Odpowiedzialność cywilna prawnika za szkody wyrządzone klientowi w wyniku wykorzystania systemów sztucznej inteligencji (AI)

Spis treści

Nowoczesne technologie, a zwłaszcza systemy sztucznej inteligencji, coraz śmielej wkraczają do kancelarii prawnych. Umożliwiają szybszą analizę dokumentów, automatyzację powtarzalnych czynności i optymalizację obsługi klientów. Jednak korzystanie z AI wiąże się również z nowymi ryzykami – w tym z odpowiedzialnością cywilną za ewentualne szkody wyrządzone klientom. W tym poradniku wyjaśniam, kiedy radca prawny ponosi odpowiedzialność za szkody spowodowane przez AI, jak ograniczyć to ryzyko i na co zwrócić szczególną uwagę w umowach z klientami.

Jak radcowie prawni wykorzystują sztuczną inteligencję? Praktyczne przykłady i zagrożenia

Systemy AI już dziś wspierają prawników w takich obszarach, jak:

Kontakt z klientem – chatboty i voiceboty informują o stanie sprawy, zbierają dokumenty, odpowiadają na proste pytania.
Administrowanie sprawami – automatyczne rozdzielanie korespondencji, przydzielanie spraw pracownikom kancelarii.
Analiza akt i dokumentów – generowanie streszczeń, wyszukiwanie niekorzystnych zapisów w umowach, przewidywanie wyników spraw.
Wsparcie merytoryczne – AI sugeruje strategię procesową, zwraca uwagę na luki w argumentacji, symuluje rozprawy.
Tworzenie dokumentów – przygotowanie projektów pism, umów, regulaminów.
Monitorowanie przepisów – śledzenie zmian w prawie, informowanie o konieczności aktualizacji dokumentów.
Bezpośrednie usługi prawne – systemy generujące porady i dokumenty bez udziału prawnika (tu ryzyko jest największe).

Na co uważać?
Szczególnie wysokie ryzyko niosą ogólnodostępne, darmowe narzędzia AI, które mogą nie gwarantować ochrony danych i pozwalają dostawcy systemu na przetwarzanie wprowadzanych informacji. Zdecydowanie bezpieczniejsze są płatne rozwiązania dedykowane kancelariom lub stworzone na ich zamówienie.

Odpowiedzialność cywilna radcy prawnego za szkody spowodowane przez AI

W polskim prawie można wyróżnić trzy podstawowe reżimy odpowiedzialności cywilnej:

1. Odpowiedzialność kontraktowa (umowna)

Zdecydowana większość relacji między radcą prawnym a klientem opiera się na umowie o świadczenie usług prawnych. Odpowiedzialność za szkody wynika wówczas z art. 471 Kodeksu cywilnego:

„Dłużnik jest obowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.”
(art. 471 ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny)

Obowiązek informowania klienta o wykorzystaniu AI

Polskie prawo nie nakłada na radcę prawnego obowiązku informowania klienta o korzystaniu z AI, o ile sam nie deklarował osobistego opracowania dokumentu lub porady. Problem pojawia się, gdy:

Radca zapewnił o osobistym przygotowaniu pisma, a w rzeczywistości wygenerowała je AI bez jego kontroli.
Dokument stworzony przez AI ma być wielokrotnie używany, a radca przenosi na klienta prawa autorskie (AI nie tworzy utworów chronionych prawem autorskim!).
Istnieje ryzyko naruszenia praw osób trzecich (np. praw autorskich), gdy AI inkorporuje fragmenty cudzych utworów.
Radca nie ma czasu na rzetelną weryfikację obszernego dokumentu wygenerowanego przez AI.

W praktyce: Sam fakt skorzystania z AI nie powoduje powstania szkody – istotne są skutki: jeśli błąd AI przełoży się na przegraną sprawę lub inny wymierny uszczerbek, klient może żądać odszkodowania.

Przykład 1 – Błąd AI i brak weryfikacji

Radca prawny korzysta z AI do wygenerowania opinii prawnej, która zawiera nieprawdziwe dane dotyczące obowiązujących przepisów. Klient, działając na podstawie tej opinii, naraża się na poważne konsekwencje podatkowe. W tej sytuacji radca odpowiada za szkodę na zasadach ogólnych, nawet jeśli błąd wynikał z działania AI.

Przykład 2 – Prawa autorskie do dokumentu wygenerowanego przez AI

Kancelaria przekazuje klientowi wzór umowy wygenerowany przez AI i w umowie przenosi na klienta autorskie prawa majątkowe. Klient dowiaduje się, że do dokumentu nie można przypisać autorskich praw majątkowych, ponieważ nie jest utworem w rozumieniu prawa. Może to rodzić roszczenie wobec kancelarii za nienależyte wykonanie umowy.

Odpowiedzialność deliktowa radcy prawnego przy wykorzystaniu AI

Odpowiedzialność deliktowa, czyli za czyny niedozwolone (poza umową), wynika w szczególności z art. 415 Kodeksu cywilnego:

„Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.”
(art. 415 ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny)

Najczęstsze przypadki odpowiedzialności deliktowej związanej z AI:

Naruszenie ochrony danych osobowych – korzystanie z systemu AI, który nie gwarantuje odpowiedniego poziomu zabezpieczeń, może doprowadzić do wycieku lub nieuprawnionego przetwarzania danych klientów. Może to skutkować zarówno odpowiedzialnością wobec klienta, jak i na gruncie przepisów o ochronie danych (RODO).
Naruszenie tajemnicy zawodowej – jeśli system AI oferowany przez zewnętrznego dostawcę nie zapewnia poufności, może dojść do ujawnienia poufnych informacji, za co kancelaria ponosi odpowiedzialność.
Naruszenie dóbr osobistych klienta – np. poprzez błędne przekazanie informacji o kliencie lub opublikowanie danych naruszających jego dobre imię.

⚠️ Ważne: Nawet najlepsza klauzula ograniczająca odpowiedzialność w umowie z klientem nie uwolni radcy prawnego od odpowiedzialności za szkody wyrządzone umyślnie, rażącym niedbalstwem lub sprzecznie z zasadami współżycia społecznego.

Możliwość ograniczenia odpowiedzialności deliktowej – czy to możliwe?

Radca prawny może próbować umownie ograniczyć swoją odpowiedzialność deliktową, jednak:

Nie może wyłączyć odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie (art. 473 § 2 k.c.).
Takie klauzule nie mogą naruszać zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).
W relacjach z konsumentem – niedozwolone postanowienia umowne są nieważne (art. 385¹ k.c.).

Przykładowa klauzula ograniczająca odpowiedzialność:

„Strony postanawiają, że radca prawny nie ponosi odpowiedzialności deliktowej za szkody powstałe w wyniku korzystania z systemów sztucznej inteligencji wspomagających świadczenie usług prawnych, chyba że szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.”
(taka klauzula może być nieważna w niektórych przypadkach – warto skonsultować ją indywidualnie)

Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny – AI jako nowy rodzaj zagrożenia

Wraz z wejściem w życie unijnej dyrektywy 2024/2853 pojęcie „produktu niebezpiecznego” obejmie także oprogramowanie i systemy AI.

Co to oznacza w praktyce?

Kto odpowiada?
Producent, importer, a także każdy, kto istotnie zmodyfikował system AI i udostępnia go klientom – będzie odpowiadać za szkody wyrządzone przez wadliwe funkcjonowanie tego systemu (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, nie winy!).
Jakie przypadki wchodzą w grę?
Jeśli kancelaria stworzy własny system AI (np. do obsługi klienta), a jego błąd spowoduje szkodę – klient może żądać naprawienia szkody jak od producenta wadliwego produktu.

Czy można wyłączyć lub ograniczyć tę odpowiedzialność?

Nie – polskie prawo oraz nowe przepisy UE jednoznacznie wykluczają możliwość wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny (art. 449³ § 1 k.c.; art. 14 dyrektywy 2024/2853).

Praktyczne wskazówki dla radców prawnych i kancelarii korzystających z AI

Co zrobić, by ograniczyć ryzyko odpowiedzialności cywilnej?

Weryfikuj każde działanie AI przed przekazaniem klientowi efektu
Nie polegaj bezkrytycznie na generowanych dokumentach czy analizach – zawsze sprawdzaj, czy są zgodne z aktualnym stanem prawnym i nie zawierają błędów.
Wybieraj sprawdzone systemy AI dedykowane kancelariom prawnym
Unikaj darmowych, ogólnodostępnych narzędzi AI – mogą nie gwarantować ochrony danych i poufności. Stosuj rozwiązania przetestowane pod kątem bezpieczeństwa.
Informuj klientów o użyciu AI, gdy ma to znaczenie dla praw autorskich lub zakresu odpowiedzialności
Przekazując wzory umów lub inne dokumenty wygenerowane przez AI, zawsze wyjaśnij, jak wygląda kwestia praw autorskich.
Dbaj o zgodność z RODO i tajemnicą zawodową
Sprawdź, czy system AI przetwarza dane wyłącznie na bezpiecznych serwerach oraz czy nie przekazuje danych podmiotom trzecim bez Twojej kontroli.
Stosuj ostrożność przy udzielaniu porad prawnych opartych na AI
Jeśli korzystasz z AI do generowania odpowiedzi na pytania klientów, zawsze dołącz adnotację, że są to porady wspierające, a nie ostateczna interpretacja prawna.

Podsumowanie

Korzystanie z systemów sztucznej inteligencji w kancelarii prawnej to realna szansa na usprawnienie pracy i zwiększenie konkurencyjności. Jednakże, AI niesie ze sobą nowe rodzaje odpowiedzialności – zarówno kontraktowej, jak i deliktowej oraz tej za produkt niebezpieczny. Radca prawny nie może „zrzucić winy” na błąd narzędzia – odpowiada wobec klienta na takich samych zasadach, jak przy pracy tradycyjnej.

Pamiętaj – AI to narzędzie, które wymaga nadzoru, znajomości jego ograniczeń i świadomości prawnych skutków korzystania z nowych technologii. Tylko wtedy ochrona interesów Twoich klientów i Twojej kancelarii będzie kompleksowa.

Podstawa prawna

art. 471, 415, 417, 429, 443, 449¹–449¹¹, 473 § 2, 58 § 2, 353¹, 385¹ Kodeksu cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.)
art. 8 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2853 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie odpowiedzialności za produkty wadliwe
art. 1 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. (RODO)
art. 50 ust. 1 AI Act (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2065 z dnia 13 marca 2024 r. w sprawie sztucznej inteligencji – AI Act)

Tematy porad zawartych w poradniku

odpowiedzialność cywilna radcy prawnego AI
szkody wyrządzone przez AI w kancelarii
klauzule ograniczające odpowiedzialność AI
produkt niebezpieczny AI prawnik
wdrożenie sztucznej inteligencji w kancelarii

Przydatne linki urzędowe

Ostatnia aktualizacja: 26.06.2025

Czy ta porada była dla Ciebie pomocna?

Yes No