Umowa o dzieło – kompendium wiedzy

Spis treści

Umowa o dzieło jest jednym z najczęściej zawieranych kontraktów cywilnoprawnych w Polsce, szczególnie w relacjach gospodarczych. Umożliwia ona elastyczną współpracę między podmiotami, które chcą osiągnąć określony rezultat — gotowy produkt, projekt, usługę twórczą lub techniczną. Poniższy poradnik kompleksowo omawia zasady zawierania i wykonywania umowy o dzieło, jej cechy, obowiązki stron, kwestie wynagrodzenia oraz odpowiedzialności, z uwzględnieniem przepisów Kodeksu cywilnego.


Czym jest umowa o dzieło – podstawowe pojęcia i cechy (art. 627–646 Kodeksu cywilnego)

Umowa o dzieło należy do tzw. umów nazwanych, co oznacza, że jej zasady zostały wprost uregulowane w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z przepisem:

„Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”
(art. 627 – Kodeks cywilny).

Ta definicja odróżnia umowę o dzieło od innych umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia (gdzie istotą jest staranne działanie), ponieważ w przypadku dzieła liczy się rezultat, a nie sam proces jego tworzenia.

Umowa o dzieło wywodzi się jeszcze z prawa rzymskiego — locatio conductio operis, czyli umowy, której przedmiotem był określony, ukończony rezultat pracy. Współcześnie pełni istotną funkcję w obrocie gospodarczym, pozwalając realizować zarówno projekty techniczne, artystyczne, jak i koncepcyjne.

Charakterystyczne cechy umowy o dzieło:

  • jest dwustronnie zobowiązująca – obie strony mają obowiązki (wykonanie dzieła i zapłata wynagrodzenia),
  • wzajemna – świadczenia stron są ze sobą powiązane,
  • odpłatna – nie może być umową darmową,
  • konsensualna – wystarczy zgodne oświadczenie woli stron (bez konieczności zachowania formy pisemnej),
  • umowa rezultatu – liczy się osiągnięcie konkretnego efektu (dzieła).

Nie ma wymogu zachowania formy pisemnej – umowa o dzieło może być zawarta ustnie, mailowo, przez komunikator lub przez czynności faktyczne, o ile jasno wynika z nich, że obie strony chciały zawrzeć umowę. W praktyce jednak forma pisemna jest rekomendowana ze względów dowodowych.


Elementy istotne umowy o dzieło (essentialia negotii)

Zgodnie z orzecznictwem sądowym, m.in. Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, istotnymi elementami umowy o dzieło są:

  1. określenie dzieła, które ma zostać wykonane,
  2. wynagrodzenie, które zamawiający zobowiązuje się zapłacić.

Brak któregokolwiek z tych elementów sprawia, że umowa nie może być uznana za umowę o dzieło w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Dzieło musi być oznaczone w chwili zawierania umowy, czyli strony muszą wiedzieć, co konkretnie ma powstać (np. strona internetowa, projekt architektoniczny, raport analityczny, rzeźba, aplikacja mobilna). Nie oznacza to jednak, że dzieło musi mieć materialną postać — może to być również rezultat niematerialny (np. plan marketingowy czy melodia), o ile jest możliwe jego obiektywne zweryfikowanie.


Wzorce umowne i konflikt wzorców (art. 384 i n. k.c., art. 385⁴ § 1 k.c.)

Umowa o dzieło może być zawarta także przy użyciu wzorca umowy – gotowego dokumentu stosowanego przez przedsiębiorcę, np. w formie regulaminu lub ogólnych warunków współpracy.

W przypadku, gdy:

  • zamawiającym jest konsument, zastosowanie znajdą przepisy dotyczące wzorców umów z konsumentami (art. 384 i następne k.c.),
  • obie strony są przedsiębiorcami, a każda z nich posługuje się własnym wzorcem – umowa obejmie jedynie te postanowienia, które nie są ze sobą sprzeczne.

Zgodnie z przepisem:

„Jeżeli przedsiębiorcy posługują się różnymi wzorcami umów, umowa nie obejmuje postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne”
(art. 385⁴ § 1 – Kodeks cywilny).

W praktyce oznacza to, że jeżeli np. firma A i firma B przesyłają sobie różne regulaminy umowy o dzieło, a niektóre zapisy wzajemnie się wykluczają (np. różne zasady wypowiedzenia lub odpowiedzialności), te sprzeczne postanowienia po prostu nie obowiązują.

Jeśli natomiast strona po otrzymaniu oferty niezwłocznie poinformuje, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach zmodyfikowanych przez konflikt wzorców, umowa w ogóle nie dochodzi do skutku.


Umowa o dzieło w relacjach gospodarczych – specyfika obrotu handlowego

Umowa o dzieło nie należy do tzw. umów handlowych kwalifikowanych, czyli nie wymaga, by jej stronami byli wyłącznie przedsiębiorcy. Należy do kategorii tzw. obrotu uniwersalnego.

Oznacza to, że umowę o dzieło mogą zawrzeć:

  • osoby fizyczne,
  • osoby prawne (np. spółki kapitałowe, fundacje),
  • jednostki organizacyjne mające zdolność prawną (np. wspólnoty mieszkaniowe, spółki osobowe).

Podstawę do tego stanowi przepis:

„Do skuteczności czynności prawnej wystarczy, że dokonuje jej osoba mająca zdolność prawną”
(art. 33¹ § 1 – Kodeks cywilny).

Co istotne – ustawa nie wymaga, aby dzieło było wykonywane w ramach działalności gospodarczej. Oznacza to, że przyjmującym zamówienie nie musi być przedsiębiorca.

Przykładowo:

Pan Michał, grafik z Krakowa, nieprowadzący działalności gospodarczej, zawiera z firmą „TechVision Sp. z o.o.” umowę o dzieło na wykonanie logo i identyfikacji wizualnej marki. Mimo że Pan Michał nie ma firmy, jego umowa jest w pełni ważna – liczy się to, że zobowiązał się do wykonania oznaczonego rezultatu (dzieła) w zamian za wynagrodzenie.

W obrocie profesjonalnym (B2B) umowy o dzieło są jednak częste, zwłaszcza w branżach projektowych, IT, kreatywnych czy budowlanych. W takich relacjach kluczową rolę odgrywają dokładne ustalenia dotyczące parametrów dzieła, harmonogramu prac, etapów odbioru i zasad płatności.


Charakter prawny umowy o dzieło

Umowa o dzieło ma charakter zobowiązaniowy, co oznacza, że obie strony są zobowiązane do określonych świadczeń. Dla przyjmującego zamówienie jest to wykonanie dzieła, a dla zamawiającego – zapłata wynagrodzenia.

Zarówno wykonanie dzieła, jak i zapłata wynagrodzenia muszą nastąpić w sposób określony w umowie, zgodnie z zasadą pacta sunt servanda („umów należy dotrzymywać”).

W przeciwieństwie do umów o świadczenie usług (np. zlecenie), w których wykonawca jest zobowiązany do starannego działania, przyjmujący zamówienie w umowie o dzieło odpowiada za konkretny efekt. Jeśli więc dzieło nie powstanie lub nie spełnia umówionych parametrów, przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania.


Praktyczna wskazówka dla przedsiębiorcy 📌

Jeżeli prowadzisz firmę i chcesz zawrzeć umowę o dzieło z wykonawcą:
✔ Zadbaj, by w umowie znalazł się dokładny opis dzieła – jego cechy, zakres, forma przekazania (np. raport w PDF, grafika w formacie .AI).
✔ Określ wynagrodzenie i warunki jego wypłaty (np. ryczałtowo, po odbiorze lub etapami).
✔ Wskaż termin realizacji i ewentualne kary umowne za opóźnienie.
✔ Doprecyzuj, kto dostarcza materiały lub sprzęt potrzebny do wykonania dzieła.
✔ Zawrzyj procedurę odbioru dzieła (np. w formie protokołu odbioru).

Obowiązki i prawa stron w umowie o dzieło (art. 627 i n. Kodeksu cywilnego)

Z chwilą zawarcia umowy obie strony przyjmują na siebie konkretne zobowiązania:

  • przyjmujący zamówienie (wykonawca) zobowiązuje się do wykonania dzieła,
  • zamawiający zobowiązuje się do zapłaty umówionego wynagrodzenia.

To właśnie te dwa świadczenia – rezultat i zapłata – stanowią o istocie umowy o dzieło.


1. Obowiązki przyjmującego zamówienie (wykonawcy)

Najważniejszym obowiązkiem wykonawcy jest zachowanie się zgodnie z treścią umowy, czyli wykonanie dzieła w sposób określony przez strony oraz w ustalonym terminie.

Dzieło musi być:

  • oznaczone w chwili zawarcia umowy,
  • obiektywnie osiągalne,
  • samodzielne – tzn. niezależne od dalszych działań twórcy po jego wykonaniu.

📘 Przykład

Pani Katarzyna zleca Panu Arkadiuszowi wykonanie projektu strony internetowej. Umowa określa, że projekt ma zawierać szatę graficzną, układ treści i trzy podstrony. Pani Katarzyna nie wskazuje szczegółowych technologii ani kolorystyki – pozostawia to uznaniu wykonawcy. Pan Arkadiusz ma więc swobodę twórczą, ale musi dostarczyć rezultat zgodny z opisem umowy – gotowy projekt strony.


2. Dzieło jako rezultat – materialny lub niematerialny

Rezultat, który stanowi przedmiot umowy, może przybrać formę:

  • materialną – np. obraz, rzeźba, mebel, strona WWW, projekt architektoniczny,
  • niematerialną – np. analiza finansowa, plan marketingowy, program komputerowy, projekt artystyczny.

W praktyce pojawiają się wątpliwości, czy wytwory niematerialne muszą występować na nośniku fizycznym (tzw. corpus mechanicum). Część doktryny uważa, że tak – dzieło powinno mieć postać, którą można przekazać lub zweryfikować. Inni wskazują, że wystarczy sam rezultat intelektualny (np. melodia, koncepcja projektowa), jeśli da się obiektywnie ocenić jego istnienie i jakość.


3. Samodzielność wykonawcy

W relacji umowy o dzieło nie występuje stosunek podporządkowania charakterystyczny dla umowy o pracę. Przyjmujący zamówienie:

  • działa samodzielnie,
  • ponosi pełną odpowiedzialność za wykonanie dzieła,
  • decyduje o sposobie i organizacji pracy.

Zamawiający nie ma prawa wydawać mu poleceń ani kontrolować sposobu wykonania zadania – może jedynie oceniać rezultat i weryfikować zgodność z umową.

⚠️ Uwaga
Jeżeli zamawiający narzuca sposób wykonania i stale nadzoruje pracę wykonawcy, istnieje ryzyko, że umowa zostanie uznana za umowę zlecenia lub nawet umowę o pracę, a nie umowę o dzieło.


4. Podwykonawcy i odpowiedzialność

Co do zasady, przyjmujący zamówienie nie musi wykonywać dzieła osobiście, chyba że umowa lub charakter dzieła wskazuje inaczej.

Przykładowo:

  • rzeźbę zamówioną u znanego artysty musi wykonać on sam,
  • ale projekt konstrukcji może przygotować zespół jego pracowników.

Jeśli wykonawca powierzy część prac osobom trzecim, odpowiada za ich działania tak samo jak za własne –

„Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za osoby, z których pomocą zobowiązanie wykonuje”
(art. 474 – Kodeks cywilny).


5. Termin wykonania dzieła (art. 455 k.c.)

W umowie warto zawsze wskazać konkretny termin wykonania dzieła, np.

„Przedmiot umowy zostanie wykonany w terminie do dnia 30 czerwca 2025 r.”

Jeśli strony nie wskażą terminu, zastosowanie ma zasada ogólna – dzieło powinno być wykonane niezwłocznie po wezwaniu zamawiającego (art. 455 k.c.).

W praktyce jednak brak terminu jest rzadko spotykany – powoduje bowiem niepewność co do momentu zakończenia współpracy.


6. Odbiór dzieła i jego skutki (art. 642 k.c.)

Po ukończeniu dzieła wykonawca ma obowiązek je wydać zamawiającemu, natomiast zamawiający – odebrać i zapłacić wynagrodzenie.

Odbiór jest kluczowym momentem w relacji między stronami, ponieważ:

  • potwierdza prawidłowe wykonanie zobowiązania,
  • kończy odpowiedzialność wykonawcy za niewykonanie,
  • rozpoczyna bieg terminów reklamacyjnych (rękojmia).

W praktyce często sporządza się protokół odbioru, który zawiera:

  • datę,
  • opis dzieła,
  • ewentualne uwagi lub wady,
  • podpisy stron.

Odbiór może mieć jednak miejsce również bez protokołu – przez tzw. per facta concludentia, czyli dorozumiane zachowanie, np. rozpoczęcie korzystania z dzieła (strony internetowej, projektu, grafiki).


7. Wady dzieła a obowiązek odbioru (art. 643 k.c.)

Zamawiający ma obowiązek odebrać dzieło tylko wtedy, gdy odpowiada ono warunkom umowy.
Nie musi go odbierać, jeśli:

  • posiada wadę istotną,
  • jest niezdatne do użytku,
  • rażąco odbiega od ustaleń umowy.

Jeżeli jednak zamawiający mimo wad odbierze dzieło, ma obowiązek zapłaty, ale może później żądać obniżenia wynagrodzenia lub naprawienia szkody.


Obowiązki zamawiającego (art. 627 i 628 Kodeksu cywilnego)

Zamawiający jest zobowiązany przede wszystkim do:

  1. współdziałania przy wykonaniu dzieła,
  2. odebrania dzieła,
  3. zapłaty wynagrodzenia.

Jeżeli utrudnia wykonanie dzieła (np. nie dostarcza danych, materiałów, zatwierdzeń), może odpowiadać za szkodę, a wykonawca może żądać wynagrodzenia mimo braku realizacji (zob. art. 639 k.c., o czym szerzej w części IV).


Wynagrodzenie w umowie o dzieło

Umowa o dzieło jest zawsze odpłatna – wykonawca musi otrzymać wynagrodzenie. Wysokość lub sposób jego obliczenia można określić w różny sposób:

  • kwotowo (np. „3 000 zł za wykonanie raportu”),
  • na podstawie czasu pracy (np. „100 zł za godzinę wykonywania dzieła”),
  • ryczałtowo (stała kwota niezależna od poniesionych kosztów),
  • kosztorysowo (zależne od planowanych prac i materiałów).

Brak wskazania wynagrodzenia nie powoduje nieważności umowy – w takim przypadku stosuje się przepis:

„Jeżeli nie określono wysokości wynagrodzenia, poczytuje się, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju”
(art. 628 § 1 – Kodeks cywilny).

Jeżeli i tego nie da się ustalić, należy się wynagrodzenie odpowiadające nakładowi pracy i kosztom wykonawcy.

💡 Ważne: Wynagrodzenie w umowie o dzieło zawsze musi być pieniężne – nie można umówić się np. na zapłatę w naturze lub w usługach (wyjątek: dodatkowe świadczenie, np. bonus rzeczowy, ale nie zamiast wynagrodzenia).


Materiały i narzędzia potrzebne do wykonania dzieła

Kodeks cywilny nie określa, która strona musi dostarczyć materiały, narzędzia lub sprzęt niezbędny do realizacji dzieła – zależy to od ustaleń stron.

1. Gdy materiały dostarcza zamawiający:

Wykonawca ma obowiązek:

  • sprawdzić ich ilość, rodzaj i przydatność,
  • zabezpieczyć je przed zniszczeniem,
  • niezwłocznie poinformować, jeśli są wadliwe lub niewłaściwe.

Jeśli użyje materiałów mimo zauważonych wad, ponosi pełną odpowiedzialność za ewentualne szkody.

📘 Przykład

Firma budowlana „Nowa Ściana” zleciła wykonanie tynków wykonawcy, dostarczając własne zaprawy. Po rozpoczęciu prac wykonawca zauważył, że zaprawa jest przeterminowana, ale mimo to jej użył. Po kilku tygodniach tynki zaczęły odpadać. W takiej sytuacji wykonawca odpowiada za szkodę, bo powinien był poinformować o wadzie materiału i odmówić jego użycia.

2. Gdy materiały dostarcza wykonawca:

Ponosi on pełną odpowiedzialność za ich jakość, prawidłowe użycie i efekty końcowe.

Po wykonaniu dzieła wykonawca musi:

  • zwrócić niewykorzystane materiały,
  • złożyć rachunek rozliczeniowy.

Jeżeli tego nie zrobi lub zrobi to nienależycie, odpowiada za powstałą szkodę (art. 471 k.c.).

Odebranie dzieła – obowiązki stron i skutki prawne (art. 643 Kodeksu cywilnego)

W każdej umowie o dzieło istnieje obowiązek współdziałania stron w trakcie realizacji dzieła. Oznacza to, że zarówno zamawiający, jak i wykonawca muszą współpracować, aby doprowadzić do osiągnięcia umówionego rezultatu.

Z chwilą ukończenia dzieła przez przyjmującego zamówienie, powstaje po stronie zamawiającego obowiązek jego odebrania.

Sposób odbioru powinien być dostosowany do przedmiotu umowy – inaczej przebiega odbiór rzeźby, inaczej programu komputerowego, a jeszcze inaczej projektu budowlanego.


1. Moment odbioru dzieła

Kodeks cywilny nie uzależnia skuteczności odbioru od sporządzenia protokołu.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, brak formalnego protokołu odbioru nie oznacza, że do odbioru nie doszło, jeśli faktycznie miał on miejsce.

„Brak protokołu odbioru nie stanowi przeszkody do uznania, że odbiór dzieła nastąpił, jeżeli faktycznie doszło do przyjęcia dzieła przez zamawiającego”
(por. art. 643 – Kodeks cywilny).

W praktyce oznacza to, że odbiór może mieć charakter dorozumiany, np. gdy zamawiający zaczyna korzystać z dzieła, udostępnia je swoim klientom lub włącza do swojego systemu pracy.


2. Odmowa odbioru dzieła

Zamawiający ma prawo odmówić odbioru dzieła, jeżeli posiada ono wadę istotną, tj. taką, która czyni dzieło:

  • niezdatnym do zwykłego użytku,
  • niezgodnym z wyraźnymi ustaleniami umowy.

W takim przypadku wykonawca może zostać wezwany do poprawienia dzieła lub jego ponownego wykonania.

Jeżeli jednak zamawiający mimo wad odebrał dzieło, ciąży na nim obowiązek zapłaty wynagrodzenia, choć nie traci prawa do dochodzenia roszczeń z tytułu nienależytego wykonania (np. żądania obniżenia ceny).

📘 Przykład:

Firma „Studio Event” zleciła grafikowi przygotowanie projektu katalogu. Po dostarczeniu projektu okazało się, że grafika zawiera błędy w logotypie klienta. Zamawiający może odmówić odbioru i żądać poprawek. Jeżeli jednak zaakceptuje katalog i zacznie go drukować, będzie musiał zapłacić pełne wynagrodzenie, ale może później dochodzić rekompensaty za nienależyte wykonanie umowy.


3. Zwłoka zamawiającego w odbiorze dzieła

Jeżeli dzieło jest zgodne z umową, a zamawiający bezpodstawnie odmawia jego odbioru, popada w tzw. zwłokę wierzyciela (art. 477 k.c.).

W takiej sytuacji:

  • wykonawca ma prawo żądać zapłaty wynagrodzenia,
  • może dochodzić odszkodowania za szkodę spowodowaną zwłoką,
  • na zamawiającego przechodzi ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła (art. 644 k.c.).

Odbiór jest więc momentem przełomowym – potwierdza spełnienie świadczenia i rozpoczyna bieg ewentualnych roszczeń z tytułu wad (rękojmia).


Umowa przedwstępna i promesa w kontekście umowy o dzieło (art. 389–390 k.c.)

Zanim strony zawrą umowę o dzieło, mogą podpisać umowę przedwstępną lub promesę. Oba instrumenty mają na celu zabezpieczenie zamiaru przyszłej współpracy.


1. Umowa przedwstępna

Zgodnie z przepisem:

„Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej”
(art. 389 § 1 – Kodeks cywilny).

W przypadku umowy o dzieło oznacza to, że przedwstępna umowa musi zawierać:

  • określenie dzieła, które ma być wykonane,
  • zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia.

Dopuszczalne jest, aby przedmiot dzieła został opisany w sposób ogólny, np. „projekt architektoniczny budynku biurowego”, z zaznaczeniem, że szczegóły zostaną doprecyzowane w umowie przyrzeczonej.

W umowie przedwstępnej można dodatkowo zawrzeć zapisy dotyczące:

  • terminu zawarcia właściwej umowy,
  • zadatekkara umownaprawo odstąpienia,
  • kosztów odbioru i przekazania dzieła,
  • ewentualnych gwarancji lub zaliczek.

2. Skutki niewykonania umowy przedwstępnej

Skutki mogą być dwojakie:

  1. Skutek silniejszy – uprawniony może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej, jeśli przedwstępna umowa spełnia warunki ważności umowy właściwej (w tym formę).
  2. Skutek słabszy – jeżeli forma lub inne warunki nie zostały zachowane, uprawniony może żądać jedynie naprawienia szkody, jaką poniósł przez to, że liczył na zawarcie umowy (tzw. ujemny interes umowny).

„Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody”
(art. 390 § 1 – Kodeks cywilny).

W przypadku umowy o dzieło, ponieważ nie wymaga ona zachowania formy szczególnej, umowa przedwstępna może wywoływać skutek silniejszy – czyli umożliwiać żądanie zawarcia właściwej umowy.


3. Promesa zawarcia umowy o dzieło

Promesa ma podobny charakter do umowy przedwstępnej, ale jest jednostronnym zobowiązaniem jednej ze stron do zawarcia umowy w przyszłości. W praktyce stosuje się ją rzadziej, głównie w sytuacjach, gdy np. zamawiający chce zagwarantować sobie dostępność wykonawcy na określony czas.


4. Nieważność umowy przedwstępnej

Umowa przedwstępna o dzieło będzie nieważna, jeśli:

  • jest sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1–2 k.c.),
  • jej przedmiotem jest świadczenie niemożliwe (art. 387 § 1 k.c.).

W takim przypadku nie wywołuje ona żadnych skutków prawnych – ani silniejszych, ani słabszych.


Swoboda kształtowania treści umowy o dzieło (art. 353¹ Kodeksu cywilnego)

Zasada swobody umów stanowi fundament prawa cywilnego i znajduje pełne zastosowanie do umowy o dzieło.

Zgodnie z przepisem:

„Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”
(art. 353¹ – Kodeks cywilny).


1. Co mogą strony dowolnie ustalać?

W ramach swobody umów strony mogą samodzielnie określić m.in.:

  • wysokość i sposób ustalenia wynagrodzenia,
  • harmonogram wykonania dzieła,
  • sposób odbioru,
  • zasady przekazania praw autorskich (jeżeli dzieło ma charakter utworu),
  • odpowiedzialność za wady,
  • warunki odstąpienia od umowy.

2. Granice swobody umów

Swoboda umów nie jest jednak nieograniczona. Strony nie mogą:

  • wyłączyć obowiązków wynikających z przepisów bezwzględnie obowiązujących (np. rękojmi, zasad odpowiedzialności),
  • nadać umowie cech sprzecznych z jej naturą.

⚠️ Przykład sytuacji niedopuszczalnej:
Nie można nazwać „umową o dzieło” zobowiązania, które w istocie dotyczy wykonywania powtarzalnych czynności (np. codzienne sprzątanie biura) – jest to bowiem świadczenie starannego działania, a nie umowa rezultatu.

Podobnie, umowa o dzieło nie może być nieodpłatna – byłoby to sprzeczne z jej naturą (jest to umowa odpłatna).


3. Orzecznictwo potwierdzające granice swobody

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że:

„O charakterze umowy o dzieło decyduje nie jej nazwa, lecz treść i rzeczywisty przedmiot zobowiązania”.

Nie można zatem dowolnie „przemianować” umowy zlecenia na umowę o dzieło tylko po to, by uniknąć np. obowiązków składkowych wobec ZUS.


Odpowiedzialność stron za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o dzieło (art. 471 i n. Kodeksu cywilnego)

W umowie o dzieło wykonawca (przyjmujący zamówienie) odpowiada za osiągnięcie konkretnego rezultatu. Brak tego rezultatu oznacza niewykonanie zobowiązania.

Zgodnie z ogólną zasadą:

„Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”
(art. 471 – Kodeks cywilny).

Wina dłużnika (czyli wykonawcy) jest domniemana – to on musi udowodnić, że niewykonanie dzieła nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych.


1. Odpowiedzialność za wady dzieła – rękojmia (art. 638 § 1–2 k.c.)

Oprócz ogólnej odpowiedzialności kontraktowej, wykonawca ponosi także odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady dzieła.

„Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży”
(art. 638 § 1 – Kodeks cywilny).

Oznacza to, że zamawiający może żądać m.in.:

  • usunięcia wady,
  • obniżenia wynagrodzenia,
  • a w przypadku wady istotnej – nawet odstąpić od umowy.

Rękojmia dotyczy wad ujawnionych po odbiorze dzieła. Jeśli wada jest widoczna w momencie odbioru, a zamawiający mimo to odbiera dzieło, nie może później powoływać się na rękojmię w tym zakresie (por. art. 643 k.c.).

Wykonawca nie odpowiada za wady, które:

  • powstały z winy zamawiającego,
  • wynikły z użycia materiału dostarczonego przez zamawiającego, jeśli wykonawca wcześniej ostrzegł o jego nieprzydatności (art. 638 § 1 zdanie drugie k.c.).

2. Charakter odpowiedzialności – zasada ryzyka

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi ma charakter bezwzględny (na zasadzie ryzyka). Wystarczy, że dzieło ma cechy wadliwe, by wykonawca ponosił odpowiedzialność – niezależnie od tego, czy ponosi winę.

Wady dzieła ocenia się obiektywnie – nie na podstawie subiektywnych odczuć stron, ale w świetle jego przeznaczenia i standardów jakości przyjętych w danej branży.


3. Niewykonanie dzieła z przyczyn po stronie zamawiającego (art. 639 k.c.)

Ustawodawca chroni również wykonawcę w sytuacjach, gdy nie może wykonać dzieła z przyczyn leżących po stronie zamawiającego.

„Zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania dzieła, jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego”
(art. 639 – Kodeks cywilny).

W takiej sytuacji wykonawca ma prawo do wynagrodzenia pomniejszonego o to, co zaoszczędził wskutek niewykonania dzieła (np. niezużyte materiały, niewykonana część pracy).

To roszczenie nie ma charakteru odszkodowawczego – jest to wynagrodzenie należne za gotowość do wykonania umowy. Jednak wykonawca może także domagać się dodatkowego odszkodowania, jeśli poniósł realną szkodę (np. wynajął sprzęt lub zatrudnił pomocników).

📘 Przykład:

Firma „DesignArt” miała wykonać projekt identyfikacji wizualnej dla spółki „EcoMarket”. Po zatwierdzeniu koncepcji klient zrezygnował z realizacji, tłumacząc się brakiem środków. Wykonawca był gotów do pracy, ale nie mógł jej rozpocząć z przyczyn leżących po stronie zamawiającego. Zgodnie z art. 639 k.c., firma „DesignArt” ma prawo do wynagrodzenia odpowiadającego nakładowi przygotowawczemu pomniejszonemu o zaoszczędzone koszty.


Terminy realizacji i obowiązywania umowy o dzieło

W odróżnieniu od umów ciągłych (np. najmu, zlecenia), umowa o dzieło ma charakter jednorazowy – jej przedmiot nie istnieje w momencie zawierania, lecz ma zostać stworzony w przyszłości.


1. Określenie terminu wykonania

W umowie powinny znaleźć się:

  • termin początkowy – od którego wykonawca może rozpocząć prace,
  • termin końcowy – do którego dzieło ma być ukończone.

Termin końcowy jest datą maksymalną, po której wykonawca popada w zwłokę.

„Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela”
(art. 455 – Kodeks cywilny).


2. Rozwiązanie i odstąpienie od umowy o dzieło

Przepisy o umowie o dzieło nie przewidują możliwości jej wypowiedzenia (tak jak przy zleceniu).
Umowa może jednak ulec zakończeniu poprzez:

  • zgodne rozwiązanie stron (contractus contrarius),
  • odstąpienie od umowy – jednostronne oświadczenie jednej ze stron.

Skutek odstąpienia jest ex tunc – czyli umowa wygasa tak, jakby nigdy nie została zawarta.

Wraz z odstąpieniem wygasają również zobowiązania akcesoryjne (np. kary umowne, poręczenia).


3. Charakter umowy terminowej

Choć w umowie o dzieło przewiduje się upływ pewnego czasu potrzebnego na wykonanie zamówienia, nie jest to umowa „na czas określony” w klasycznym znaczeniu. Jest to tzw. umowa terminowa, której celem jest osiągnięcie rezultatu do konkretnego momentu.


Załączniki do umowy o dzieło

Kodeks cywilny nie reguluje kwestii załączników – decyzja o ich dołączeniu należy do stron. W praktyce załączniki pełnią istotną funkcję dowodową i organizacyjną.


1. Najczęściej spotykane załączniki:

  • Harmonogram rzeczowo-finansowy – określający etapy realizacji dzieła, terminy odbiorów częściowych i płatności,
  • Specyfikacja techniczna lub opis przedmiotu dzieła,
  • Warunki gwarancji,
  • Pełnomocnictwa – potwierdzające uprawnienia osób podpisujących umowę,
  • Kosztorys lub zestawienie materiałów,
  • Protokół odbioru (wzór).

Załączniki mogą stanowić integralną część umowy – należy to zaznaczyć w treści dokumentu (np. zapis: „Załączniki stanowią integralną część umowy”).


📘 Przykład praktyczny:

Spółka „BuildArt” zawiera z projektantem umowę o dzieło na opracowanie projektu elewacji budynku. Do umowy załącza harmonogram prac, kosztorys materiałowy, wzór protokołu odbioru oraz oświadczenie o przeniesieniu praw autorskich. Wszystkie dokumenty są oznaczone numerami i podpisane przez obie strony – dzięki temu stanowią integralną część kontraktu i mogą być skutecznie wykorzystane w razie sporu.


Podstawa prawna

  • art. 627–646 – Kodeks cywilny (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.)
  • art. 353¹ – Kodeks cywilny
  • art. 33¹ § 1 – Kodeks cywilny
  • art. 384–385⁴ – Kodeks cywilny
  • art. 455, 471–474, 477, 628, 632, 638–639, 643, 644 – Kodeks cywilny

Tematy zawarte w poradniku

  • „umowa o dzieło obowiązki stron”
  • „wynagrodzenie w umowie o dzieło”
  • „rękojmia i odpowiedzialność w umowie o dzieło”
  • „rozwiązanie i odstąpienie od umowy o dzieło”
  • „załączniki do umowy o dzieło wzory i znaczenie”

Sprawdź też:

AI AI Act AI a prawo pracy apelacja cywilna art. 299 KSH ceny transferowe CIT czas pracy darowizna data act deepsearch dobra osobiste doręczenia elektroniczne dozwolony użytek DSA e-doręczenia egzekucja komornicza estoński CIT fundacja rodzinna JDG jednolity plik kontrolny JPK kalkulator kara umowna klauzula wykonalności kodeks cywilny kodeks karny skarbowy kodeks postępowania cywilnego kodeks pracy kodeks spółek handlowych kontrola podatkowa Kontrola ZUS koszty uzyskania przychodu krajowy system e-faktur kredyt konsumencki kryptowaluty księgi wieczyste leasing leasing instalacji fotowoltaicznej likwidacja spółki cywilnej 2025 masa upadłościowa mały zus mały zus plus mObywatel najem prywatny nieważność uchwały spółki odpowiedzialność członka zarządu opłata komornicza PCC PIT 11 PKPiR podatek od nieruchomości podmioty powiązane podróż służbowa pracownika postępowanie dowodowe postępowanie egzekucyjne postępowanie podatkowe pozwolenie na budowę praca zdalna prawa autorskie prawo autorskie prawo holdingowe prawo upadłościowe profilowanie przekształcenia spółek PZP rachunek zysków i strat raje podatkowe reklama restrukturyzacja RODO RODO a prawo pracy samozatrudnienie składka zdrowotna ryczałt 2025 składki zus spółka z o.o. spółki kapitałowe sygnaliści sztuczna inteligencja sztuczna inteligencja a prawo autorskie tokenizacja TSUE tytuł egzekucyjny ulgi i zwolnienia umowa o dzieło umowa ubezpieczenia umowa zlecenia UOKIK urlop opiekuńczy VAT WIBOR wizerunek WNiP wyszukiwarka internetowa wzór zakładowy fundusz świadczeń socjalnych zamówienia publiczne zus środki trwałe świadectwo pracy

Ostatnia aktualizacja: 10.10.2025
Czy ta porada była dla Ciebie pomocna?

Zobacz również: