Zaciągając kredyt konsumencki, konsument liczy się nie tylko z koniecznością zwrotu pożyczonego kapitału, ale także z obowiązkiem poniesienia szeregu dodatkowych opłat. Część z nich jest oczywista – jak odsetki czy prowizja – inne mogą być ukryte w złożonych strukturach ofertowych. Z myślą o ochronie interesów konsumenta ustawodawca wprowadził limity pozaodsetkowych kosztów kredytu, jednak wielu kredytodawców próbuje je obchodzić. W tym poradniku dowiesz się:
- Jakie są limity kosztów kredytu konsumenckiego,
- Jakie techniki obchodzenia tych limitów stosują kredytodawcy,
- W jaki sposób konsument może się przed nimi bronić.
🔎 Czym są pozaodsetkowe koszty kredytu?
Pozaodsetkowe koszty kredytu to – zgodnie z art. 5 pkt 6a ustawy o kredycie konsumenckim (u.k.k.) – wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt, z wyłączeniem odsetek. Oznacza to, że w skład pozaodsetkowych kosztów mogą wchodzić m.in.:
- prowizje za udzielenie kredytu,
- opłaty manipulacyjne,
- koszty usług dodatkowych (np. obowiązkowe ubezpieczenia, konta, karty),
- opłaty przygotowawcze,
- składki ubezpieczeniowe.
W praktyce to właśnie te opłaty bywają wykorzystywane do ukrywania rzeczywistego kosztu kredytu.
🧮 Jak wyliczyć maksymalny limit kosztów pozaodsetkowych?
Limit pozaodsetkowych kosztów zależy od długości okresu kredytowania i wysokości kredytu. Wprowadza go art. 36a ust. 1 u.k.k., który formułuje następujący wzór:
MPKK = (K × 10%) + (K × n/R × 10%)
Gdzie:
- MPKK – maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
- K – całkowita kwota kredytu,
- n – liczba dni okresu spłaty,
- R – liczba dni w roku (najczęściej 365).
🔔 Przykład:
Pani Justyna pożycza 6 000 zł na 180 dni.
MPKK = (6 000 × 10%) + (6 000 × 180 / 365 × 10%)
MPKK = 600 zł + 295,89 zł = 895,89 zł
To oznacza, że kredytodawca nie może pobrać więcej niż 895,89 zł pozaodsetkowych opłat – nawet jeśli zaoferuje „zerowe oprocentowanie”.
🛡 Dodatkowy limit – 45% wartości kredytu
Zgodnie z art. 36a ust. 2 u.k.k., niezależnie od algorytmu, pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą przekroczyć 45% całkowitej kwoty kredytu.
📌 Jeśli więc pożyczasz 5 000 zł, to nawet przy długim okresie kredytowania maksymalne pozaodsetkowe koszty nie mogą wynieść więcej niż 2 250 zł.
Jeśli którykolwiek z tych limitów zostanie przekroczony – zgodnie z art. 36a ust. 3 u.k.k. – nadwyżka jest nieważna, a kredytodawca nie ma prawa jej dochodzić.
⚠️ Jak kredytodawcy obchodzą limity kosztów?
Choć ustawowe limity są jasne, wielu kredytodawców stosuje strategie, które pozornie ich nie naruszają, ale w rzeczywistości obciążają konsumenta zbyt wysokimi kosztami. Oto kilka typowych praktyk:
1. Kredyty „0%” z ukrytymi opłatami
Reklama: „Pożyczka 0%! Bez odsetek!”
Rzeczywistość: obowiązkowe ubezpieczenie, prowizja za rozpatrzenie wniosku, opłata za konto itd.
📌 Wniosek: RRSO może być niskie, ale łączne koszty przekroczą ustawowy limit. Taki kredyt jest niezgodny z prawem.
2. „Opcjonalne” usługi, które są warunkiem otrzymania kredytu
Formalnie nieobowiązkowe dodatki, ale bez ich wykupienia nie można podpisać umowy.
📌 Przykład: Klient nie dostanie kredytu bez zawarcia umowy na płatną usługę doradczą powiązaną z kredytodawcą.
🧾 Sąd może uznać taką usługę za część kosztów kredytu, podlegającą limitom z art. 36a u.k.k.
3. Rozbijanie kredytu na kilka umów
Konsument otrzymuje kilka pożyczek w krótkim czasie od tego samego kredytodawcy (lub jego spółki-córki).
🛑 Zgodnie z art. 36c u.k.k., jeśli kredytodawca udziela kolejnego kredytu w ciągu 120 dni od wypłaty poprzedniego, koszty z obu umów sumuje się, a limit odnosi się do pierwszego kredytu.
4. Odroczenie spłaty zadłużenia
Jeśli w ciągu 120 dni od wypłaty kredytu kredytodawca odracza spłatę – zgodnie z art. 36b u.k.k. – do kosztów należy doliczyć wszystkie opłaty z tym związane i obliczyć je według limitu z pierwotnego kredytu.
💼 Praktyczny przykład
🔍 Sytuacja:
Pan Andrzej pożyczył 4 000 zł na 100 dni. Kredytodawca pobrał:
- 500 zł prowizji,
- 300 zł za obowiązkowe ubezpieczenie,
- 250 zł opłaty przygotowawczej.
Łączny koszt: 1 050 zł.
Obliczmy limit:
MPKK = (4 000 × 10%) + (4 000 × 100/365 × 10%) = 400 + 109,59 = 509,59 zł
Limit 45%: 4 000 × 45% = 1 800 zł
✅ Koszty nie przekraczają 45% wartości kredytu,
❌ ale przekraczają limit z algorytmu MPKK.
📌 Wniosek: Pan Andrzej może żądać zwrotu nadwyżki 540,41 zł jako nienależnego świadczenia na podstawie art. 405 w zw. z art. 410 Kodeksu cywilnego.
Jak dochodzić zwrotu zawyżonych kosztów?
Gdy kredytodawca pobierze opłaty przekraczające ustawowe limity, konsument ma prawo domagać się ich zwrotu jako świadczenia nienależnego.
✅ Podstawa prawna:
art. 405 Kodeksu cywilnego
„Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdy to nie jest możliwe – do zwrotu jej wartości.”
art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego
„Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był zobowiązany albo gdy podstawa świadczenia odpadła lub nie osiągnięto celu świadczenia.”
📌 Co to oznacza w praktyce?
Jeśli kredytodawca pobrał od Ciebie opłaty ponad limit, nie miał do tego podstawy prawnej. Możesz wystąpić o ich zwrot – najpierw polubownie, potem sądownie.
✉ Wzór wezwania do zwrotu nienależnie pobranych opłat
[Imię i nazwisko]
[Adres]
[PESEL]
[Data i miejsce]
[Nazwa kredytodawcy]
[Adres]
WEZWANIE DO ZWROTU NALIENIE POBRANEGO ŚWIADCZENIA
Na podstawie art. 405 w zw. z art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego wzywam do zwrotu nienależnie pobranych opłat w związku z umową kredytu nr [numer umowy] zawartą dnia [data].
W związku z przekroczeniem limitu kosztów pozaodsetkowych, wynikającego z art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, domagam się zwrotu kwoty [kwota] zł w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma.
Brak zwrotu w ww. terminie skutkować będzie skierowaniem sprawy na drogę sądową oraz zawiadomieniem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
[Podpis]
Co może zrobić konsument, gdy kredytodawca nie zwróci opłat?
1. Złożyć pozew do sądu cywilnego
Jeśli wezwanie do zwrotu pozostanie bez odpowiedzi – możesz wystąpić z pozwem do sądu rejonowego lub okręgowego (w zależności od kwoty roszczenia).
2. Zgłosić sprawę do UOKiK
📌 UOKiK może wszcząć postępowanie wobec firmy naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Często prowadzi to do:
- nakładania kar finansowych,
- wydawania decyzji zakazujących stosowania nieuczciwych praktyk.
🧾 Formularz skargi znajdziesz tu:
https://uokik.gov.pl/skargi.php
📚 Przykłady orzeczeń sądów korzystnych dla konsumentów
🔹 Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2 grudnia 2021 r. (sygn. akt I C 478/21)
Sąd uznał, że pobranie opłat za „pakiet bezpieczeństwa” i „ubezpieczenie kredytu”, które przewyższały ustawowy limit kosztów pozaodsetkowych, stanowiło świadczenie nienależne i zasądził zwrot na rzecz konsumenta.
🔹 Wyrok Sądu Rejonowego w Dębicy z dnia 15 marca 2023 r. (sygn. akt I C 912/22)
Kredytodawca naliczył opłaty z tytułu „analizy zdolności kredytowej” oraz „weryfikacji w bazach danych” w łącznej wysokości przekraczającej limit z art. 36a u.k.k. Sąd stwierdził, że takie działanie narusza przepisy i zobowiązał kredytodawcę do zwrotu kwoty wraz z odsetkami.
🚨 Co jeszcze powinieneś wiedzieć?
📌 Nieważność części zapisów umowy
Postanowienia umowy, które naruszają limity kosztów lub są rażąco nieproporcjonalne do usługi, mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne (tzw. klauzule abuzywne), zgodnie z art. 385¹ Kodeksu cywilnego.
📎 Co to oznacza?
Taki zapis nie wiąże konsumenta – nawet jeśli podpisał umowę.
📌 Kredyt nie może być wypłacony „w części”
Jeśli kredytodawca wypłaca mniej niż całkowita kwota kredytu (np. pomniejszoną o prowizje), narusza definicję „całkowitej kwoty kredytu” z art. 5 pkt 5 u.k.k.. W takiej sytuacji konsument może:
- żądać zwrotu zawyżonych opłat (art. 28a u.k.k.),
- powołać się na sankcję kredytu darmowego (art. 45 u.k.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 5 u.k.k.).
🛑 Jak nie dać się oszukać?
Oto kilka prostych zasad:
✔ Zawsze żądaj formularza informacyjnego kredytu (wymaganego prawem).
✔ Sprawdź, czy suma kosztów pozaodsetkowych mieści się w limicie.
✔ Porównuj RRSO, ale zawsze patrz też na koszty kwotowe.
✔ Uważaj na „usługi dodatkowe” – zapytaj, czy są obowiązkowe.
✔ Jeśli coś budzi wątpliwości – skonsultuj się z miejskim rzecznikiem konsumentów lub UOKiK.
Podsumowanie
📌 Najważniejsze wnioski dla konsumenta:
- Każdy kredyt konsumencki podlega ustawowym limitom kosztów pozaodsetkowych.
- Kredytodawcy często próbują je obchodzić, stosując „kreatywne” opłaty lub usługi dodatkowe.
- Jeśli poniosłeś koszty ponad limit – możesz domagać się ich zwrotu jako świadczenia nienależnego.
- Masz prawo złożyć skargę do UOKiK, a w razie potrzeby – pozwać kredytodawcę.
- Pamiętaj: nawet podpisana umowa nie wiąże Cię w zakresie klauzul niedozwolonych.
Podstawa prawna
- art. 36a ust. 1, 2, 3, art. 36b, art. 36c – ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
- art. 5 pkt 5, 6, 6a, 8, 10, 12 – ustawa o kredycie konsumenckim
- art. 405, 410 § 2 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
- art. 385¹ – Kodeks cywilny
- art. 28a, art. 30 ust. 1 pkt 5, 7, 13, art. 45 – ustawa o kredycie konsumenckim
Tematy porad zawartych w poradniku:
- limity kosztów kredytu 2025
- jak odzyskać opłaty z kredytu
- kredyt konsumencki sposoby obchodzenia prawa
- sankcja darmowego kredytu
- ochrona konsumenta w umowie kredytowej
Przydatne adresy urzędowe:
- https://uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://rf.gov.pl – Rzecznik Finansowy