Umorzenie postępowania egzekucyjnego to temat, który dotyczy zarówno wierzycieli, jak i dłużników, zwłaszcza w sytuacjach, gdy egzekucja staje się niemożliwa, bezcelowa lub zbędna. W praktyce oznacza to formalne zakończenie postępowania, najczęściej w wyniku określonych przeszkód lub braku aktywności wierzyciela. Poniżej znajdziesz wyjaśnienia, jakie sytuacje prowadzą do umorzenia egzekucji, jakie skutki prawne rodzi takie zakończenie oraz jak wygląda to w świetle najnowszych przepisów i orzecznictwa.
Najważniejsze powody umorzenia egzekucji – co powinieneś wiedzieć?
Umorzenie postępowania egzekucyjnego, zgodnie z art. 824 Kodeksu postępowania cywilnego, następuje z urzędu przez komornika sądowego w określonych sytuacjach, ale w niektórych przypadkach także „z mocy prawa”. Warto zwrócić uwagę, że zmiany legislacyjne z ostatnich lat wpłynęły na sposób stosowania tych przepisów – zwłaszcza po uchyleniu art. 823 k.p.c. z dniem 8 września 2016 r.
Główne przesłanki umorzenia egzekucji z urzędu:
- Egzekucja nie należy do organów sądowych – np. jeżeli sprawa powinna trafić do innego organu, postępowanie podlega umorzeniu.
- Brak zdolności sądowej stron lub niedopuszczalność egzekucji – jeżeli np. wierzyciel lub dłużnik nie mają zdolności sądowej, albo egzekucja ze względu na przedmiot lub osobę jest niedopuszczalna. Przykładem może być sytuacja, w której dłużnik zmarł i nie ustanowiono jeszcze jego spadkobierców.
- Egzekucja bezskuteczna – koszty przewyższają korzyści – jeśli z egzekucji nie uda się uzyskać sumy wyższej od kosztów, komornik umorzy sprawę.
- Bierność wierzyciela przez 6 miesięcy – jeśli wierzyciel nie podejmie wymaganych czynności lub nie złoży wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania, postępowanie ulega umorzeniu.
- Pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – jeśli sąd prawomocnym orzeczeniem pozbawił wykonalności tytuł egzekucyjny, egzekucja nie może być dalej prowadzona.
- Egzekucja skierowana przeciwko niewłaściwej osobie – jeżeli egzekucję prowadzi się przeciwko osobie, która nie jest dłużnikiem wskazanym w tytule wykonawczym, a osoba ta wyraziła sprzeciw.
Kiedy postępowanie egzekucyjne umarza się „z mocy prawa”?
Obecnie przypadki umorzenia „z mocy prawa” wynikają z innych przepisów niż uchylony art. 823 k.p.c. Przykładowo:
- Gdy ogłoszono upadłość dłużnika, egzekucje dotyczące majątku wchodzącego do masy upadłości ulegają umorzeniu z mocy prawa (art. 146 prawa upadłościowego).
- Po zatwierdzeniu układu restrukturyzacyjnego postępowania egzekucyjne wobec wierzytelności objętych układem także podlegają umorzeniu z mocy prawa (art. 170 prawa restrukturyzacyjnego).
Przykłady praktyczne – co się dzieje w konkretnej sytuacji?
Przykład 1: Umorzenie egzekucji z powodu bezczynności wierzyciela
Firma „ElektroPartner” z Bydgoszczy prowadziła egzekucję wobec swojego kontrahenta, jednak po zawieszeniu postępowania na wniosek wierzyciela, przez ponad 6 miesięcy nie podejmowano żadnych czynności. Komornik, widząc brak aktywności, umarza postępowanie na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c. Skutkiem tego wszystkie dotychczasowe czynności egzekucyjne zostają uchylone, a wniosek nie wywołuje już żadnych skutków prawnych (zgodnie z art. 182 § 2 k.p.c.).
Przykład 2: Egzekucja bezskuteczna – majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów
Pani Zofia z Opola wystąpiła o egzekucję świadczenia z majątku niewypłacalnej spółki. Komornik ustalił, że spółka nie posiada żadnego majątku, z którego można byłoby uzyskać zaspokojenie nawet w części – koszty egzekucyjne przewyższają potencjalne wpływy. W tej sytuacji wydaje postanowienie o umorzeniu egzekucji na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c., a dokument ten stanowi dowód bezskuteczności egzekucji.
Przykład 3: Umorzenie egzekucji po ogłoszeniu upadłości dłużnika
Pan Marek z Poznania prowadził egzekucję przeciwko dłużnikowi, który w trakcie postępowania ogłosił upadłość. Po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości, egzekucja skierowana do masy upadłości zostaje umorzona z mocy prawa na podstawie art. 146 prawa upadłościowego.
Skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego – o czym musisz pamiętać?
- Czynności egzekucyjne przestają wywoływać skutki prawne – wszystkie działania komornika zostają uchylone (art. 826 k.p.c.).
- Przedawnienie roszczenia – jeśli egzekucja była bezskuteczna i została umorzona, bieg przedawnienia zaczyna się na nowo z chwilą zakończenia egzekucji.
- Koszty egzekucji – w określonych przypadkach, np. przy zawarciu porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem, opłata egzekucyjna może obciążać dłużnika, a nie wierzyciela (uchwała SN z 23.11.2023 r., III CZP 42/23).
- Skarga na postanowienie komornika – jeżeli jesteś stroną postępowania, która nie zgadza się z umorzeniem, możesz wnieść skargę do sądu rejonowego.
Umorzenie egzekucji – wybrane szczególne przypadki
Egzekucja wobec majątku wchodzącego do masy upadłości
Jeżeli dłużnik ogłasza upadłość, prowadzenie egzekucji wobec jego majątku staje się niedopuszczalne – po uprawomocnieniu się postanowienia o upadłości egzekucja ulega umorzeniu z mocy prawa.
Umorzenie postępowania wobec bezczynności wierzyciela
Brak aktywności wierzyciela przez 6 miesięcy – np. brak wskazania adresu dłużnika, brak uzupełnienia dokumentów czy nieuiszczenie zaliczki – skutkuje umorzeniem z urzędu.
Egzekucja skierowana przeciwko niewłaściwej osobie
Komornik stwierdza, że egzekucja została wszczęta przeciwko osobie, która nie jest dłużnikiem według klauzuli wykonalności i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji – postępowanie zostaje umorzone z urzędu.
Podsumowanie – najważniejsze wskazówki
- Zwróć uwagę na sześciomiesięczny termin – brak aktywności po zawieszeniu postępowania lub brak czynności wymaganych przez komornika może zakończyć egzekucję.
- Każda decyzja o umorzeniu powinna być wydana przez komornika na piśmie – masz prawo zaskarżyć takie postanowienie.
- Umorzenie nie zamyka drogi do dochodzenia roszczenia – można wszcząć kolejne postępowanie, o ile roszczenie się nie przedawniło.
- W przypadku egzekucji bezskutecznej, dokument komornika o umorzeniu postępowania jest dowodem, który może być wykorzystany np. przy dochodzeniu należności od członków zarządu spółki (art. 299 k.s.h.).
- Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie zawsze oznacza całkowitą rezygnację z odzyskania należności – w niektórych przypadkach możliwe jest ponowne wszczęcie egzekucji po ustaniu przeszkód.
Podstawa prawna
- art. 824, art. 826, art. 182 § 2, art. 177 § 1 pkt 6, art. 13 § 2, art. 802, art. 942, art. 943 § 1 i 2, art. 983, art. 1060 § 3, art. 1086 § 5 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 146 – Prawo upadłościowe
- art. 170 – Prawo restrukturyzacyjne
- art. 29, art. 49 – Ustawa o kosztach komorniczych
- art. 244 – Kodeks postępowania cywilnego
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia egzekucji grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu cywilnym, a także kosztów sądowych w sprawach cywilnych, przysługujących Skarbowi Państwa
Tematy porad zawartych w poradniku
- umorzenie postępowania egzekucyjnego komornik 2025
- bezczynność wierzyciela egzekucja
- egzekucja komornicza po upadłości
- skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego
Przydatne adresy urzędowe:
- https://www.gov.pl/web/komornicy – Oficjalny portal komorników sądowych
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://www.sn.pl – Sąd Najwyższy