Postępowania karne skarbowe, nawet w najdrobniejszych sprawach podatkowych, mogą budzić duży niepokój u przedsiębiorców. Jednym z kluczowych elementów takiego postępowania jest ustalenie, który sąd będzie rozpoznawał daną sprawę. To właśnie od właściwości sądu zależy szybkość rozstrzygnięcia, wygoda dla stron postępowania oraz możliwość uniknięcia przedawnienia karalności czynu. W poradniku tłumaczę, jak działa system właściwości sądów w sprawach karnych skarbowych, kiedy sprawa trafi do sądu powszechnego, a kiedy do sądu wojskowego oraz jak wygląda cała procedura od złożenia aktu oskarżenia po ewentualne przekazanie sprawy innemu sądowi.
Właściwość sądu w sprawach karnych skarbowych – zasady ogólne
Zgodnie z przepisem art. 115 Kodeksu karnego skarbowego, sprawy karne skarbowe w pierwszej instancji rozpoznaje zazwyczaj sąd rejonowy. Wyjątkiem są sprawy, które ustawowo zostały przekazane innym sądom. Oznacza to, że nie każda sprawa podatkowa lub celna automatycznie trafia do sądu rejonowego – w określonych sytuacjach kompetencje może mieć sąd wojskowy lub okręgowy.
Po wpłynięciu do sądu skargi publicznej (np. aktu oskarżenia, wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających, czy wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności) sąd musi zbadać swoją właściwość. To oznacza, że jeszcze zanim wyznaczy termin rozprawy lub posiedzenia, sąd analizuje, czy to właśnie on powinien rozpoznawać sprawę.
Przykład praktyczny 1
Pan Krzysztof, prowadzący działalność handlową w Krakowie, zostaje oskarżony o wykroczenie skarbowe związane z niewłaściwym rozliczeniem podatku VAT. Akt oskarżenia wpływa do Sądu Rejonowego w Krakowie, który jako pierwszy sprawdza, czy jest sądem właściwym miejscowo i rzeczowo do rozpoznania tej sprawy. Jeśli tak, sprawa trafia na rozprawę; jeśli nie – sąd przekazuje sprawę sądowi, który powinien się nią zająć.
Kiedy sąd nie jest właściwy?
Jeśli sąd stwierdzi, że nie jest właściwy miejscowo lub rzeczowo (np. sprawa powinna być rozpatrzona przez inny sąd z uwagi na miejsce popełnienia czynu albo ze względu na szczególny status sprawcy), musi wydać postanowienie o przekazaniu sprawy właściwemu sądowi. Taka decyzja jest zaskarżalna.
Przykład praktyczny 2
Pani Maria, żołnierz pełniąca służbę w jednostce wojskowej w Poznaniu, zostaje oskarżona o wykroczenie skarbowe podczas pełnienia służby. Sprawa początkowo trafia do sądu rejonowego, ale po analizie okazuje się, że właściwy jest wojskowy sąd garnizonowy, ponieważ czyn został popełniony podczas wykonywania obowiązków służbowych. W takim przypadku sąd rejonowy wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy do sądu wojskowego.
Właściwość sądów wojskowych – kiedy sprawa trafia do sądu wojskowego?
W sprawach dotyczących przestępstw skarbowych popełnionych przez żołnierzy podczas lub w związku z pełnieniem służby, na szkodę wojska albo z naruszeniem obowiązków służbowych, właściwy jest sąd wojskowy. Dotyczy to również przestępstw popełnionych poza granicami kraju podczas udziału polskich sił zbrojnych w misjach zagranicznych.
W przypadku żołnierzy ze stopniem majora lub wyższym, właściwy do rozpoznania sprawy jest wojskowy sąd okręgowy. W pozostałych przypadkach sąd garnizonowy.
Co dzieje się, gdy sąd chce uniknąć przedawnienia?
Jeżeli sąd uzna, że nie jest w stanie rozpoznać sprawy przed upływem terminu przedawnienia, może przekazać sprawę innemu sądowi (najczęściej wyższej instancji), aby uniknąć przedawnienia karalności czynu.
Kolejne kroki postępowania – praktyczny opis procedury
Poniżej opisuję kolejne etapy, przez które przechodzi sprawa od momentu wpływu do sądu:
- Wpływ sprawy do sądu – najczęściej jest to akt oskarżenia, ale także wniosek o warunkowe umorzenie postępowania czy dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
- Badanie właściwości sądu – sąd analizuje, czy to on jest właściwy rzeczowo i miejscowo.
- Skierowanie sprawy na rozprawę lub posiedzenie – jeśli sąd uzna się za właściwy i nie ma ryzyka przedawnienia, kieruje sprawę do rozpoznania.
- Przekazanie sprawy innemu sądowi – jeśli sąd stwierdzi, że nie jest właściwy, wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy.
- Specjalne procedury dla żołnierzy i osób ze stopniem majora lub wyższym – sprawy żołnierzy mogą być rozpatrywane przez wojskowe sądy garnizonowe lub okręgowe.