Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wobec małżonka dłużnika to jeden z istotnych etapów dochodzenia należności przez wierzycieli. Z punktu widzenia małżonka, który nie jest dłużnikiem, ale odpowiada majątkiem wspólnym, możliwe jest skuteczne wniesienie zażalenia. Jednak nie każdy zarzut będzie dopuszczalny. Sprawdź, jakie masz możliwości, kiedy warto się bronić i co może być podstawą uchylenia klauzuli.
📌 Kiedy możliwe jest nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika?
Zgodnie z art. 787 i 787¹ Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), wierzyciel może uzyskać tytuł wykonawczy nie tylko przeciwko dłużnikowi, ale również przeciwko jego małżonkowi – z ograniczeniem odpowiedzialności do majątku wspólnego lub przedsiębiorstwa należącego do tego majątku.
Aby to było możliwe, muszą być spełnione określone warunki:
- małżonkowie muszą pozostawać w ustroju wspólności ustawowej,
- małżonek musiał wyrazić zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez dłużnika (art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – dalej: k.r.o.),
- wierzyciel musi to odpowiednio wykazać, np. dokumentem urzędowym lub prywatnym.
🧾 Kiedy i jak wnieść zażalenie?
Podstawa prawna:
Zgodnie z art. 795 § 1 k.p.c.
„Na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie.”
Małżonek dłużnika może wnieść zażalenie w terminie 7 dni od doręczenia mu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. Zażalenie składa się do sądu, który wydał postanowienie.
✅ Co może być skutecznym zarzutem w zażaleniu?
W zażaleniu możesz powołać się wyłącznie na te okoliczności, które mieszczą się w zakresie kognicji (czyli badania) sądu klauzulowego. Oznacza to, że nie wszystko można skutecznie podnieść – niektóre twierdzenia muszą być rozpoznawane wyłącznie w powództwie opozycyjnym.
Zażalenie można oprzeć m.in. na:
- 🔹 Braku związku małżeńskiego z dłużnikiem w dniu wydania postanowienia,
- 🔹 Istnieniu przymusowej rozdzielności majątkowej (np. separacji, upadłości, ubezwłasnowolnienia),
- 🔹 Braku dokumentu potwierdzającego zgodę małżonka (lub gdy dokument ten pochodzi nie od małżonka, lecz od wierzyciela),
- 🔹 Nieprawidłowościach w treści klauzuli – np. rozszerzenie odpowiedzialności ponad żądanie wierzyciela.
📍 Przykład 1:
Pani Justyna otrzymała postanowienie sądu, w którym nadano klauzulę wykonalności przeciwko niej jako małżonce dłużnika, pana Radosława. W zażaleniu wskazała, że od 8 miesięcy małżonkowie mają orzeczoną separację, co potwierdza postanowieniem sądu rejonowego. Taka separacja powoduje ustanie wspólności majątkowej, a więc brak podstaw do odpowiedzialności majątkiem wspólnym.
❌ Jakie zarzuty NIE mogą być skutecznie podniesione w zażaleniu?
Sąd klauzulowy nie bada wszystkich zarzutów – wiele z nich wymaga osobnego postępowania (np. powództwa opozycyjnego, art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c.).
Nie możesz skutecznie podnosić w zażaleniu:
- ✖ Że nie udzieliłeś zgody, bo była wyrażona pod wpływem błędu lub groźby – to wymaga postępowania dowodowego,
- ✖ Że wierzytelność wobec małżonka wygasła, została umorzona, przedawniona itp.,
- ✖ Że zgoda dotyczyła majątku osobistego dłużnika – sąd klauzulowy nie bada celów umowy,
- ✖ Że majątek wspólny nie istnieje lub ma znikomą wartość – to także poza kognicją sądu.
📍 Przykład 2:
Pan Tomasz, mąż dłużniczki, w zażaleniu podniósł, że nie podpisywał dokumentu wyrażającego zgodę. Dołączył dokument z opinią grafologa. Sąd odrzucił zażalenie – taka okoliczność wymaga przeprowadzenia dowodu, a więc może być podstawą powództwa opozycyjnego, ale nie zażalenia.
Wpływ art. 782¹ § 1 k.p.c. na możliwość zaskarżenia postanowienia
Od 21 sierpnia 2019 r. obowiązuje nowy przepis – art. 782¹ § 1 k.p.c., który znacząco wpłynął na zakres badania wniosków o nadanie klauzuli wykonalności, w tym także przeciwko małżonkowi dłużnika.
Co wynika z art. 782¹ § 1 k.p.c.?
„Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:
- w świetle okoliczności sprawy oczywiste jest, że wniosek jest sprzeczny z prawem albo zmierza do obejścia prawa;
- z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że roszczenie objęte tytułem egzekucyjnym uległo przedawnieniu, chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia”.
Co to oznacza w praktyce?
📌 Przepis ten rozszerza zakres badania przez sąd, który teraz z urzędu może odmówić nadania klauzuli wykonalności, gdy:
- z dokumentów złożonych przez wierzyciela wynika np. brak wymaganej zgody małżonka,
- zgoda została udzielona przed zawarciem małżeństwa, co czyni ją bezskuteczną,
- wierzyciel nie wykazał podstawy roszczenia lub jego wygaśnięcia jest oczywiste z dokumentów.
Oznacza to, że małżonek dłużnika może skutecznie zaskarżyć postanowienie, jeżeli takie oczywiste braki nie zostały przez sąd dostrzeżone, mimo że wynikały z dokumentów złożonych przez samego wierzyciela.
📍 Przykład 3:
Wierzyciel przedłożył dokument potwierdzający zgodę małżonka dłużnika, ale ten dokument był… podpisany przez samego wierzyciela (a nie przez małżonka dłużnika). Mimo to sąd nadał klauzulę wykonalności. Małżonek dłużnika może wnieść skuteczne zażalenie, podnosząc brak dokumentu potwierdzającego zgodę – co powinno było zostać ocenione przez sąd już na etapie wydawania postanowienia (art. 787 i 782¹ § 1 pkt 1 k.p.c.).
🧩 Ograniczenia w zakresie badania materialnoprawnego
W postępowaniu klauzulowym sąd nie może prowadzić pełnego postępowania dowodowego. Dlatego małżonek dłużnika nie może skutecznie zaskarżyć postanowienia, jeśli jego zarzuty wymagają:
- przesłuchania świadków,
- opinii biegłych,
- innych środków dowodowych poza dokumentami.
Z tego względu zarzuty takie jak:
- ✖ podrobiony podpis,
- ✖ zgoda wyrażona pod wpływem błędu,
- ✖ brak świadomości przy jej udzieleniu
➡ powinny być dochodzone w powództwie opozycyjnym (art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c.).
📂 Różnice między art. 787 a 787¹ k.p.c.
| Kryterium | Art. 787 k.p.c. | Art. 787¹ k.p.c. |
|---|---|---|
| Zakres odpowiedzialności | Cały majątek wspólny małżonków | Składniki przedsiębiorstwa należące do majątku wspólnego |
| Warunek zgody małżonka | Zgoda na czynność prawną (umowa, zobowiązanie) | Zgoda na prowadzenie działalności gospodarczej |
| Charakter klauzuli | Deklaratoryjna | Konstytutywna (rozszerza tytuł egzekucyjny) |
| Częstsze podstawy do zażalenia | Brak zgody, rozdzielność majątkowa, brak majątku wspólnego | Nieprawidłowe określenie przedsiębiorstwa, brak zgody na prowadzenie firmy |
📍 Przykład 4:
Pan Paweł prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, będąc w ustroju wspólności majątkowej z żoną. Po upływie 2 lat działalności uzyskał kredyt obrotowy. Żona (pani Milena) nie wyraziła zgody na prowadzenie działalności. Wierzyciel wystąpił o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko niej (art. 787¹ k.p.c.). Sąd ją nadał. Pani Milena w zażaleniu wykazała, że nigdy nie wyraziła zgody (brak dokumentu). Taki zarzut jest dopuszczalny i – jeżeli prawdziwy – może prowadzić do uchylenia klauzuli.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
Zażalenie na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika to skuteczne narzędzie ochrony przed nieuprawnioną egzekucją z majątku wspólnego. Ale tylko wtedy, gdy:
- 👉 podniesione zarzuty mieszczą się w zakresie kognicji sądu klauzulowego,
- 👉 opierają się na dokumentach, a nie twierdzeniach wymagających postępowania dowodowego,
- 👉 dotyczą okoliczności istniejących na dzień wydania postanowienia, nie zaś kwestii wcześniejszego zadłużenia.
Jeśli zarzut jest bardziej złożony – np. dotyczy podrobienia podpisu, błędu przy składaniu oświadczenia, albo nielegalności umowy – konieczne będzie wytoczenie powództwa opozycyjnego.
Warto też pamiętać, że zgoda udzielona przed zawarciem małżeństwa jest bezskuteczna, a brak dokumentu podpisanego przez małżonka dłużnika z urzędu wyklucza nadanie klauzuli.
📚 Podstawy prawne
- art. 41 § 1 i § 2 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
- art. 787, 787¹, 795 § 1 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 782¹ § 1 pkt 1 i 2 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 840 § 1 pkt 3 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 356 § 2 – Kodeks cywilny
- art. 117 § 2¹ – Kodeks cywilny
🗂️ Tematy porad zawartych w poradniku
- zażalenie na klauzulę wykonalności
- odpowiedzialność małżonka za długi
- klauzula wykonalności a wspólność majątkowa
- art. 787 k.p.c. zastosowanie
- majątek wspólny egzekucja 2025