Każda osoba ma prawo do ochrony swojego wizerunku, w tym także sportowiec. Jednak jego status (amator, zawodnik klubu czy członek reprezentacji kraju) wpływa na zakres tej ochrony i na to, kto może z tego wizerunku legalnie korzystać.
1. Sportowiec-amator – ochrona jak każdej osoby prywatnej
Jeśli sportowiec nie jest związany kontraktowo z klubem ani nie reprezentuje kraju, to jego wizerunek chroniony jest tak samo jak każdej osoby fizycznej.
✔ Wymagana zgoda
Każde użycie zdjęcia (np. w artykule, reklamie, ulotce) wymaga jego jednoznacznej zgody, chyba że zachodzą wyjątki wskazane w przepisach prawa autorskiego (patrz niżej).
✖ Kiedy zgoda nie jest potrzebna?
Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgoda sportowca-amatora nie jest potrzebna, gdy:
- osoba jest częścią większej całości, np. tłumu publiczności lub uczestników biegu ulicznego,
- zdjęcie zostało wykonane podczas pełnienia funkcji publicznej, np. na meczu charytatywnym transmitowanym w mediach, jeśli sportowiec stał się osobą powszechnie znaną,
- publikacja dotyczy wydarzenia publicznego, np. lokalnego turnieju sportowego z udziałem wielu osób.
📌 Ważne: Nawet jeśli zgoda nie jest wymagana z mocy ustawy, nie oznacza to, że wizerunek może być użyty w reklamie czy kampanii promocyjnej – to zupełnie inna kategoria wykorzystania.
2. Zawodnik klubu sportowego – wizerunek jako wartość komercyjna
Zawodnik podpisujący kontrakt z klubem najczęściej przekazuje część praw do swojego wizerunku na określonych zasadach.
⚠️ Kiedy klub może używać wizerunku zawodnika?
- Jeśli sportowiec wyraził na to zgodę w umowie, klub może korzystać z jego wizerunku w ramach działalności promocyjnej (np. banery na stadionie, social media, reklamy sponsorów).
- Jeśli zawodnik stał się osobą powszechnie znaną, jego wizerunek może być publikowany w kontekście działalności sportowej bez zgody – ale wyłącznie w granicach art. 81 ust. 2 pkt 1 pr. aut.
👉 Przykład:
Kamil Baran, piłkarz klubu Energosport Łódź, występuje w reklamie sponsora klubu, mimo że nie podpisał osobnej umowy reklamowej z tą firmą. Jeśli zgodził się w kontrakcie z klubem na wykorzystanie wizerunku do celów promocyjnych, działanie sponsora (za pośrednictwem klubu) jest zgodne z prawem.
3. Reprezentant kraju – szczególny status prawny i wyłączność związku
Inaczej wygląda sytuacja sportowca powołanego do kadry narodowej lub reprezentacji olimpijskiej. Tutaj kluczową rolę odgrywa art. 14 ustawy o sporcie.
Co oznacza „udostępnienie wizerunku” przez zawodnika?
- Sportowiec zobowiązany jest przekazać związkowi prawo do wyłącznego korzystania z wizerunku w stroju reprezentacyjnym – np. podczas zawodów, treningów, zgrupowań.
- Licencja ma charakter wyłączny – tylko związek może wykorzystywać ten wizerunek do celów gospodarczych (np. w reklamie sponsora).
- Związek może udzielić sublicencji – np. firmie sponsorującej reprezentację, bez potrzeby uzyskiwania kolejnych zgód zawodników.
👉 Przykład:
Paweł Nowicki, reprezentant Polski w koszykówce, nie zgadza się na wykorzystanie swojego zdjęcia w kampanii sponsora reprezentacji. Mimo to zdjęcie zostaje użyte. Czy naruszono jego prawa? ❌ Nie, jeśli chodzi o zdjęcie w stroju reprezentacyjnym – związek posiada wyłączną licencję i może udostępniać ten wizerunek sponsorom.
⚖️ Wyrok Sądu Najwyższego – przykład praktyczny
W sprawie I C 972/06, zawodnik reprezentacji Polski zarzucał Telekomunikacji Polskiej bezprawne wykorzystanie jego wizerunku. Sąd Najwyższy uznał jednak, że PZPN jako właściciel licencji mógł przekazać prawa do wizerunku sponsorowi, a ten nie musiał uzyskiwać dodatkowej zgody od zawodnika.
✳️ Podsumowanie – co musisz zapamiętać?
- 📷 Amator: Zgoda wymagana, chyba że zachodzą wyjątki ustawowe.
- 🏅 Zawodnik klubu: Zgoda zwykle udzielana w kontrakcie – warto znać jego treść!
- 🇵🇱 Reprezentant kraju: Związek ma wyłączne prawo do wizerunku w stroju kadry – może go udostępniać sponsorom bez zgody zawodnika.
📚 Podstawa prawna:
- Art. 81 ust. 1–2 – Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
- Art. 14 ust. 1–3 – Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie
Tematy porad zawartych w poradniku:
- ochrona wizerunku sportowca
- prawo do wizerunku reprezentanta kraju
- umowa o wykorzystanie wizerunku sportowego
- prawo autorskie a sportowiec
- zgoda na publikację zdjęć sportowców