Jawność postępowania o udzielenie zamówienia publicznego to nie tylko kwestia formalna – to jeden z kluczowych elementów gwarantujących uczciwą konkurencję oraz przejrzystość działań administracji publicznej. Zasada ta wynika bezpośrednio z Konstytucji RP oraz znajduje rozwinięcie w przepisach Prawa zamówień publicznych. W tym poradniku wyjaśniam, jak ta zasada działa w praktyce, kiedy dostęp do informacji może być ograniczony, i co powinni wiedzieć wykonawcy składający oferty.
Co oznacza zasada jawności w zamówieniach publicznych?
Zasada jawności oznacza, że postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego jest co do zasady otwarte i przejrzyste – zarówno dla jego uczestników, jak i dla obywateli. Ma ona dwa główne wymiary:
- Aspekt wewnętrzny – jawność wobec uczestników postępowania, czyli np. wykonawców, którzy biorą w nim udział.
- Aspekt zewnętrzny – jawność wobec osób trzecich, zainteresowanych przebiegiem procedury, np. obywateli, mediów, organizacji społecznych.
Dzięki tej zasadzie każdy ma prawo wiedzieć:
- jakie zamówienia są planowane przez zamawiających (np. urząd miasta, instytucję publiczną),
- jakie postępowania zostały wszczęte i jakie są ich wyniki,
- jakie dokumenty zostały złożone w toku postępowania – przy czym dostęp do nich może być ograniczony, jeśli zawierają tajemnicę przedsiębiorstwa.
Przykład 1 – jawność wobec konkurencji
Firma budowlana „EuroProjekt” z Gorzowa Wielkopolskiego startuje w przetargu na budowę miejskiego żłobka. W toku postępowania przedstawiciel konkurencyjnej firmy prosi o udostępnienie dokumentacji ofertowej „EuroProjektu”. Zamawiający musi udostępnić te dokumenty, chyba że firma skutecznie zastrzegła część informacji jako tajemnicę przedsiębiorstwa i wykazała, że ich ujawnienie mogłoby narazić ją na szkodę.
Przykład 2 – jawność wobec obywateli
Stowarzyszenie „Miasto Transparentne” chce sprawdzić, kto wygrał przetarg na modernizację miejskiego oświetlenia w Rybniku. Na podstawie zasady jawności i przepisów o dostępie do informacji publicznej, stowarzyszenie otrzymuje dostęp do ogłoszenia o wyniku postępowania oraz treści umowy z wykonawcą.
Kiedy jawność postępowania może być ograniczona?
Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych (p.z.p.), ograniczenie jawności może wynikać wyłącznie z przepisów ustawowych. Najczęściej chodzi tu o:
- Tajemnicę przedsiębiorstwa – np. skład chemiczny produktu, know-how, ceny jednostkowe nieujawnione publicznie.
- Ochronę danych osobowych – zgodnie z RODO, ograniczeniu podlega zwłaszcza dostęp do danych dotyczących wyroków skazujących i naruszeń prawa (art. 10 RODO).
- Bezpieczeństwo państwa – np. postępowania dotyczące infrastruktury krytycznej.
Dostęp do danych osobowych a ochrona prawna
W przypadku sporów (np. odwołania od wyboru wykonawcy), dostęp do danych osobowych – w tym również danych szczególnych kategorii – przysługuje tylko podmiotom, które mają legitymację do złożenia środka ochrony prawnej. Oznacza to, że nie każdy uczestnik postępowania, a tym bardziej osoba trzecia, może zobaczyć dane o karalności konkurenta.
Relacja z innymi zasadami zamówień publicznych
Zasada jawności wspiera inne zasady zamówień publicznych, takie jak:
- uczciwa konkurencja – przez umożliwienie wykonawcom kontroli nad procesem przetargowym,
- równe traktowanie wykonawców – wszyscy mają dostęp do tych samych informacji,
- bezstronność i obiektywizm – jawność eliminuje ryzyko faworyzowania.
📌 Pamiętaj: brak jawności może prowadzić do unieważnienia postępowania lub wniesienia odwołania przez wykonawcę.
RODO a jawność – jak znaleźć równowagę?
Zgodnie z art. 18 ust. 6 p.z.p., dostęp do danych wrażliwych w toku postępowania przysługuje jedynie w ramach środków ochrony prawnej (np. odwołania). Równocześnie art. 19 p.z.p. ogranicza niektóre prawa osób, których dane dotyczą – np. brak możliwości żądania zmiany danych po złożeniu oferty (chyba że dopuszcza to ustawa).
Oznacza to, że prawo do ochrony danych osobowych nie unieważnia zasady jawności, ale ją uzupełnia – pozwalając na zachowanie przejrzystości przy jednoczesnym respektowaniu prywatności.
Podsumowanie
✔ Zasada jawności jest fundamentem postępowań o udzielenie zamówienia publicznego – chroni interesy wykonawców, obywateli i zamawiających.
✔ Informacje o zamówieniach są co do zasady publiczne – chyba że ustawa pozwala na ich ograniczenie (np. RODO, tajemnica przedsiębiorstwa).
✔ Jawność służy przejrzystości, konkurencji i kontroli – każdy wykonawca powinien liczyć się z tym, że jego oferta będzie częściowo ujawniona.
✔ Ochrona danych osobowych musi być pogodzona z interesem publicznym – i właśnie to gwarantuje Prawo zamówień publicznych.
Podstawa prawna
- art. 18 ust. 1, ust. 2, ust. 6, art. 19 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605 z późn. zm.)
- art. 10 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. (RODO)
Tematy porad zawartych w poradniku
- zasada jawności zamówień publicznych
- dostęp do informacji o przetargach
- tajemnica przedsiębiorstwa w przetargu
- ochrona danych osobowych a zamówienia
- przejrzystość postępowań publicznych