Niejasne orzeczenie sądu może prowadzić do poważnych problemów – od trudności z jego wykonaniem po różną interpretację przez strony postępowania. Dlatego Kodeks postępowania cywilnego przewiduje instytucję wykładni wyroku – narzędzie, dzięki któremu sąd może doprecyzować swoje wcześniejsze rozstrzygnięcie. W niniejszym poradniku wyjaśniam, kiedy i kto może złożyć taki wniosek, jakie są warunki jego dopuszczalności oraz kiedy sąd może działać z urzędu.
🧾 Czym jest wykładnia wyroku?
Wykładnia orzeczenia polega na doprecyzowaniu sentencji (a wyjątkowo także uzasadnienia) orzeczenia w taki sposób, aby usunąć istniejące wątpliwości co do jego treści. Nie chodzi tu o zmianę treści wyroku, lecz o jednoznaczne wyjaśnienie jego znaczenia.
Zgodnie z art. 352 Kodeksu postępowania cywilnego:
„W przypadku wątpliwości co do treści orzeczenia sąd, który je wydał, dokonuje wykładni orzeczenia na wniosek strony lub z urzędu.”
Co to oznacza w praktyce? Jeśli np. wyrok mówi, że pozwana ma zapłacić odszkodowanie, ale nie wynika z niego jasno, czy obejmuje ono również koszty ekspertyzy technicznej, to właśnie w takim przypadku można (lub trzeba) złożyć wniosek o wykładnię.
✅ Kto może złożyć wniosek o wykładnię wyroku?
Wniosek może złożyć:
- każda ze stron postępowania, bez względu na to, czy wygrała, czy przegrała proces,
- pełnomocnik procesowy działający w imieniu strony,
- komornik, jeżeli wykonanie orzeczenia jest niemożliwe z powodu niejasności jego treści (potwierdzone m.in. postanowieniem SN z 14.11.1974 r., III CRN 269/74).
📌 Wniosek nie jest ograniczony czasowo – można go złożyć w dowolnym momencie po ogłoszeniu wyroku, nawet na etapie jego wykonania.
🏛 Czy sąd może dokonać wykładni z urzędu?
Tak. W sytuacjach, gdy sąd uzna, że jego własne orzeczenie zawiera niejasności, ma prawo – a czasem nawet obowiązek – samodzielnie dokonać wykładni, nawet bez wniosku strony. Przemawia za tym brak jakiegokolwiek ograniczenia w art. 352 k.p.c., co odróżnia go np. od art. 351 § 1 k.p.c., gdzie wprost wskazano wymóg złożenia wniosku.
🧠 Przykład z praktyki:
Sąd rejonowy w Nowym Sączu orzekł, że powód „ma prawo do równego udziału w korzystaniu z nieruchomości wspólnej”. W toku egzekucji okazało się, że strona przeciwna twierdzi, że oznacza to tylko „prawo do wstępu”, a nie np. do parkowania. Komornik zawnioskował o wykładnię, a sąd dokonał jej z urzędu, wskazując, że intencją było także prawo do użytkowania miejsc parkingowych.
⚠️ Kiedy wykładnia jest niedopuszczalna?
Nie każda niezgoda ze stanowiskiem sądu uzasadnia wykładnię. Wykładnia NIE służy:
✖ polemice z uzasadnieniem wyroku,
✖ wyjaśnieniu terminów prawniczych,
✖ doprecyzowaniu wskazówek sądu co do dalszego postępowania.
📄 Przykład orzecznictwa:
„Wniosek o wykładnię wyroku nie może zmierzać do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów ani do polemiki ze stanowiskiem sądu” – (postanowienie SN z 8.01.1998 r., III AO 25/97).
❌ Nadużycie prawa do wniosku – tzw. wniosek dla zwłoki
Prawo do złożenia wniosku o wykładnię nie może być wykorzystywane instrumentalnie, np. w celu przedłużenia postępowania. W szczególności:
- ponowny wniosek tej samej strony co do tego samego wyroku jest z zasady niedopuszczalny, chyba że wynika z nowych okoliczności,
- wnioski złożone „dla zwłoki” pozostawia się bez żadnych czynności procesowych – nie są ani zwracane, ani oddalane,
- strona zostaje poinformowana tylko raz – przy pierwszym piśmie – że kolejne wnioski nie będą rozpatrywane (art. 350¹ § 4 k.p.c.).
🧠 Praktyczna rada: Jeśli już raz złożyłeś wniosek o wykładnię i został on oddalony, nie składaj kolejnego bez nowej, istotnej podstawy – to może zaszkodzić Twojej wiarygodności procesowej.
Jak sporządzić wniosek o wykładnię wyroku?
Wniosek musi spełniać wymogi pisma procesowego, określone w art. 126 k.p.c., czyli zawierać m.in.:
- oznaczenie sądu,
- dane stron,
- sygnaturę akt sprawy,
- podpis wnioskodawcy lub pełnomocnika,
- treść żądania (czyli wyraźne wskazanie, że chodzi o wykładnię wyroku).
🔍 Ale to nie wszystko! Wniosek musi dodatkowo:
✔ wskazywać, jakie konkretnie fragmenty wyroku budzą wątpliwości,
✔ opisywać, na czym te wątpliwości polegają (np. sprzeczność między sentencją a uzasadnieniem),
✔ wyjaśnić, dlaczego bez wykładni nie można prawidłowo wykonać wyroku.
📌 Jeżeli tych elementów zabraknie, przewodniczący wezwie do uzupełnienia braków w terminie 7 dni – pod rygorem zwrotu pisma (na podstawie art. 130 k.p.c.).
⚖️ Co zrobi sąd po otrzymaniu wniosku?
Po poprawnym wniesieniu wniosku sąd może:
1. Oddalić wniosek – jeśli:
- wyrok jest jednoznaczny i nie budzi wątpliwości,
- wniosek odnosi się do uzasadnienia, a nie do sentencji,
- wniosek dotyczy jedynie polemiki z wyrokiem lub próby zmiany rozstrzygnięcia.
W takim przypadku sąd wydaje postanowienie, które można zaskarżyć zażaleniem.
2. Uwzględnić wniosek – jeśli:
- sąd uzna, że rzeczywiście istnieją niejasności,
- wykładnia pomoże wyjaśnić sposób wykonania wyroku,
- treść sentencji dopuszcza różne interpretacje.
Wtedy sąd wydaje postanowienie o wykładni, które ma charakter wyjaśniający i nie zmienia rozstrzygnięcia, lecz tylko usuwa jego niejasność.
🔄 Możliwe rozstrzygnięcia sądu
Sąd ma do wyboru trzy ścieżki działania:
| Rodzaj rozstrzygnięcia | Podstawa prawna | Skutek prawny |
|---|---|---|
| Zarządzenie o zwrocie wniosku | art. 130 § 1 k.p.c. | Wniosek nie podlega dalszemu rozpoznaniu z uwagi na braki formalne |
| Postanowienie o oddaleniu | art. 352 k.p.c. | Oznacza, że wykładnia jest bezzasadna – orzeczenie nie wymaga doprecyzowania |
| Postanowienie uwzględniające wykładnię | art. 352 k.p.c. | Treść orzeczenia zostaje doprecyzowana w sposób wiążący dla stron i organów wykonawczych (np. komornika) |
Czy wniosek można zaskarżyć?
Tak – ale tylko niektóre rozstrzygnięcia można zaskarżyć:
- Postanowienie oddalające wniosek – można zaskarżyć zażaleniem do innego składu sądu pierwszej instancji (art. 394 § 1 pkt 5¹ k.p.c.),
- Postanowienie uwzględniające wykładnię – również można zaskarżyć w ten sam sposób,
- Zarządzenie o zwrocie wniosku – nie podlega zaskarżeniu, ale można je podważyć w drodze ponownego wniosku po uzupełnieniu braków.
⚠️ Uwaga! Postanowienie sądu drugiej instancji, nawet jeśli kończy sprawę, nie podlega już zażaleniu do Sądu Najwyższego – zmiana ta wynika z uchylenia art. 394¹ § 2 k.p.c.
🧠 Przykłady praktyczne
Przykład 1 – skuteczny wniosek
📍Stan faktyczny: Spółka „Altronik” z Poznania uzyskała korzystny wyrok w sprawie o zapłatę za usługi montażowe. W sentencji widniał zapis: „Pozwany zobowiązany do zapłaty 80 000 zł z ustawowymi odsetkami”. Strona przeciwna twierdziła, że odsetki mają być liczone od dnia ogłoszenia wyroku, podczas gdy powód domagał się ich od daty faktury.
📍Działanie: Pełnomocnik „Altronik” złożył wniosek o wykładnię wyroku wskazując, że brakuje jednoznacznego oznaczenia daty naliczania odsetek.
📍Efekt: Sąd uwzględnił wniosek i doprecyzował w postanowieniu, że odsetki mają być liczone od dnia wystawienia faktury, zgodnie z uzasadnieniem i dokumentacją.
Przykład 2 – oddalenie wniosku jako bezzasadnego
📍Stan faktyczny: Pani Natalia z Gdyni przegrała sprawę o zapłatę i złożyła wniosek o wykładnię wyroku, twierdząc, że nie rozumie, dlaczego sąd uznał jej argumentację za niewiarygodną.
📍Działanie: Wniosek opierał się na próbie zakwestionowania motywów uzasadnienia, nie wskazując żadnych wątpliwości co do treści sentencji.
📍Efekt: Sąd oddalił wniosek postanowieniem, wskazując, że wykładnia nie może służyć polemice z uzasadnieniem.
📌 Podsumowanie – o czym warto pamiętać?
✔ Wniosek o wykładnię wyroku można złożyć w każdej fazie postępowania, jeśli pojawią się uzasadnione wątpliwości co do treści orzeczenia.
✔ Może go złożyć strona postępowania, jej pełnomocnik, a także komornik.
✔ Sąd może także dokonać wykładni z urzędu.
✔ Wniosek musi być szczegółowy – musi wskazywać konkretne wątpliwości i ich znaczenie dla wykonania orzeczenia.
✔ Nadużywanie prawa do składania wniosków kończy się pozostawieniem pisma bez dalszych czynności.
✔ Od postanowienia oddalającego lub uwzględniającego wykładnię przysługuje zażalenie, ale już nie do Sądu Najwyższego.
📚 Podstawa prawna
- art. 126, art. 130, art. 339 § 1, art. 350¹ § 4, art. 351 § 1, art. 352, art. 394 § 1 pkt 5¹ – Kodeks postępowania cywilnego
(Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296, ze zm.)
🔎 Tematy porad zawartych w poradniku
- wniosek o wykładnię wyroku
- wykładnia orzeczenia sądu cywilnego
- jak złożyć wniosek o doprecyzowanie wyroku
- wykładnia sentencji a uzasadnienie
- niejasne orzeczenie sądu co robić