1. Strona główna
  2. Zadłużenie, Upadłość, Postępowanie Sądowe, Windykacja, Egzekucja, Zabezpieczenia
  3. Egzekucja z majątku wspólnego – kiedy i jak wierzyciel może sięgnąć do majątku małżonków?

Egzekucja z majątku wspólnego – kiedy i jak wierzyciel może sięgnąć do majątku małżonków?

Wierzyciel, który próbuje wyegzekwować dług od jednego z małżonków, często kieruje swoje roszczenia również do majątku wspólnego małżonków. Takie działanie może zaskoczyć drugiego małżonka, który formalnie nie zaciągał zobowiązania, ale może ponosić skutki egzekucji. Z tego poradnika dowiesz się, kiedy możliwa jest egzekucja z majątku wspólnego, na jakiej podstawie prawnej się opiera, oraz jakie prawa i obowiązki przysługują małżonkowi niebędącemu dłużnikiem. To niezbędna wiedza dla osób prowadzących działalność gospodarczą w ramach wspólności ustawowej, jak i dla tych, którzy chcą uniknąć ryzyka zajęcia majątku wspólnego.


🧾 Na czym polega odpowiedzialność małżonka niebędącego dłużnikiem?

Zasadą w polskim prawie cywilnym jest, że za długi odpowiada ten, kto je zaciągnął. Jednak w przypadku małżeństw, w których panuje ustawowy ustrój wspólności majątkowej, możliwa jest odpowiedzialność majątkiem wspólnym za zobowiązania jednego z małżonków.

Zgodnie z art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.):

„Jeżeli jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego.”

Ten przepis wprowadza rozszerzoną odpowiedzialność za zobowiązania, ale nie tworzy automatycznie odpowiedzialności osobistej drugiego małżonka. Małżonek niebędący dłużnikiem nie musi spłacać długu, ale może ponosić konsekwencje egzekucji z majątku wspólnego – a więc np. z wynagrodzenia za pracę, oszczędności czy wspólnego mieszkania.


📌 Kiedy wierzyciel może sięgnąć do majątku wspólnego?

Sytuacje, w których wierzyciel może dochodzić długu z majątku wspólnego, dzielą się na kilka kategorii:

✔ Zgoda drugiego małżonka (art. 41 § 1 k.r.o.)

Jeśli zobowiązanie zostało zaciągnięte za wyraźną lub dorozumianą zgodą współmałżonka, to wierzyciel może prowadzić egzekucję również z majątku wspólnego. Zgoda może być:

  • wyrażona pisemnie lub ustnie,
  • dorozumiana, jeśli wynika z okoliczności (np. małżonkowie prowadzą razem działalność).

✔ Dług wynikający z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 § 1 k.r.o.)

Wierzyciel może domagać się spłaty z majątku wspólnego nawet bez zgody drugiego małżonka, jeśli zobowiązanie dotyczyło:

  • opłat za media,
  • czynszu najmu,
  • zakupu żywności lub leków.

✔ Działalność gospodarcza jednego z małżonków (art. 41 § 1 in fine k.r.o.)

Jeśli jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, a drugi wyraził zgodę na jej prowadzenie, to odpowiadają majątkiem wspólnym za zobowiązania z tej działalności – nawet jeśli nie znał treści umów.


⚠️ Kiedy zgoda drugiego małżonka nie jest potrzebna?

Niektóre długi są zaciągane przez jednego z małżonków, ale wierzyciel i tak może dochodzić ich spłaty z majątku wspólnego, nawet bez zgody drugiego małżonka. Dzieje się tak, gdy:

  • Zobowiązanie zostało zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (np. zakupy spożywcze).
  • Małżonek prowadzący działalność gospodarczą otrzymał uprzednią ogólną zgodę na jej prowadzenie (a więc współmałżonek przyjął ryzyko finansowe).

Przykład praktyczny:
Pan Marek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą – warsztat samochodowy. Jego żona, pani Renata, nie pracuje w firmie, ale zgodziła się na prowadzenie przez niego tej działalności. Gdy firma popada w długi i komornik wszczyna egzekucję, może sięgnąć również do wspólnych oszczędności małżonków, ponieważ zgoda na działalność objęła również zgodę na związane z nią zobowiązania.


🛡 Jakie są prawa małżonka niebędącego dłużnikiem?

Małżonek, który nie zaciągnął długu, ale jego majątek wspólny jest zagrożony egzekucją, nie pozostaje bez ochrony. Może on m.in.:

  • Wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.), jeśli uważa, że egzekucja nie powinna obejmować majątku wspólnego.
  • Zgłosić zarzut braku zgody na zaciągnięcie zobowiązania, o ile dotyczy to sytuacji, gdzie zgoda była wymagana.
  • Wnieść sprzeciw w postępowaniu klauzulowym, jeśli nie powinien być objęty klauzulą wykonalności.

Nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika

Wierzyciel, który chce skierować egzekucję do majątku wspólnego, nie może tego zrobić samym wyrokiem przeciwko dłużnikowi. Musi uzyskać klauzulę wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika.

🔍 Podstawy prawne:

  • art. 787 k.p.c. – w przypadku wspólności ustawowej,
  • art. 787¹ k.p.c. – przy wspólności umownej z oznaczeniem składników majątku.

Zgodnie z art. 787 k.p.c.:

„Tytuł wykonawczy wydany przeciwko jednemu z małżonków może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności również przeciwko drugiemu małżonkowi, jeżeli dotyczy majątku wspólnego małżonków, a wierzyciel wykaże, że czynność prawna została dokonana za zgodą tego małżonka.”

🧷 Uwaga: W praktyce wierzyciel musi przedłożyć dowód zgody małżonka dłużnika, co może być trudne, jeśli zgoda była dorozumiana. Często sądy wzywają do uzupełnienia wniosku, a brak zgody może skutkować oddaleniem wniosku o klauzulę.


⚖ Możliwość obrony: zarzuty małżonka niebędącego dłużnikiem

Małżonek, przeciwko któremu została nadana klauzula wykonalności, może bronić się w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego.

👉 Podstawa: art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

W powództwie takim może podnosić m.in.:

  • brak zgody na zaciągnięcie zobowiązania,
  • brak wiedzy o długu,
  • fakt, że zobowiązanie nie dotyczyło potrzeb rodziny ani nie wynikało z działalności gospodarczej, na którą wyraził zgodę.

🧪 Przykład praktyczny:

Pani Justyna nie wiedziała, że jej mąż, pan Artur, zaciągnął kredyt na pokrycie zaległości podatkowych swojej firmy budowlanej. Komornik wszczął egzekucję z rachunku bankowego, na który wpływało także wynagrodzenie pani Justyny. Po analizie okazało się, że nie było pisemnej ani dorozumianej zgody pani Justyny na działalność gospodarczą męża, ani na zaciągnięcie długu. W efekcie złożyła powództwo przeciwegzekucyjne, które doprowadziło do uchylenia klauzuli wykonalności przeciwko niej.


💡 Kiedy klauzula nie jest potrzebna?

Nie zawsze konieczne jest uzyskiwanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Przepisy przewidują wyjątki:

art. 776¹ § 1 k.p.c.

Wierzyciel może prowadzić egzekucję z niektórych składników majątku wspólnego bez dodatkowej klauzuli – jeśli są to:

  • rzeczy ruchome znajdujące się we wspólnym mieszkaniu małżonków,
  • wspólne rachunki bankowe,
  • wynagrodzenie za pracę dłużnika.

W takich przypadkach sąd nie musi badać zgody drugiego małżonka, a egzekucja może toczyć się tylko na podstawie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi.


🛡 Możliwość ograniczenia odpowiedzialności w umowie małżeńskiej

Małżonkowie mogą zabezpieczyć się przed odpowiedzialnością za długi jednego z nich, zawierając intercyzę, czyli umowę majątkową małżeńską. Dzięki niej możliwe jest:

  • ustanowienie rozdzielności majątkowej,
  • ograniczenie wspólności do określonych składników majątku,
  • rozszerzenie wspólności majątkowej, ale z zastrzeżeniem wyłączenia odpowiedzialności.

📌 Uwaga praktyczna: Jeśli intercyza została zawarta po zaciągnięciu długu, to nie wyłącza odpowiedzialności wobec już istniejących zobowiązań – a wierzyciel nadal może żądać zapłaty z majątku wspólnego, który istniał w momencie powstania długu.

Jak działa egzekucja z majątku wspólnego?

W przypadku nadania klauzuli wykonalności również przeciwko małżonkowi dłużnika, komornik ma prawo skierować egzekucję do majątku wspólnego małżonków. W praktyce oznacza to, że może zająć:

  • środki pieniężne na wspólnym rachunku bankowym,
  • wynagrodzenie za pracę dłużnika (jeśli nie istnieje rozdzielność),
  • ruchomości domowe należące do obojga małżonków (np. sprzęt AGD),
  • nieruchomości zakupione w trakcie trwania wspólności ustawowej,
  • inne składniki majątku wspólnego (np. samochód, dzieła sztuki, papiery wartościowe).

📌 Ważne: Komornik nie analizuje, czy dany przedmiot nabył konkretnie dłużnik czy drugi małżonek. Jeśli nie ma intercyzy ani innego ustroju, domniemywa się, że wszystko, co zostało nabyte w trakcie trwania małżeństwa, stanowi majątek wspólny.


🏠 Co grozi małżonkowi, jeśli dojdzie do egzekucji?

❗ Możliwość utraty składników majątku wspólnego

Wierzyciel może doprowadzić do sprzedaży zajętych przedmiotów, które należą do majątku wspólnego – nawet jeśli zostały nabyte głównie za środki drugiego małżonka.

🏦 Zajęcie konta bankowego

Jeśli rachunek bankowy jest wspólny, komornik może zająć wszystkie znajdujące się tam środki – bez względu na to, które z małżonków je wpłaciło.

💼 Zajęcie udziałów w spółce

W przypadku, gdy w majątku wspólnym znajdują się udziały w spółce cywilnej, z o.o. lub komandytowej – możliwe jest zajęcie udziału dłużnika, a czasem także całości, jeśli stanowi ona współwłasność.


🛡 Co może zrobić małżonek niebędący dłużnikiem?

✔️ Powództwo przeciwegzekucyjne (art. 841 k.p.c.)

Jeśli małżonek uważa, że zajęty składnik należy wyłącznie do jego majątku osobistego, może złożyć powództwo o wyłączenie tego składnika spod egzekucji. Przykładami przedmiotów majątku osobistego są:

  • rzeczy nabyte przed zawarciem małżeństwa,
  • przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia lub darowizny (o ile darczyńca nie zastrzegł inaczej),
  • przedmioty osobistego użytku jednego z małżonków.

🛠 Przykład praktyczny:

Pani Joanna odziedziczyła po swojej matce złotą biżuterię, którą przechowywała w domu. Komornik, prowadząc egzekucję przeciwko jej mężowi, zajął także tę biżuterię. Pani Joanna złożyła powództwo przeciwegzekucyjne, dołączając akt poświadczenia dziedziczenia. Sąd wyłączył zajęte rzeczy spod egzekucji, uznając, że należą do majątku osobistego.


💳 Odpowiedzialność za zadłużenie karty kredytowej lub pożyczkę online

Długi wynikające z korzystania z karty kredytowej, debetu czy chwilówki zaciągniętej przez jednego z małżonków mogą obciążać majątek wspólny, jeśli:

  • drugi małżonek wiedział o zobowiązaniu i je akceptował,
  • środki z kredytu były przeznaczone na potrzeby rodziny (np. leczenie dziecka, remont mieszkania),
  • został udzielony kredyt konsumencki, a współmałżonek wyraził zgodę jako współkredytobiorca lub poręczyciel.

Uwaga: Brak zgody współmałżonka może stanowić skuteczną obronę przed egzekucją, ale tylko do czasu nadania klauzuli wykonalności. Jeśli sąd ją nada, konieczne jest wszczęcie postępowania sądowego, by ją uchylić.

Podsumowanie: Co powinieneś wiedzieć o egzekucji z majątku wspólnego?

Egzekucja z majątku wspólnego małżonków to sytuacja, która może dotknąć osoby formalnie niebędące dłużnikami, ale związane z dłużnikiem więzami małżeńskimi i ustrojem wspólności majątkowej. Kluczowe wnioski z niniejszego poradnika:

  • Małżonek niebędący dłużnikiem może odpowiadać za cudzy dług majątkiem wspólnym, ale nie majątkiem osobistym.
  • Odpowiedzialność dotyczy tylko wybranych przypadków, np. gdy:
    • wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania,
    • zgodził się na prowadzenie działalności gospodarczej przez współmałżonka,
    • dług powstał w związku z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny.
  • Wierzyciel musi uzyskać klauzulę wykonalności także przeciwko drugiemu małżonkowi, by egzekwować świadczenie z majątku wspólnego (z wyjątkiem sytuacji z art. 776¹ k.p.c.).
  • Małżonek niebędący dłużnikiem ma możliwość skutecznej obrony, m.in. poprzez:
    • powództwo przeciwegzekucyjne,
    • zarzuty w postępowaniu klauzulowym,
    • wykazanie braku zgody na zaciągnięcie zobowiązania.

👉 Najważniejsza zasada praktyczna: Jeśli jesteś współmałżonkiem przedsiębiorcy lub osoby zaciągającej zobowiązania, zawsze warto formalnie uregulować ustrój majątkowy (np. poprzez intercyzę) i zachować dokumentację dotyczącą zgód lub ich braku.


📚 Podstawa prawna

  • art. 30 § 1, art. 41 § 1–3 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 z późn. zm.)
  • art. 776¹, art. 787, art. 787¹ – Kodeks postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.)
  • art. 840 § 1 pkt 1, art. 841 – Kodeks postępowania cywilnego

🧭 Tematy porad zawartych w poradniku

  • egzekucja z majątku wspólnego
  • odpowiedzialność małżonka za długi
  • art. 41 k.r.o. w praktyce
  • klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi
  • jak bronić się przed egzekucją komorniczą
Ostatnia aktualizacja: 22.05.2025
Czy ta porada była dla Ciebie pomocna?

Zobacz również: