1. Cel i funkcja pisma
Ten rodzaj pozwu służy do ochrony dóbr osobistych, takich jak:
- godność, dobre imię, reputacja, prywatność, wizerunek,
- oraz — coraz częściej — tożsamość cyfrowa i wizerunek w Internecie, w tym naruszenia za pomocą technologii deepfake.
Celem pozwu jest:
- usunięcie skutków naruszenia (np. usunięcie filmu, publikacja przeprosin),
- zaprzestanie naruszeń (np. zakaz dalszego rozpowszechniania treści),
- zadośćuczynienie pieniężne — rekompensata za krzywdę niemajątkową (np. upokorzenie, utratę zaufania społecznego, stres, cierpienia psychiczne).
2. Struktura i logika dokumentu
Pismo zachowuje klasyczny układ przewidziany w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego:
- Oznaczenie sądu – tu: Sąd Okręgowy w Poznaniu (właściwy rzeczowo i miejscowo).
- Oznaczenie stron – powód (osoba pokrzywdzona) i pozwany (sprawca naruszenia).
- Wartość przedmiotu sporu – odpowiada żądanej kwocie zadośćuczynienia.
- Petitum (żądania) – precyzyjne określenie, czego powód żąda (usunięcia materiału, przeprosin, zapłaty itd.).
- Wnioski dowodowe – wskazanie dowodów, które potwierdzają fakty (film, korespondencja, zeznania świadków, opinia biegłego).
- Uzasadnienie – opis stanu faktycznego, argumentacja prawna oraz wyjaśnienie, dlaczego żądania są zasadne.
- Załączniki – dowody materialne i dokumenty formalne.
3. Jak wypełnić pola pomocnicze (w nawiasach kwadratowych)
- [Imię i nazwisko powoda] – Twoje imię i nazwisko.
- [Imię i nazwisko pozwanego] – osoba, która opublikowała materiał.
- [Tytuł filmu] – dokładna nazwa materiału naruszającego dobre imię.
- [Data publikacji] – dzień publikacji filmu.
- [Wysokość żądanej kwoty] – kwota, jakiej domagasz się tytułem zadośćuczynienia (np. 25 000 zł).
- [Data wezwania] / [Data odpowiedzi] – daty wysłania i odpowiedzi na wezwanie przedsądowe.
- [Wysokość opłaty] – wysokość opłaty sądowej (obliczana zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 3 u.k.s.c. – zazwyczaj 600 zł dla roszczeń o ochronę dóbr osobistych).
4. Typowe błędy popełniane przez powodów
- Brak wezwania przedsądowego – jest ono wymagane przez art. 187 § 1 pkt 3 k.p.c.
- Nieprecyzyjne żądania – np. brak wskazania, gdzie i jak długo mają być widoczne przeprosiny.
- Zbyt ogólne uzasadnienie – sąd wymaga wykazania faktycznego wpływu naruszenia na życie prywatne lub zawodowe.
- Brak dowodów na skalę odbioru – np. brak liczby wyświetleń filmu, zrzutów ekranu, komentarzy.
- Błędne określenie sądu właściwego – należy ustalić, gdzie skutki naruszenia się ujawniły (miejsce zamieszkania powoda).
- Nieudokumentowanie krzywdy – dobrze jest dołączyć np. zaświadczenia lekarskie lub opinie psychologiczne, jeśli naruszenie wywołało stres, depresję itp.
5. Wskazówki dla przedsiębiorcy lub osoby publicznej
- Jeśli naruszenie dotyczy wizerunku firmy lub marki osobistej, warto dołączyć dowody wskazujące na utratę zaufania klientów, spadek reputacji lub negatywny wpływ na relacje biznesowe.
- W przypadku osób publicznych (np. influencerów, dziennikarzy, polityków) należy szczególnie podkreślić wpływ publikacji na opinię publiczną i zawodową wiarygodność.
- W sytuacjach dotyczących technologii deepfake warto załączyć opinię biegłego z zakresu informatyki śledczej – sąd potrzebuje specjalistycznej wiedzy, by stwierdzić, że materiał nie jest autentyczny.
6. Znaczenie zadośćuczynienia
Zadośćuczynienie z art. 448 k.c. ma charakter kompensacyjny (rekompensuje krzywdę) i prewencyjny (zniechęca sprawcę i innych do podobnych działań).
Kwota nie powinna być symboliczna – sądy coraz częściej zasądzają realne sumy w sprawach naruszenia wizerunku w sieci (od 10 000 do 80 000 zł w zależności od skali naruszenia).
7. Praktyczne wskazówki przy składaniu pozwu
- Do sądu składamy 2 egzemplarze pozwu (jeden dla sądu, drugi dla pozwanego).
- Wszystkie załączniki powinny być ponumerowane i wymienione w spisie.
- Warto dołączyć pendrive lub płytę CD z nagraniem filmu – nie tylko link, gdyż treść w Internecie może zniknąć.
- Jeżeli film nadal jest dostępny w sieci, można wnieść o zabezpieczenie roszczenia, żądając czasowego usunięcia materiału do czasu rozstrzygnięcia sprawy (art. 730 i n. k.p.c.).
ARGUMENTACJA PRAWNA I ORZECZNICTWO
1. Podstawa prawna ochrony dóbr osobistych
Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego, dobra osobiste człowieka, takie jak:
- zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska,
pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Z kolei art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać:
- zaniechania tego działania,
- usunięcia skutków naruszenia (np. poprzez złożenie oświadczenia, przeprosiny),
- zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy na cel społeczny.
W świetle powyższych przepisów, film deepfake przedstawiający powoda w sposób ośmieszający lub nieprawdziwy stanowi klasyczne naruszenie dobra osobistego w postaci wizerunku, czci i godności.
2. Wizerunek i tożsamość cyfrowa jako dobra osobiste
Sądy coraz częściej uznają, że wizerunek cyfrowy oraz identyfikacja wizualna generowana komputerowo podlegają ochronie prawnej na równi z tradycyjnym wizerunkiem fotograficznym.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 31 maja 2023 r. (V ACa 638/22) wskazano, że:
„Sposób usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego powinien być dostosowany do charakteru naruszenia i rozmiaru szkody moralnej, a sąd powinien zapewnić pokrzywdzonemu rzeczywiste przywrócenie poczucia godności i dobrego imienia.”
W sprawach dotyczących publikacji internetowych sądy podkreślają, że:
„Rozpowszechnienie nieprawdziwego wizerunku w sieci ma charakter szczególnie dotkliwy, gdyż internet zapewnia praktycznie nieograniczony zasięg odbioru oraz trudności w całkowitym usunięciu treści.”
(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15 lutego 2022 r., I ACa 1415/21)
W odniesieniu do technologii deepfake można powołać się również na argumentację doktrynalną, zgodnie z którą:
„Fałszywe przedstawienie osoby za pomocą technik cyfrowych stanowi nową formę naruszenia dóbr osobistych, łączącą elementy naruszenia wizerunku, prywatności i czci, a tym samym mieści się w zakresie ochrony z art. 23 i 24 k.c.”
(Źródło: K. Osajda [red.], Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2024)
3. Odpowiedzialność cywilna i wysokość zadośćuczynienia
Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego.
Przy ustalaniu wysokości kwoty sąd bierze pod uwagę:
- rodzaj naruszonego dobra (tu: godność, wizerunek, reputacja zawodowa),
- zakres i trwałość skutków,
- stopień winy sprawcy,
- jego sytuację majątkową oraz zachowanie po ujawnieniu naruszenia.
W orzecznictwie przyjmuje się, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny i represyjny – nie jest to kara, ale środek przywrócenia równowagi moralnej i zapobiegania powtórnym naruszeniom.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z 30 listopada 2021 r. (I CSK 415/21) podkreślono, że:
„Wysokość zadośćuczynienia powinna przedstawiać dla sprawcy realną wartość ekonomiczną, a jej celem jest zrekompensowanie doznanej krzywdy, nie zaś jedynie symboliczne naprawienie szkody.”
W praktyce sądy przyznają:
- od 10 000 do 30 000 zł – w przypadku pojedynczych publikacji o ograniczonym zasięgu,
- od 30 000 do 80 000 zł – przy publikacjach masowych lub trwale dostępnych online,
- w sprawach medialnych (filmy, deepfake, oszczerstwa w mediach społecznościowych) – nawet powyżej 100 000 zł.
4. Przykładowe rozwinięcie uzasadnienia (można dodać do pozwu)
„Publikacja filmu typu deepfake, w którym moja postać została przedstawiona w sposób ośmieszający, naruszyła moje dobra osobiste w postaci godności, czci i wizerunku. Wskutek tego działania utraciłem zaufanie współpracowników, a także doświadczyłem upokorzenia w środowisku zawodowym. Film ten w sposób sugestywny przedstawiał fałszywe sceny, wywołując wśród odbiorców przekonanie o ich autentyczności.
Zachowanie pozwanego należy uznać za rażąco bezprawne, gdyż działał on z pełną świadomością skutków, w zamiarze wywołania negatywnych emocji wobec mojej osoby.
Ponieważ skutki tego naruszenia mają charakter długotrwały, nie jest wystarczające jedynie usunięcie materiału z Internetu. Niezbędne jest opublikowanie stosownego oświadczenia wyjaśniającego, że materiał powstał w technice komputerowej i nie przedstawia rzeczywistej osoby, a także przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia finansowego.”
5. Argumenty dodatkowe
Można również wzmocnić uzasadnienie, wskazując na:
- art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – zakaz rozpowszechniania wizerunku bez zgody osoby przedstawionej,
- art. 212 § 2 k.k. (zniesławienie) i art. 216 § 2 k.k. (zniewaga) – jako przepisy karne, których naruszenie może współistnieć z deliktem cywilnym,
- oraz art. 30 Konstytucji RP, który zapewnia ochronę godności jako źródła wolności i praw człowieka.
6. Sformułowanie celów procesowych (dla sądu)
Warto, by powód wskazał w uzasadnieniu, że celem postępowania nie jest jedynie uzyskanie rekompensaty finansowej, lecz także:
- przywrócenie prawdy w przestrzeni publicznej,
- ochrona reputacji zawodowej i prywatnej,
- zapobieżenie dalszemu rozpowszechnianiu treści naruszających dobra osobiste.
DOWODY I STRATEGIA PROCESOWA
1. Rola dowodów w sprawach o naruszenie dóbr osobistych
W sprawach dotyczących naruszenia dóbr osobistych, a w szczególności publikacji w Internecie, dowody odgrywają kluczową rolę, ponieważ sąd musi ustalić:
- czy naruszenie rzeczywiście miało miejsce,
- czy materiał został rozpowszechniony publicznie,
- czy miał charakter bezprawny,
- oraz czy wywołał krzywdę (cierpienie, utratę reputacji, stres, negatywne skutki społeczne lub zawodowe).
Zgodnie z art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., ciężar dowodu spoczywa na powodzie — to powód musi wykazać istnienie naruszenia i jego skutków.
2. Najczęstsze rodzaje dowodów w podobnych sprawach
a) Dowód z nagrania (film, materiał deepfake)
- Należy dostarczyć kopię materiału (np. na płycie DVD, pendrive lub dysku USB).
- Zalecane jest sporządzenie zrzutów ekranu (printscreenów) przedstawiających film w momencie odtworzenia, z widoczną nazwą konta, datą publikacji i liczbą wyświetleń.
- Dobrą praktyką jest notarialne poświadczenie treści strony internetowej (tzw. protokół z przeglądu strony internetowej sporządzony przez notariusza).
b) Dowód z korespondencji elektronicznej
- Wydruki rozmów z komunikatorów (Messenger, WhatsApp, e-mail) stanowią dowód prywatny.
- Dla ich wiarygodności należy wskazać źródło, datę i autora wiadomości.
- W przypadku wątpliwości sąd może dopuścić dowód z biegłego informatyka, który potwierdzi autentyczność korespondencji.
c) Dowód z opinii biegłego z zakresu grafiki komputerowej i informatyki śledczej
- W sprawach deepfake opinia biegłego jest dowodem kluczowym.
- Biegły może ustalić, że film został wygenerowany komputerowo, wskazać narzędzia użyte do jego stworzenia, a także potwierdzić, że materiał nie przedstawia faktycznej osoby powoda.
- Wniosek o przeprowadzenie tego dowodu warto zawrzeć w pozwie (lub później – na etapie postępowania dowodowego).
d) Dowody z komentarzy i reakcji użytkowników
- Zrzuty ekranu komentarzy, wiadomości prywatnych, liczby udostępnień i polubień pozwalają wykazać skalę oddziaływania naruszenia.
- Warto zachować także wiadomości o charakterze obraźliwym lub nękającym, które pojawiły się po publikacji filmu – pokazują one społeczne skutki naruszenia.
e) Dowód z przesłuchania stron i świadków
- Świadkami mogą być współpracownicy, znajomi, osoby z rodziny, które zaobserwowały skutki publikacji (np. zmiany w zachowaniu powoda, utratę relacji zawodowych).
- Przesłuchanie stron pozwala sądowi ocenić wiarygodność powoda i emocjonalny aspekt krzywdy.
f) Dowody dokumentujące skutki psychiczne lub społeczne
- Warto rozważyć załączenie zaświadczenia lekarskiego lub psychologicznego, jeśli publikacja wywołała stres, bezsenność, czy objawy depresyjne.
- Takie dokumenty sąd traktuje jako obiektywny dowód rozmiaru krzywdy.
3. Strategie procesowe — jak prowadzić sprawę skutecznie
a) Wniosek o zabezpieczenie roszczenia (art. 730 i 755 k.p.c.)
Jeszcze przed wydaniem wyroku powód może żądać, by sąd tymczasowo:
- nakazał usunięcie materiału z Internetu,
- lub zakazał dalszego rozpowszechniania treści.
Sąd może to uczynić postanowieniem o zabezpieczeniu, jeśli powód uprawdopodobni, że jego dobro osobiste jest naruszane i grozi mu dalsza szkoda.
Taki wniosek można dołączyć do pozwu lub złożyć osobno.
b) Wniosek o zobowiązanie platformy (np. TikTok, YouTube)
Sąd może na podstawie art. 248 k.p.c. nakazać udostępnienie danych technicznych (adres IP, właściciel konta), co bywa pomocne przy ustaleniu autorstwa publikacji.
c) Wniosek o opinię biegłego informatyka śledczego
W sprawach deepfake jest to często niezbędny dowód — umożliwia ustalenie, że materiał został spreparowany przy użyciu sztucznej inteligencji, a nie stanowi autentycznego nagrania.
d) Polubowne zakończenie sporu (mediacja)
Choć naruszenia dóbr osobistych mają często emocjonalny charakter, sądy coraz częściej kierują strony do mediacji.
Zawarcie ugody może skutkować:
- usunięciem filmu,
- opublikowaniem przeprosin,
- zapłatą określonej kwoty bez konieczności pełnego procesu.
Ugoda sądowa ma taką samą moc jak wyrok.
e) Unikanie błędów procesowych
- Nie wolno zmieniać treści dowodów (np. edytować zrzutów ekranu).
- Należy zachować oryginały plików i wiadomości – mogą być potrzebne do weryfikacji.
- Każdy załącznik powinien być ponumerowany i opisany w spisie załączników.
4. Kolejność i logika prezentowania dowodów
W pozwie lub dalszych pismach procesowych warto przedstawić dowody w porządku chronologicznym i tematycznym, np.:
- Publikacja filmu → 2. reakcja społeczna → 3. wezwanie do usunięcia → 4. odmowa → 5. skutki psychiczne i społeczne.
Taki układ ułatwia sądowi zrozumienie przebiegu zdarzeń i skali naruszenia.
5. Dodatkowe działania wzmacniające pozycję powoda
- Zgłoszenie naruszenia platformie internetowej – TikTok, YouTube czy Instagram posiadają mechanizmy zgłaszania treści naruszających dobra osobiste; warto uzyskać potwierdzenie zgłoszenia (np. e-mail).
- Zabezpieczenie materiału dowodowego przez komornika (art. 310 k.p.c.) – komornik może sporządzić protokół z treści strony internetowej, co stanowi mocny dowód w sprawie.
- Wniosek o wydanie nakazu publikacji sprostowania lub oświadczenia – zgodnie z art. 24 § 1 k.c., można domagać się publikacji przeprosin o określonej treści i w określonym miejscu.
6. Kluczowy cel strategii procesowej
Celem całej konstrukcji dowodowej jest wykazanie czterech elementów:
- Istnienia dobra osobistego (cześć, godność, wizerunek).
- Naruszenia tego dobra przez konkretne działanie (publikacja deepfake).
- Bezprawności działania pozwanego (brak zgody, działanie z zamiarem ośmieszenia).
- Krzywdy (cierpienie, stres, utrata reputacji).
Jeśli wszystkie te elementy zostaną udowodnione, sąd najczęściej orzeka:
- usunięcie materiału,
- publikację przeprosin,
- zadośćuczynienie pieniężne.