującej wagi zeznaniom świadka, który miał ograniczoną wiedzę techniczną i obserwował stronę tylko raz, przy jednoczesnym zdyskredytowaniu opinii specjalisty (biegłego).
- Niewszechstronną ocenę: Pominięcie faktu, że problemy mogły leżeć po stronie infrastruktury zamawiającego, a nie samego dzieła.
Aby zarzut był skuteczny, apelujący musi dokładnie wskazać, które dowody sąd ocenił wadliwie, na czym polegała ta wadliwość (np. sprzeczność z logiką, doświadczeniem życiowym, innymi dowodami) i jaki wpływ miało to na treść rozstrzygnięcia. Nie wystarczy powiedzieć, że sąd „nie dał wiary naszym argumentom”. Trzeba wykazać, dlaczego ocena sądu była nieprawidłowa w świetle zgromadzonych dowodów.
Pamiętaj, że samo przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie nie jest wystarczające. Jeśli wnioski sądu są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to jego ocena musi się ostać, nawet jeśli z tego samego materiału można by wysnuć także inne, odmienne wnioski. Twoim zadaniem jest wykazanie, że wnioski sądu były niemożliwe lub rażąco wadliwe.
Najczęstsze nieprawidłowości przy formułowaniu zarzutu
Doktryna i orzecznictwo wskazują na kilka typowych błędów popełnianych przy konstruowaniu zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów. Zrozumienie ich pomoże Ci uniknąć pułapek.
1. Mylenie oceny dowodów z ustaleniami faktycznymi
Bardzo często zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest mylony z błędem w ustaleniach faktycznych lub sprzecznością istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego. To nie to samo!
- Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy sposobu, w jaki sąd ocenia dowody – np. odmawia wiarygodności zeznaniom świadka, naruszając przy tym zasady logiki lub doświadczenia życiowego.
- Błąd w ustaleniach faktycznych ma miejsce, gdy sąd np. nie dokona oceny określonych środków dowodowych albo nie uwzględni pewnych dowodów w swoich ustaleniach. Choć błąd w ustaleniach faktycznych jest często wynikiem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (np. błędu logicznego przy ocenie dowodów), to są to odrębne kategorie uchybień.
- Sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego zachodzi, gdy ustalenia sądu są wprost przeciwne do tego, co wynika z dowodów.
Ważne jest, aby precyzyjnie określić, na czym polega uchybienie sądu. Jeśli sąd dokonał ustaleń całkowicie sprzecznych z treścią dowodów, właściwszym zarzutem może być właśnie sprzeczność ustaleń z materiałem dowodowym, a nie (lub nie tylko) naruszenie zasad oceny dowodów.
2. Niewskazanie konkretnych uchybień
Zarzut musi być konkretny. Nie wystarczy ogólnikowe stwierdzenie, że sąd „źle ocenił dowody”. Musisz wskazać:
- które konkretnie dowody zostały ocenione wadliwie,
- na czym polegało naruszenie przez sąd kryteriów oceny (logika, doświadczenie życiowe),
- jaki wpływ ta wadliwa ocena miała na wynik sprawy.
Przykład 2: Zbyt ogólny zarzut
Pani Zofia prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą „Kreatywne Finanse Zofia Nowak” pozwała swojego byłego klienta, firmę „BudMax S.A.”, o zapłatę 5 500 zł za wykonaną analizę finansową. Sąd oddalił jej powództwo, uznając, że analiza była nierzetelna, opierając się na korespondencji mailowej między stronami, w której klient zgłaszał liczne zastrzeżenia. Pani Zofia w apelacji napisała jedynie: „Sąd błędnie ocenił dowody z korespondencji mailowej, ponieważ moja analiza była rzetelna”.
Taki zarzut jest zbyt ogólny. Pani Zofia powinna była:
- Wskazać, które konkretnie fragmenty maili sąd zinterpretował wadliwie.
- Wyjaśnić, dlaczego interpretacja sądu jest nielogiczna lub sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego (np. „Sąd pominął fakt, że zastrzeżenia klienta były ogólnikowe i nie wskazywały na konkretne błędy merytoryczne, a jedynie wyrażały subiektywne niezadowolenie z wniosków analizy, które były dla niego niekorzystne”).
- Wskazać, jak prawidłowa ocena tej korespondencji, ewentualnie w powiązaniu z innymi dowodami (np. treścią samej analizy, zeznaniami świadków potwierdzających jej przyjęcie bez zastrzeżeń na wcześniejszym etapie), powinna prowadzić do odmiennych ustaleń faktycznych i w konsekwencji do zasądzenia roszczenia.
3. Podważanie ustaleń sądu własną wersją wydarzeń
Jak już wspomniano, celem zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów nie jest przedstawienie własnej, korzystniejszej dla apelującego oceny materiału dowodowego. Twoim zadaniem jest wykazanie, że ocena dokonana przez sąd jest nie do zaakceptowania z powodu jej wadliwości (nielogiczności, sprzeczności z doświadczeniem życiowym).
Zamiast pisać: „Sąd uznał, że zdarzenie A miało miejsce, a moim zdaniem miało miejsce zdarzenie B”, powinieneś argumentować: „Sąd uznał, że zdarzenie A miało miejsce, opierając się na dowodzie X. Jednakże wniosek ten jest nielogiczny, ponieważ dowód X w powiązaniu z dowodem Y jednoznacznie wskazuje, że zdarzenie A nie mogło mieć miejsca / bardziej prawdopodobne było zdarzenie B, gdyż…”
Pamiętaj, że art. 233 k.p.c. nie może być podstawą zarzutu niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy. Ten przepis reguluje jedynie sposób oceny już przeprowadzonych dowodów.
Podsumowanie: Kluczowe wnioski dla skutecznego zarzutu
Formułowanie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów jest sztuką wymagającą precyzji i dogłębnej analizy. Aby zwiększyć swoje szanse na przekonanie sądu drugiej instancji, pamiętaj o następujących zasadach:
- 📌 Konkretyzacja: Wskaż dokładnie, które dowody sąd ocenił wadliwie i na czym polegał błąd (naruszenie logiki, zasad doświadczenia życiowego, rażąca sprzeczność z treścią dowodu).
- 🧐 Argumentacja, nie polemika: Nie przedstawiaj jedynie własnej wersji wydarzeń. Wykaż, dlaczego ocena sądu jest obiektywnie wadliwa.
- 🔗 Związek przyczynowy: Wyjaśnij, jaki wpływ wadliwa ocena dowodów miała na ustalenia faktyczne i ostateczne rozstrzygnięcie sprawy.
- 📚 Rozróżnienie zarzutów: Upewnij się, czy faktycznie chodzi o naruszenie sposobu oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), czy może o błąd w ustaleniach faktycznych lub sprzeczność ustaleń z materiałem dowodowym.
- 📄 Wskazanie przepisów: Choć wystarczy określenie błędu sądu, precyzyjne wskazanie naruszonego przepisu (np. art. 233 § 1 k.p.c.) jest dobrą praktyką.
- ⚖️ Granice swobody sądu: Pamiętaj, że sąd ma prawo do własnej oceny, o ile mieści się ona w granicach logiki i doświadczenia życiowego. Nie każda odmienna ocena jest oceną błędną.
Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów może być decydujące dla wyniku postępowania apelacyjnego. Wymaga to jednak starannego przygotowania i unikania powszechnych błędów.
Podstawa prawna
- art. 233 § 1, art. 368 § 1 pkt 2 i 3 – Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku:
- formułowanie zarzutu apelacyjnego
- swobodna ocena dowodów kpc
- naruszenie art 233 kpc
- apelacja cywilna zarzuty
- skuteczna apelacja od wyroku