Zamiana nieruchomości pomiędzy samorządem województwa a Skarbem Państwa to procedura, która wymaga spełnienia wielu formalnych warunków. Szczególną rolę odgrywa w niej wojewódzki konserwator zabytków – jego zgoda może warunkować dalsze etapy postępowania. W tym poradniku wyjaśniamy, w jakich sytuacjach konserwator jest stroną, kiedy jego decyzja może zablokować zamianę oraz jak samorząd może się bronić w razie negatywnego rozstrzygnięcia.
Kiedy konieczna jest zgoda konserwatora zabytków?
Zgoda konserwatora zabytków jest niezbędna, jeśli którakolwiek z nieruchomości planowanych do zamiany:
- została wpisana do rejestru zabytków,
- znajduje się na obszarze wpisanym do rejestru,
- leży w granicach parku kulturowego lub obszaru objętego ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Zgoda ta jest jednym z kluczowych warunków formalnych, które muszą zostać spełnione, zanim strony przystąpią do operatu szacunkowego i negocjacji.
Brak zgody konserwatora = blokada procedury
W przypadku braku zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków procedura zamiany zostaje zatrzymana. Schemat przewiduje w takim przypadku dwa możliwe rozwiązania:
1. Weryfikacja działań konserwatora zabytków w postępowaniu administracyjnym
Samorząd może skorzystać z trybu nadzorczego i złożyć zażalenie lub wniosek o uchylenie decyzji konserwatora w trybie administracyjnym.
2. Skarga do sądu administracyjnego
Jeśli postępowanie administracyjne nie przyniesie rezultatu, samorząd może wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA) na podstawie przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Co bada sąd lub organ nadzorczy?
Weryfikując decyzję konserwatora, organ administracyjny lub sąd ocenia m.in.:
- czy decyzja została wydana zgodnie z procedurą (np. czy strony były należycie zawiadomione),
- czy konserwator właściwie ocenił wartość zabytkową nieruchomości,
- czy nie doszło do nadużycia uznania administracyjnego (np. brak wyważenia interesu publicznego i właściciela).
✔ Jeśli weryfikacja jest korzystna:
Postępowanie zamiany nieruchomości może być wznowione – konserwator musi ponownie rozpoznać sprawę, co może prowadzić do wydania zgody.
✖ Jeśli weryfikacja jest niekorzystna:
Postępowanie zamiany zostaje definitywnie zakończone – brak możliwości kontynuacji schematu.
Przykład 1: Zgoda konserwatora umożliwia zamianę
📍 Przykład z praktyki:
Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego wystąpił z wnioskiem o zamianę budynku po dawnym ośrodku zdrowia, wpisanego do rejestru zabytków, na działkę należącą do Skarbu Państwa. Konserwator wyraził zgodę, wskazując, że planowane funkcje nowego właściciela są zgodne z ochroną wartości kulturowych.
👉 Dzięki temu możliwe było dalsze przeprowadzenie operatu szacunkowego, negocjacji i podpisania aktu notarialnego.
Przykład 2: Negatywna decyzja konserwatora kończy procedurę
📍 Przykład z praktyki:
Samorząd Województwa Podkarpackiego zamierzał przekazać Skarbowi Państwa działkę po dawnym folwarku, wpisaną do ewidencji zabytków. Konserwator odmówił zgody, argumentując brak zapewnienia dalszej ochrony konserwatorskiej. Weryfikacja w trybie administracyjnym nie przyniosła skutku, a sąd administracyjny oddalił skargę.
👉 Zamiana nie doszła do skutku – postępowanie zakończono bez podpisania aktu.
Kluczowe wskazówki dla samorządów
- Sprawdź status konserwatorski nieruchomości przed wszczęciem procedury – nie tylko rejestr zabytków, ale też plany miejscowe i ewidencję.
- W razie odmowy – weryfikuj decyzję konserwatora zarówno administracyjnie, jak i sądowo, jeśli są ku temu podstawy.
- Zbieraj dowody: opinie biegłych, plany zagospodarowania, dokumentację historyczną – mogą pomóc w sporze przed WSA.
- Pamiętaj, że brak zgody konserwatora nie zawsze oznacza koniec – ale istotnie wydłuża i komplikuje procedurę.
Podstawa prawna
- art. 7 pkt 1, art. 9 ust. 1, art. 36 ust. 1 pkt 1 – Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
- art. 6 ust. 5, art. 13 ust. 2, art. 23 – Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
- art. 3 § 2 pkt 1, art. 50, art. 101 – Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Tematy porad zawartych w poradniku
- zamiana nieruchomości z udziałem konserwatora
- zgoda konserwatora zabytków na zbycie nieruchomości
- spór z konserwatorem zabytków
- weryfikacja decyzji konserwatora zabytków
- zamiana zabytku w rejestrze
🌐 Przydatne adresy
- https://www.nid.pl – Narodowy Instytut Dziedzictwa