Wielu przedsiębiorców zakłada, że skoro postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce okazało się bezskuteczne, oznacza to automatyczne umorzenie jej długów. Niestety – to błędne założenie. Zobowiązania spółki w takiej sytuacji nadal istnieją i muszą być ujęte w księgach rachunkowych aż do momentu ich przedawnienia lub prawnego umorzenia.
Poniżej wyjaśniam, jakie skutki prawne i podatkowe wiążą się z takim stanem rzeczy oraz jakie ryzyka ponosi zarząd.
Brak majątku spółki a jej zobowiązania
Jeżeli egzekucja wobec spółki nie przynosi efektu z powodu braku majątku i środków pieniężnych, nie oznacza to, że długi znikają.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 20 ustawy o rachunkowości:
„ilekroć w ustawie jest mowa o zobowiązaniach – rozumie się przez to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki”.
Oznacza to, że długi widnieją w księgach tak długo, jak nie zostały spłacone, przedawnione lub formalnie umorzone.
⚠️ Ważne: Spółka nie może samodzielnie „odpisać” długów tylko dlatego, że egzekucja była nieskuteczna.
Kiedy długi mogą zostać odpisane?
Zobowiązania mogą zostać odpisane w księgach tylko wtedy, gdy:
- doszło do ich umorzenia (np. wierzyciel zawarł ze spółką ugodę, rezygnując z dochodzenia należności),
- nastąpiło przedawnienie długu,
- sąd zatwierdził układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym,
- ogłoszono upadłość, a dług został umorzony w ramach tego postępowania.
Dopóki żadna z powyższych sytuacji nie ma miejsca, zobowiązania muszą pozostawać w bilansie.
Odpowiedzialność zarządu za długi spółki
Jeżeli spółka jest niewypłacalna, zarząd ma obowiązek w odpowiednim terminie zgłosić wniosek o upadłość. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować osobistą odpowiedzialnością członków zarządu.
Zgodnie z przepisami, wierzyciele mogą dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń bezpośrednio od członków zarządu, jeżeli spółka nie posiada majątku.
📄 W praktyce oznacza to, że nieskuteczna egzekucja wobec spółki nie zamyka wierzycielowi drogi do dochodzenia długu – może on wystąpić przeciwko członkom zarządu.
Wpływ przedawnienia na księgowanie zobowiązań
Bieg terminu przedawnienia długu przerywa każda czynność windykacyjna – np. skierowanie sprawy do sądu czy egzekucja komornicza. Oznacza to, że nawet jeśli komornik nie znalazł majątku, dług nadal istnieje i przedawnienie biegnie od nowa.
Dopiero po upływie terminu przedawnienia (który zależy od rodzaju zobowiązania – np. 3 lata dla świadczeń okresowych czy związanych z działalnością gospodarczą) spółka może odpisać dług jako przedawniony.
Przykład praktyczny
Spółka TechPol Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku miała dług wobec kontrahenta na kwotę 250 000 zł. Wierzyciel skierował sprawę do komornika, jednak egzekucja została umorzona z powodu braku majątku.
Czy spółka może odpisać ten dług jako przychód?
✖ NIE – zobowiązanie pozostaje w księgach rachunkowych do czasu jego spłaty, przedawnienia lub umorzenia.
Czy wierzyciel stracił prawo do dochodzenia długu?
✖ NIE – może pozwać członków zarządu spółki, którzy nie zgłosili wniosku o upadłość na czas.
Kiedy pojawia się przychód podatkowy?
Jeżeli zobowiązanie spółki spłaca osoba trzecia (np. wspólnik), sytuacja wygląda inaczej.
- Jeśli wspólnik przekazuje środki spółce w formie dopłaty, pożyczki czy darowizny – spółka otrzymuje finansowanie i nie powstaje przychód podatkowy z tytułu spłaty długu.
- Jeśli natomiast wspólnik reguluje zobowiązanie bezpośrednio za spółkę i nie jest to żadna formalna pożyczka ani dopłata – wtedy powstaje przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia, który należy rozliczyć podatkowo.
Podstawa prawna
- art. 3 ust. 1 pkt 20 – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
- ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
- ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
Tematy porad zawartych w poradniku
- nieskuteczna egzekucja komornicza a zobowiązania spółki
- odpowiedzialność zarządu za długi spółki z o.o.
- księgowanie przedawnionych zobowiązań w spółce
- przychód z nieodpłatnych świadczeń przy spłacie długu przez wspólnika