Algorytmy rekomendacji to dziś jeden z kluczowych elementów funkcjonowania internetu – decydują o tym, jakie treści widzimy w mediach społecznościowych, co kupujemy w e-sklepach czy jakie filmy są nam proponowane na platformach streamingowych. W Chinach ich znaczenie jest szczególnie duże, dlatego władze Państwa Środka zdecydowały się na przyjęcie Regulacji dotyczących zarządzania algorytmami rekomendacji usług internetowych, które obowiązują od 2022 r.
Celem przepisów jest nie tylko ochrona użytkowników przed zagrożeniami technologicznymi, ale także kształtowanie moralności publicznej i wspieranie wartości promowanych przez państwo. To podejście znacząco różni się od standardów europejskich, gdzie nacisk kładzie się głównie na ochronę danych osobowych i konkurencji rynkowej.
Poniżej przedstawiam szczegółowe omówienie założeń chińskich regulacji – z podziałem na obowiązki dostawców, sankcje i organy nadzorcze.
Cele chińskich regulacji dotyczących algorytmów
W oficjalnej narracji władz ChRL przepisy mają na celu:
- ochronę internautów przed szkodliwymi treściami i manipulacjami algorytmicznymi,
- zapewnienie stabilności społecznej i gospodarczej,
- kształtowanie etyki i moralności publicznej.
W Regulacji często pojawiają się wartości takie jak uczciwość, przejrzystość, rozsądek czy dobra wiara. Na przykład:
- art. 4 wskazuje, że korzystanie z algorytmów rekomendacji musi odbywać się z poszanowaniem etyki społecznej i zawodowej, zasad uczciwości oraz otwartości.
- art. 6 nakłada obowiązek promowania „pozytywnej energii” i wartości głównego nurtu poprzez algorytmy.
To oznacza, że algorytmy nie są traktowane wyłącznie jako narzędzie techniczne – mają wspierać określoną wizję ładu społecznego.
Kto podlega regulacjom?
Regulacja nie zawiera precyzyjnej definicji „dostawcy usług rekomendacji algorytmicznych”. Zastosowanie znajduje zatem szeroka definicja internetowych usług informacyjnych z dekretu Rady Państwowej ChRL z 2000 r., uzupełniona w 2021 r.
Obejmuje ona m.in.:
- serwisy informacyjne,
- wyszukiwarki,
- komunikatory,
- platformy e-commerce,
- platformy streamingowe i wideo,
- aplikacje społecznościowe,
- systemy płatności online i reklamy,
- dystrybucję aplikacji.
Szczególna kategoria dostawców
Osobno wyróżniono podmioty, które wpływają na opinię publiczną lub mobilizują społeczeństwo.
Takie platformy mają dodatkowe obowiązki:
- złożenie wniosku o zezwolenie wraz z raportem samooceny algorytmu,
- ujawnienie szczegółowych danych (rodzaj algorytmu, obszar zastosowania, sugerowane treści),
- archiwizacja dokumentów w państwowym systemie.
Jeżeli dostawca zatai istotne informacje lub poda dane nieprawdziwe, władze mogą:
- odrzucić wniosek,
- publicznie skrytykować podmiot,
- nałożyć karę od 10 000 do 100 000 RMB (ok. 18 000–180 000 zł).
Obowiązki dostawców usług algorytmicznych
1. Środki zapobiegawcze (zakazy i ograniczenia)
Dostawcy muszą przeciwdziałać rozpowszechnianiu treści niepożądanych. Do ich zadań należy m.in.:
- zapobieganie szerzeniu szkodliwych treści (art. 6),
- zakaz używania zakazanych słów-kluczy i treści o negatywnym wydźwięku (art. 10),
- zakaz generowania fałszywych informacji i przekazywania treści od podmiotów nieuprawnionych (art. 13),
- zakaz tworzenia fałszywych kont, nielegalnego handlu, kupowania polubień czy manipulowania rankingami (art. 14),
- zakaz nadużywania algorytmów w celu ograniczania konkurencji lub różnicowania cen (art. 15 i 21).
Przykład praktyczny:
Platforma zakupowa eMarket.cn stosowała algorytmy różnicujące ceny – lojalni klienci płacili więcej niż nowi użytkownicy. Zgodnie z art. 21 taka praktyka zostałaby uznana za naruszenie prawa i mogłaby skutkować karą administracyjną oraz nakazem wprowadzenia zmian.
2. Samoregulacja i kontrola
- dostawcy powinni samodzielnie ustanawiać standardy branżowe (art. 7),
- okresowo weryfikować dane i wyniki algorytmów (art. 8),
- nie mogą tworzyć modeli zwiększających uzależnienia czy nadmierną konsumpcję,
- muszą oznaczać treści generowane przez algorytmy (art. 9).
3. Przejrzystość i prawa użytkowników
- obowiązek publikowania treści zgodnych z wartościami głównego nurtu w kluczowych częściach serwisów (art. 11),
- przejrzyste zasady wyszukiwania i sortowania treści (art. 12),
- wyjaśnianie zasad działania algorytmów (art. 16),
- prawo użytkownika do całkowitego wyłączenia algorytmów i edytowania tagów dotyczących profilu (art. 17).
Przykład:
Użytkownik serwisu wideo FilmStream.cn może zażądać, aby przestały działać mechanizmy rekomendacji – i od tej chwili treści muszą być mu prezentowane bez personalizacji.
4. Ochrona grup wrażliwych
- dzieci i młodzież – obowiązek udostępnienia wersji przyjaznych małoletnim (art. 18),
- osoby starsze – ochrona przed oszustwami i ułatwienie korzystania z usług (art. 19),
- pracownicy platformowi – ochrona praw pracowniczych, m.in. do wynagrodzenia i odpoczynku (art. 20).
5. Środki promujące
Regulacja zobowiązuje dostawców do propagowania treści patriotycznych, prorodzinnych, zgodnych z wartościami socjalistycznymi.
Platformy nie mogą promować np.:
- luksusowego stylu życia,
- przemocy,
- aktywizmu politycznego sprzecznego z linią partii.
Nadzór nad wdrażaniem przepisów
Za egzekwowanie regulacji odpowiadają:
- Administracja Cyberprzestrzeni ChRL (na poziomie krajowym),
- lokalne organy ds. telekomunikacji, bezpieczeństwa publicznego i regulacji rynku.
Ich zadania obejmują:
- ocenę bezpieczeństwa algorytmów (art. 28),
- wydawanie zaleceń i nakazywanie poprawek,
- zachowanie poufności danych użytkowników i tajemnic przedsiębiorstw (art. 29),
- rozpatrywanie skarg składanych przez obywateli lub organizacje (art. 30).
Podsumowanie
Chińskie regulacje dotyczące algorytmów rekomendacji:
✔ kładą nacisk nie tylko na bezpieczeństwo użytkowników, ale też na kształtowanie moralności publicznej,
✔ nakładają na dostawców szeroki katalog obowiązków – od zakazów antymonopolowych po ochronę dzieci i seniorów,
✔ przyznają użytkownikom prawo do całkowitego wyłączenia algorytmów,
✔ przewidują surowe kary za zatajenie informacji czy manipulacje treściami,
✔ wprowadzają system ścisłego nadzoru państwowego.
Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność prowadzenia działalności w Chinach zgodnie z bardzo szczegółowymi wymogami, obejmującymi zarówno aspekty techniczne, jak i ideologiczne.
Podstawa prawna
- art. 2, art. 52 – Środki zarządzania usługami informacyjnymi w Internecie (Rada Państwowa ChRL, 2000/2021)
- art. 4, art. 6–21, art. 23, art. 24, art. 28–30 – Regulacja dotycząca zarządzania algorytmami rekomendacji usług internetowych (ChRL, 2022)
Tematy porad zawartych w poradniku
- regulacje algorytmów w Chinach
- obowiązki platform internetowych ChRL
- prawo chińskie a rekomendacje treści
- ochrona użytkowników przed algorytmami
Przydatne linki urzędowe
- http://www.cac.gov.cn/ – Administracja Cyberprzestrzeni Chin (CAC)
- http://www.npc.gov.cn/ – Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych
- http://www.miit.gov.cn/ – Ministerstwo Przemysłu i Technologii Informacyjnych