Otrzymywanie dotacji w walucie obcej to sytuacja coraz częstsza, zwłaszcza wśród fundacji i organizacji realizujących projekty międzynarodowe. Co jednak, jeśli część środków z takiej dotacji nie zostanie wykorzystana w roku otrzymania? Czy podlega ona przeliczeniu po kursie z dnia bilansowego? W tym poradniku znajdziesz jasne wyjaśnienia, jak prawidłowo postępować z niewykorzystanymi środkami pieniężnymi w walucie oraz jak je ująć w księgach na koniec roku obrotowego.
Czy rozliczenia międzyokresowe przychodów trzeba przeliczać po kursie z dnia bilansowego?
📌 Nie – jeśli środki z dotacji zostały ujęte jako rozliczenia międzyokresowe przychodów, nie podlegają obowiązkowi wyceny po kursie z dnia bilansowego.
W praktyce oznacza to, że fundacja, która np. otrzymała w sierpniu 2024 roku 50.000 USD (co odpowiadało wówczas ok. 216.000 zł) na realizację projektu, ale nie wykorzystała ich w całości do 31 grudnia 2024 roku, może przeksięgować niewykorzystaną część dotacji na konto rozliczeń międzyokresowych przychodów (RMK) – bez konieczności jej przeliczania po kursie z 31 grudnia.
Rozliczenia międzyokresowe przychodów to kategoria pasywów bilansu, w której ujmuje się przychody przyszłych okresów. Skoro fundacja nie zużyła jeszcze środków (czyli nie rozpoznała kosztu), nie powinna jeszcze rozpoznawać przychodu – dlatego RMK jest właściwym miejscem ich ujęcia.
Które składniki majątkowe podlegają obowiązkowej wycenie?
⚠️ W przeciwieństwie do rozliczeń międzyokresowych przychodów, środki pieniężne w walucie obcej zgromadzone na rachunku bankowym jednostki należy obligatoryjnie wycenić na dzień bilansowy według średniego kursu NBP z tego dnia.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości:
„Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się wyrażone w walutach obcych:
- składniki aktywów (…) i pasywów – po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski (…).”
Oznacza to, że jeśli fundacja pozostawiła 50.000 USD na koncie, to wartość tej waluty musi zostać przeliczona na PLN po kursie z 31 grudnia 2024 r., a różnica kursowa ujęta odpowiednio jako przychód lub koszt finansowy.
📄 Przykład:
Fundacja „Nowa Idea” otrzymała 50.000 USD w październiku 2024 roku, kiedy kurs USD wynosił 4,32 zł (czyli ok. 216.000 zł). Na dzień bilansowy 31 grudnia 2024 r. kurs USD wyniósł 4,18 zł. Fundacja nie wydała środków – pozostały one na koncie. Na koniec roku fundacja musi przeliczyć te środki wg kursu 4,18 zł, czyli ich wartość bilansowa wyniesie 209.000 zł. Różnica 7.000 zł stanowi ujemną różnicę kursową, ujmowaną w kosztach finansowych.
Wyjątki i analogie – czego nie przelicza się na dzień bilansowy?
📚 Ministerstwo Finansów, w komunikacie z 1 sierpnia 2019 r., przyjęło stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości, zgodnie z którym:
„należności z tytułu przedpłat w walucie obcej nie podlegają przeliczeniu na dzień bilansowy, jeśli zostały przekazane na poczet przyszłych świadczeń (np. usług, środków trwałych, zapasów).”
🔁 Zasada ta stosowana jest analogicznie do sytuacji, w której organizacja otrzymała dotację w walucie obcej z przeznaczeniem na projekt realizowany w przyszłości – czyli również wtedy, gdy jednostka nie uzyskała jeszcze prawa do uznania przychodu.
📄 Przykład:
Stowarzyszenie „Ekologia Razem” otrzymało w 2024 roku 30.000 EUR na projekt planowany do realizacji w pierwszej połowie 2025 r. Środki te pozostają nieruszone. Organizacja ujęła je na koncie RMK, uznając, że nie stanowią jeszcze przychodu. Na dzień 31.12.2024 r. nie przelicza wartości dotacji – przeliczeniu podlega jedynie saldo walutowe konta bankowego.
Przykłady zastosowania – różne sytuacje fundacji lub spółki
🧑🔧 Przykład 1: Fundacja „ProEdu” – projekt współfinansowany przez instytucję z USA
Fundacja „ProEdu” w listopadzie 2024 r. otrzymała dotację w wysokości 100.000 USD na realizację projektu edukacyjnego. Na dzień 31 grudnia 2024 r. wykorzystała 60% środków, a pozostała kwota wciąż znajduje się na rachunku walutowym. Fundacja przyjęła zasadę, że niewykorzystana część dotacji zostaje ujęta na koncie „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”.
Jakie działania powinny zostać podjęte:
- ✅ 60.000 USD zostaje ujęte jako koszt oraz przychód – zgodnie z zasadą współmierności.
- ✅ 40.000 USD – jako RMK (bez przeliczenia).
- ✅ Jednak środki te pozostają na rachunku walutowym – i to konto musi zostać wycenione na dzień bilansowy według kursu NBP.
- ✍ Powstałe różnice kursowe ujmuje się w rachunku zysków i strat.
🏢 Przykład 2: Spółka non-profit „InnoTech” – dotacja z programu unijnego
Spółka „InnoTech” uzyskała w 2024 r. 75.000 EUR w ramach grantu na badania i rozwój. Zdecydowaną większość środków przechowywała na subkoncie walutowym, a projekt miał ruszyć dopiero w styczniu 2025 roku.
Prawidłowe podejście księgowe:
- Dotacja nie jest traktowana jako przychód do czasu rozpoczęcia projektu.
- Pełna kwota zostaje ujęta jako RMK (rozliczenia międzyokresowe przychodów) – bez przeliczania jej wartości.
- Konto walutowe – tak, należy je wycenić na 31.12.2024.
- Wycena nie dotyczy RMK, ale samych aktywów pieniężnych.
⚠️ Uwaga: W praktyce błąd polega często na przeliczaniu także RMK – co jest niezgodne z przepisami i stanowiskiem KSR.
Podsumowanie
📌 Jeśli fundacja lub spółka otrzymała dotację w walucie obcej, której nie wykorzystała do końca roku, powinna:
✔ ująć niewykorzystaną część dotacji na koncie Rozliczenia międzyokresowe przychodów – bez wyceny po kursie z dnia bilansowego,
✔ wycenić środki pieniężne w walucie obcej znajdujące się na rachunku bankowym na dzień bilansowy – zgodnie z art. 30 ustawy o rachunkowości,
✔ ująć wynikające z tej wyceny różnice kursowe jako przychód lub koszt finansowy,
✖ nie przeliczać RMK na dzień bilansowy – zgodnie z praktyką stosowaną także dla zaliczek i przedpłat.
Dzięki temu jednostka zachowuje zgodność z przepisami, a jej sprawozdanie finansowe wiernie oddaje rzeczywisty stan aktywów i pasywów.
Podstawa prawna
- art. 30 ust. 1 – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.),
- KSR 11 „Środki trwałe”, pkt 6.18 – Komitet Standardów Rachunkowości,
- Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami, ogłoszone komunikatem Ministra Finansów z dnia 1 sierpnia 2019 r. (Dz. Urz. MF z 2019 r., poz. 83).
Tematy porad zawartych w poradniku
- wycena dotacji w walucie obcej
- rozliczenia międzyokresowe przychodów fundacji
- różnice kursowe na koniec roku
- księgowanie dotacji niewykorzystanej
- sprawozdanie finansowe fundacji 2025
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.nbp.pl – kursy średnie NBP na dzień bilansowy
- https://www.gov.pl/web/finanse – Ministerstwo Finansów
- https://www.krs.gov.pl – Komitet Standardów Rachunkowości