Inwestowanie w nowe technologie i innowacyjne przedsięwzięcia zyskało istotne wsparcie podatkowe – osoby fizyczne mogą skorzystać z atrakcyjnej ulgi PIT, inwestując w tzw. alternatywne spółki inwestycyjne (ASI). To narzędzie pozwala odliczyć nawet 250 000 zł rocznie od podstawy opodatkowania, co znacząco zmniejsza wysokość należnego podatku. W tym poradniku wyjaśniamy, kto może skorzystać z ulgi, jakie warunki trzeba spełnić i jak uniknąć błędów, które mogą skutkować koniecznością zwrotu uzyskanej korzyści.
Co to jest alternatywna spółka inwestycyjna?
Alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) to forma organizacyjna przewidziana w art. 8a ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Umożliwia ona prowadzenie działalności inwestycyjnej z ograniczoną liczbą inwestorów i mniej sformalizowanymi procedurami nadzoru niż klasyczne fundusze inwestycyjne.
W praktyce ASI to spółka (zwykle z ograniczoną odpowiedzialnością albo akcyjna), która inwestuje w inne podmioty – zazwyczaj startupy, innowacyjne spółki technologiczne lub przedsięwzięcia o podwyższonym ryzyku. ASI zarządzana jest przez tzw. zarządzającego ASI, którym może być np. firma inwestycyjna, fundusz venture capital lub inny wyspecjalizowany podmiot.
Na czym polega ulga podatkowa dla inwestorów w ASI?
Ustawodawca umożliwia osobom fizycznym odliczenie 50% wydatków poniesionych na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) w alternatywnej spółce inwestycyjnej lub w spółce kapitałowej, w której ASI posiada (lub będzie posiadać) minimum 5% udziałów. Maksymalne odliczenie w danym roku podatkowym wynosi 250 000 zł.
✔ Z ulgi mogą skorzystać podatnicy PIT, niezależnie od tego, czy rozliczają się na skali podatkowej, czy według stawki liniowej 19%.
Odliczeniu podlegają dwa rodzaje inwestycji:
- Bezpośrednia inwestycja w ASI – podatnik nabywa udziały (akcje) w alternatywnej spółce inwestycyjnej.
- Inwestycja pośrednia przez spółkę kapitałową – podatnik obejmuje lub nabywa udziały w spółce, w której ASI:
- już posiada co najmniej 5% udziałów (akcji), lub
- nabędzie co najmniej 5% udziałów (akcji) w ciągu 90 dni od inwestycji podatnika.
Z ulgi można skorzystać w rozliczeniu PIT za rok, w którym poniesiono wydatek, o ile zostaną spełnione dodatkowe warunki, które omówimy dalej.
Przykład 1 – bezpośrednia inwestycja w ASI
Pan Tomasz, przedsiębiorca rozliczający się liniowo, objął w 2025 r. udziały w spółce TechVenture ASI Sp. z o.o. za kwotę 200 000 zł. Spółka posiada status alternatywnej spółki inwestycyjnej i działa w sektorze sztucznej inteligencji. Ponieważ spełnione zostały wszystkie ustawowe warunki, pan Tomasz może odliczyć od podstawy opodatkowania 100 000 zł (50% wartości inwestycji). Oznacza to, że zapłaci 19 000 zł mniej podatku dochodowego.
Przykład 2 – inwestycja przez spółkę z udziałem ASI
Pani Agnieszka zainwestowała w 2025 r. 120 000 zł w udziały nowo powstałej spółki MedTech Sp. z o.o. Alternatywna spółka inwestycyjna BioStart ASI S.A. objęła w tej samej spółce 10% udziałów w terminie 60 dni od inwestycji Agnieszki. Dzięki temu pani Agnieszka może odliczyć 60 000 zł od podstawy opodatkowania.
Warunki skorzystania z ulgi – szczegółowe wymagania
Choć możliwość odliczenia aż 250 000 zł od podstawy opodatkowania brzmi atrakcyjnie, nie jest dostępna dla każdego inwestora automatycznie. Ustawodawca wprowadził cztery ściśle określone warunki, które muszą być spełnione łącznie, aby podatnik mógł skorzystać z ulgi. Poniżej opisujemy każdy z nich.
1️⃣ Wspólnikiem ASI musi być podmiot zasilany funduszami europejskimi
Pierwszy warunek dotyczy składu właścicielskiego samej ASI. Ulgę można zastosować tylko wtedy, gdy wspólnikiem alternatywnej spółki inwestycyjnej jest podmiot, który:
- nabył lub objął udziały (akcje) w tej ASI,
- środki na tę inwestycję pochodzą w całości lub w części z funduszy europejskich,
- a środki te mają charakter zwrotny (czyli np. pożyczka, nie dotacja),
- i są przeznaczone na inwestycje typu venture capital w Polsce.
⚠️ Co to oznacza w praktyce? Tylko te ASI, które pozyskały kapitał od np. funduszy funduszy (np. PFR Ventures), mogą dawać prawo do ulgi. Inwestycje w prywatne ASI bez środków unijnych – choć możliwe – nie pozwalają na skorzystanie z preferencji podatkowej.
2️⃣ Konieczność zawarcia umowy inwestycyjnej z ASI
Drugim kluczowym warunkiem jest formalne zabezpieczenie relacji między inwestorem a ASI poprzez tzw. umowę inwestycyjną. Dokument ten powinien:
- określać prawa i obowiązki stron,
- regulować sposób inwestowania w ASI lub w spółkę, w którą inwestuje ASI,
- wskazywać mechanizmy kontrolne i wyjścia z inwestycji,
- być podpisany przed lub w chwili nabycia udziałów (akcji).
📌 Umowa ta nie musi mieć wzoru ustawowego, ale powinna być sporządzona na piśmie i zawierać precyzyjne zapisy. W razie kontroli podatkowej jej brak uniemożliwia zastosowanie ulgi.
3️⃣ Brak powiązań między podatnikiem a ASI lub spółką kapitałową przez 2 lata
Kolejny wymóg ma zapobiegać sztucznemu optymalizowaniu podatków w ramach „grup rodzinnych” lub grup kapitałowych. Zgodnie z przepisami:
„W okresie 2 lat poprzedzających dzień pierwszego objęcia lub nabycia udziałów (akcji) w alternatywnej spółce inwestycyjnej lub w spółce kapitałowej (…), ta alternatywna spółka inwestycyjna i spółka kapitałowa nie była z podatnikiem podmiotem powiązanym w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f.”
Co to oznacza?
✔️ Nie można skorzystać z ulgi, jeśli inwestujesz w spółkę, którą sam założyłeś, lub w której jesteś już udziałowcem albo pełniłeś funkcję członka zarządu w ciągu ostatnich 2 lat.
✔️ Ograniczenie to dotyczy także powiązań rodzinnych i kapitałowych – np. inwestowanie w spółkę szwagra, jeśli łączy was inna relacja gospodarcza, może wykluczać ulgę.
4️⃣ Obowiązek utrzymania udziałów przez minimum 24 miesiące
Ostatnim warunkiem jest utrzymanie udziałów lub akcji przez nieprzerwany okres co najmniej 2 lat.
⏳ Jeśli podatnik zbywa udziały (akcje) wcześniej – choćby dzień przed upływem 24 miesięcy – musi doliczyć do dochodu całą wcześniej odliczoną kwotę.
Doliczenie następuje w roku podatkowym, w którym doszło do zbycia, i może znacząco podnieść wysokość podatku. Co ważne, nie ma tu znaczenia przyczyna sprzedaży – nawet sytuacje losowe (np. potrzeba gotówki, zmiana strategii inwestycyjnej) nie zwalniają z obowiązku korekty.
Jak i kiedy rozliczyć ulgę w PIT?
Podatnik, który spełnił wszystkie opisane wcześniej warunki, może dokonać odliczenia w zeznaniu rocznym PIT za ten rok podatkowy, w którym poniósł wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji). Oznacza to, że:
✔ jeśli inwestycja miała miejsce w 2025 r., to odliczenia dokonujemy w deklaracji PIT-36 lub PIT-36L składanej do 30 kwietnia 2026 r.
✔ nie ma możliwości rozłożenia ulgi na kilka lat ani przeniesienia jej na kolejne okresy – odliczenia można dokonać wyłącznie jednorazowo.
Który formularz PIT?
- PIT-36 – dla podatników rozliczających się wg skali podatkowej (12% i 32%), prowadzących działalność gospodarczą lub uzyskujących inne dochody poza etatem.
- PIT-36L – dla osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną liniowo (19%).
W formularzu wykazuje się ulgę w odpowiednich pozycjach części „Odliczenia od dochodu” (rubryka inna niż IKZE, darowizny itp.) – najczęściej w polu „Inne odliczenia”. Do deklaracji warto dołączyć informację o podstawie prawnej odliczenia (np. w części „Uzasadnienie” lub za pomocą załącznika).
Jak udokumentować spełnienie warunków ulgi?
Prawo nie nakłada obowiązku składania dokumentów potwierdzających prawo do ulgi razem z PIT-em, ale podatnik musi mieć je w razie ewentualnej kontroli. Oto, co powinieneś przygotować i przechowywać przez 5 lat od końca roku podatkowego:
📌 Umowa inwestycyjna z ASI – zawierająca szczegóły wspólnej inwestycji i regulująca obowiązki stron.
📌 Potwierdzenie dokonania inwestycji – umowy objęcia udziałów, wyciągi bankowe, uchwały wspólników.
📌 Informacja o strukturze właścicielskiej ASI – wskazująca, że wspólnikiem jest podmiot korzystający ze środków unijnych.
📌 Oświadczenie o braku powiązań – nieobowiązkowe, ale zalecane w przypadku skomplikowanej struktury właścicielskiej.
📌 Zaświadczenie lub notatka od ASI – potwierdzająca udział ASI w spółce kapitałowej (w przypadku inwestycji pośrednich).
📌 Dokumentacja potwierdzająca utrzymanie udziałów przez 24 miesiące – wpisy w KRS, bilanse spółki, korespondencja inwestycyjna.
Brak któregoś z tych dokumentów może skutkować zakwestionowaniem prawa do ulgi nawet po kilku latach od rozliczenia PIT.
Co się stanie, jeśli sprzedasz udziały przed upływem 24 miesięcy?
Jeśli podatnik zbywa udziały (akcje), które były podstawą odliczenia, przed upływem 24 miesięcy, to ma obowiązek:
✅ doliczyć wcześniej odliczoną kwotę do dochodu za rok podatkowy, w którym nastąpiło zbycie,
✅ skorygować zeznanie PIT, jeśli zostało już złożone bez uwzględnienia doliczenia,
✅ zapłacić zaległy podatek wraz z ewentualnymi odsetkami (liczonymi od pierwotnego terminu płatności, czyli np. od 30 kwietnia).
⚠️ Obowiązek doliczenia dotyczy zarówno inwestycji bezpośredniej w ASI, jak i pośredniej przez spółkę kapitałową.
Przykład:
Pani Eliza skorzystała z ulgi, odliczając w PIT za 2025 r. 90 000 zł (50% zainwestowanych 180 000 zł). Jednak w styczniu 2027 r. (po 23 miesiącach) sprzedała swoje udziały w spółce kapitałowej. W PIT za 2027 r. musi doliczyć 90 000 zł do dochodu, co skutkuje koniecznością dopłaty około 17 100 zł podatku (przy stawce 19%) plus odsetki.
Podsumowanie
Ulga podatkowa na inwestycje w alternatywne spółki inwestycyjne (ASI) to korzystne narzędzie dla osób fizycznych, które chcą zaangażować się kapitałowo w projekty o wysokim potencjale wzrostu, w tym startupy czy innowacyjne przedsięwzięcia technologiczne.
🟢 Najważniejsze korzyści:
- Możliwość odliczenia 50% wartości inwestycji, nawet do 250 000 zł rocznie.
- Ulga dostępna zarówno dla przedsiębiorców na liniówce, jak i na skali podatkowej.
- Wsparcie dla inwestycji wysokiego ryzyka, finansowanych także z udziałem funduszy unijnych.
🔴 Najważniejsze ograniczenia i ryzyka:
- Brak powiązań pomiędzy inwestorem a spółkami inwestycyjnymi przez 2 lata wstecz.
- Konieczność utrzymania inwestycji przez co najmniej 24 miesiące – wcześniejsze wyjście oznacza zwrot ulgi.
- Wymóg zawarcia umowy inwestycyjnej i odpowiedniej dokumentacji.
📌 Dobrze przygotowana inwestycja w ASI, zgodna z przepisami, może realnie obniżyć obciążenia podatkowe inwestora. Jednak przy braku doświadczenia warto skorzystać z pomocy doradcy podatkowego lub kancelarii specjalizującej się w strukturach venture capital.
Podstawa prawna:
- art. 26hc ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 2261, ze zm.)
- art. 8a ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. z 2024 r. poz. 2158, ze zm.)
- art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1270, ze zm.)
- art. 23m ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT – definicja podmiotów powiązanych
Tematy porad zawartych w poradniku (SEO):
- ulga na alternatywną spółkę inwestycyjną 2025
- odliczenie inwestycji w ASI w PIT
- inwestycje venture capital a podatek PIT
- jak rozliczyć ASI w zeznaniu podatkowym
- ulga dla inwestora w spółce z udziałem ASI