Zasada udzielania zamówienia wykonawcy wybranemu zgodnie z ustawą PZP – co musi wiedzieć zamawiający?

Zasada udzielania zamówienia wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych (PZP) to fundament systemu zamówień publicznych w Polsce. Dla zamawiających – szczególnie jednostek sektora finansów publicznych – oznacza ona nie tylko obowiązek formalny, ale także istotną gwarancję przejrzystości, konkurencyjności i efektywności wydatkowania środków publicznych. Naruszenie tej zasady może skutkować poważnymi konsekwencjami – w tym unieważnieniem umowy, odpowiedzialnością dyscyplinarną, a w niektórych przypadkach także karną. W tym poradniku wyjaśniam, kiedy i jak należy stosować tę zasadę oraz jak interpretować wyjątki.


Na czym polega zasada wyboru wykonawcy zgodnie z ustawą?

Zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy PZP, zamawiający udziela zamówienia wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy. Oznacza to, że nie wystarczy samo ogłoszenie postępowania – cały proces udzielenia zamówienia musi przebiegać zgodnie z ustawowymi procedurami, od przygotowania dokumentacji, przez wybór trybu, ocenę ofert, aż po zawarcie umowy.

Zasada ta ma zarówno wymiar podmiotowy, jak i przedmiotowy:

  • Podmiotowy – określa, kto ma obowiązek stosować przepisy PZP (tzw. zamawiający).
  • Przedmiotowy – określa, jakiego rodzaju umowy (czyli zamówienia publiczne) podlegają reżimowi ustawy.

Kim jest zamawiający według PZP?

Zgodnie z definicją z art. 7 pkt 32 ustawy PZP, przez zamówienie publiczne rozumie się odpłatną umowę zawieraną między zamawiającym a wykonawcą, której przedmiotem są:

  • roboty budowlane,
  • dostawy,
  • usługi.

Aby ustawa miała zastosowanie, umowa musi spełniać konkretne warunki, m.in. odpłatność oraz charakter gospodarczy relacji. Sam fakt zawarcia umowy nie przesądza jeszcze o obowiązku stosowania ustawy – konieczne jest ustalenie, czy mamy do czynienia z tzw. klasycznym zamówieniem publicznym.


Kiedy obowiązują przepisy ustawy PZP?

Art. 2 ustawy PZP precyzuje, że ustawę stosuje się do udzielania zamówień:

  1. Klasycznych – o wartości równej lub wyższej niż 130 000 zł przez zamawiających publicznych.
  2. Sektorowych – jeśli ich wartość przekracza progi unijne.
  3. W dziedzinie obronności i bezpieczeństwa – także tylko po przekroczeniu progów unijnych.
  4. Przez zamawiających subsydiowanych – w określonych przypadkach.

Pamiętaj, że jeśli wartość zamówienia nie przekracza tych progów, nie stosuje się przepisów ustawy, ale wciąż obowiązują inne zasady wynikające m.in. z ustawy o finansach publicznych i wewnętrznych regulaminów.


Kiedy dochodzi do naruszenia zasady z art. 17 ust. 2 PZP?

Naruszenie zasady udzielenia zamówienia wykonawcy wybranemu zgodnie z ustawą zachodzi m.in. w sytuacjach takich jak:

  • Pominięcie całkowicie procedur PZP – np. zawarcie umowy z „ręki” bez jakiejkolwiek procedury.
  • Zastosowanie tylko części przepisów ustawy – np. brak publikacji ogłoszenia, niewłaściwa ocena ofert.
  • Zastosowanie trybu, którego ustawa nie przewiduje – np. stworzenie „hybrydowej” procedury nieuwzględnionej w PZP.

Naruszenie nie musi więc polegać wyłącznie na całkowitym pominięciu przepisów – już częściowe ich złamanie (np. wybór oferty bez zachowania ustawowych kryteriów) oznacza naruszenie zasady.


Przykład nr 1: zamówienie informatyczne w starostwie

📄 Stan faktyczny: Starostwo Powiatowe w Nowodworze zleciło lokalnej firmie informatycznej wykonanie systemu elektronicznego obiegu dokumentów. Wartość zamówienia to ok. 200 000 zł. Starostwo nie ogłosiło przetargu – twierdząc, że firma ta „od lat obsługuje ich systemy” i ma „wiedzę o infrastrukturze”.

⚠️ Analiza: Naruszenie art. 17 ust. 2 PZP. Starostwo powinno było przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia w trybie konkurencyjnym – z uwagi na wartość przekraczającą 130 000 zł i brak przesłanek do wyłączenia ustawy. „Wieloletnia współpraca” nie jest uzasadnieniem prawnym.


Wyjątki od stosowania ustawy – co trzeba wiedzieć?

Zamówienia, które nie podlegają przepisom PZP, zostały szczegółowo wskazane w art. 9–14 ustawy PZP. Są to tzw. wyłączenia. Dzielą się na:

  • podmiotowe – np. zamówienia wewnątrz struktur UE,
  • przedmiotowe – np. zamówienia dotyczące tajnych operacji,
  • wartościowe – np. zamówienia poniżej progów stosowania ustawy,
  • mieszane – łączące kilka przesłanek jednocześnie.

🎯 Zasada ogólna: Każdy wyjątek od stosowania ustawy należy interpretować ściśle i zawężająco. Ciężar udowodnienia, że dane zamówienie nie podlega przepisom PZP, spoczywa zawsze na zamawiającym.

Przykład nr 2: zamówienie incydentalne – organizacja wydarzenia

📄 Stan faktyczny: Urząd Miasta w Białowicach zlecił fundacji „Razem dla Regionu” kompleksową organizację festynu miejskiego z okazji 50-lecia miasta. Wartość zamówienia wyniosła 180 000 zł. Urząd uzasadnił brak postępowania przetargowego tym, że wydarzenie ma charakter jednorazowy i wyjątkowy, a fundacja wcześniej już współpracowała przy wydarzeniach promocyjnych.

⚠️ Analiza: W tym przypadku urząd mógłby próbować powołać się na wyjątek, jednak:

  • festyn nie mieści się w żadnej z przesłanek systemowych wyłączeń z art. 9–14 PZP,
  • brak formalnego trybu wyboru wykonawcy (np. zapytania ofertowego),
  • „incydentalność” wydarzenia nie oznacza automatycznie braku obowiązku stosowania ustawy.

📌 Wniosek: Doszło do naruszenia art. 17 ust. 2 ustawy PZP – zamówienie zostało udzielone bez zachowania wymaganej procedury, a wykonawca nie został wybrany zgodnie z ustawą.


Jak oceniać, czy dana sytuacja podpada pod wyjątek?

Zamawiający nie może samodzielnie decydować, że przepisy ustawy go „nie dotyczą”. Każde wyłączenie musi wynikać wprost z ustawy lub przepisów szczególnych. Przy ocenie, czy dana sytuacja może być wyłączona spod przepisów PZP, należy:

  1. Zidentyfikować przedmiot zamówienia (roboty budowlane, dostawy, usługi).
  2. Sprawdzić, czy zamówienie ma cechy określone w art. 7 pkt 32 PZP (odpłatność, charakter umowy).
  3. Ocenić wartość zamówienia i porównać ją z progami określonymi w art. 2 ust. 1 PZP.
  4. Zidentyfikować ewentualne podstawy wyłączenia w art. 9–14 PZP.
  5. Udokumentować istnienie przesłanki wyłączenia – np. w notatce służbowej, analizie prawnej.

Przesłanki wyłączenia – interpretacja zawężająca

📚 Przesłanki wyłączające stosowanie ustawy PZP są wyjątkiem od zasady ogólnej i – zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem – muszą być interpretowane ściśle. Oznacza to, że:

  • nie wolno ich rozszerzać na inne, podobne sytuacje,
  • nie można stosować analogii prawnej,
  • nie wystarczy powołanie się na „celowość” lub „wygodę” organizacyjną.

🔍 Przykład: Jeśli przepis mówi o możliwości udzielenia zamówienia bez przetargu w przypadku katastrofy naturalnej, to nie można tego wyjątku stosować do „szybkiej potrzeby” wynikającej z błędów planowania.


Odpowiedzialność za naruszenie zasady

Naruszenie art. 17 ust. 2 ustawy PZP może skutkować:

  • 📄 Unieważnieniem umowy – jeżeli wykonawca nie został wybrany zgodnie z ustawą.
  • ⚖️ Odpowiedzialnością dyscyplinarną – na podstawie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
  • 🛑 Zakwestionowaniem wydatku przez NIK lub RIO – jako niegospodarnego lub nielegalnego.
  • 🚨 Odpowiedzialnością karną – w przypadku podejrzenia działania na szkodę interesu publicznego.

Podsumowanie: Co musi wiedzieć każdy zamawiający?

✔ Zasada udzielenia zamówienia wykonawcy wybranemu zgodnie z ustawą PZP to nie tylko formalność – to obowiązek o charakterze systemowym.
✔ Nawet częściowe pominięcie procedur PZP narusza tę zasadę.
✔ Wyłączenia muszą wynikać wprost z ustawy (art. 9–14) lub przepisów szczególnych.
✔ Ciężar udowodnienia istnienia przesłanki wyłączenia spoczywa zawsze na zamawiającym.
✔ Naruszenie tej zasady może mieć poważne skutki prawne, organizacyjne i finansowe.


Podstawa prawna:

  • art. 17 ust. 2, art. 2 ust. 1, art. 7 pkt 32, art. 9–14 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605, ze zm.)

Tematy porad zawartych w poradniku:

  • obowiązki zamawiającego PZP 2025
  • naruszenie zasad udzielania zamówień
  • wyjątki w Prawie zamówień publicznych
  • zamówienia bez przetargu
  • odpowiedzialność zamawiającego

Przydatne źródła urzędowe:

Ostatnia aktualizacja: 02.06.2025
Czy ta porada była dla Ciebie pomocna?

Zobacz również: