Wielu przedsiębiorców i osób fizycznych zatrudniających współpracowników na podstawie umów cywilnoprawnych nie wie, że w określonych przypadkach mogą zastosować uproszczony sposób opodatkowania. Dotyczy to tzw. „małych umów” zlecenia lub o dzieło – czyli takich, w których wynagrodzenie nie przekracza 200 zł miesięcznie. Pozwala to na zastosowanie ryczałtu podatkowego w wysokości 12%, bez konieczności uwzględniania kosztów uzyskania przychodów czy składek ZUS. W tym poradniku wyjaśniamy, kiedy i jak legalnie skorzystać z tej preferencji oraz kiedy nie wolno jej stosować.
Kiedy można zastosować 12% ryczałt od umów cywilnoprawnych?
Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT, zryczałtowany 12% podatek dochodowy pobiera się od przychodu, jeżeli:
✔ umowa została zawarta z osobą niebędącą pracownikiem płatnika,
✔ kwota należności wynikająca z umowy nie przekracza 200 zł miesięcznie,
✔ umowa nie dotyczy działalności wykonywanej w ramach działalności gospodarczej podatnika.
📌 Nie mają znaczenia inne dochody podatnika – zryczałtowany podatek nie łączy się ze skalą podatkową i nie wykazuje się go w PIT-37 lub PIT-36.
Jakie rodzaje działalności mogą być opodatkowane ryczałtem?
W ryczałcie 12% mieszczą się m.in.:
- usługi o charakterze artystycznym, naukowym, literackim, trenerskim i publicystycznym,
- udział w konkursach naukowych i artystycznych,
- udział w badaniach prowadzonych przez uczelnie lub instytuty,
- prowadzenie zawodów sportowych (przez sędziów),
- działalność w organach stanowiących osób prawnych (np. rady nadzorcze),
- prace zlecone przez organy administracji (np. dla biegłych),
- niektóre usługi na rzecz firm i właścicieli nieruchomości.
🚫 Kiedy NIE można zastosować ryczałtu?
✖ Gdy stroną umowy jest własny pracownik – nawet jeśli umowa zlecenia dotyczy innych czynności niż etatowe.
✖ Gdy nie została określona konkretna kwota wynagrodzenia, tylko np. stawka godzinowa – nawet jeśli rzeczywisty wypłacony przychód nie przekroczy 200 zł.
✖ Gdy łączna suma umów z tym samym płatnikiem w danym miesiącu przekroczy 200 zł – ryczałt nie ma wtedy zastosowania.
✖ Gdy umowa jest zawarta w ramach prowadzonej przez zleceniobiorcę działalności gospodarczej.
🧩 Przykłady praktyczne
Przykład 1: Korepetytorka historii zatrudniona przez fundację
Fundacja edukacyjna z Krakowa zawiera z panią Kingą – doktorantką historii, umowę zlecenie na 180 zł miesięcznie za prowadzenie korepetycji. Kinga nie jest pracownikiem fundacji, ani nie prowadzi działalności gospodarczej.
✔ Fundacja może zastosować zryczałtowany 12% podatek, bez potrącania kosztów ani składek ZUS.
✔ Wynagrodzenie nie podlega wykazaniu w PIT-11, a fundacja rozlicza je w deklaracji PIT-8AR.
Przykład 2: Umowa ze stawką godzinową – brak prawa do ryczałtu
Spółka IT z Gdańska zatrudnia grafika, pana Tomasza, na umowę zlecenie ze stawką 50 zł/h, ale bez określenia liczby godzin. W danym miesiącu pan Tomasz zarabia 150 zł.
✖ Choć faktycznie otrzymał mniej niż 200 zł, umowa nie określa kwoty należności z góry – więc spółka musi pobrać zaliczkę według zasad ogólnych (skala podatkowa i koszty 20%).
Przykład 3: Pracownik z umową zlecenia
Firma budowlana zawiera z własnym pracownikiem, panem Arkadiuszem, dodatkową umowę zlecenia na sprzątanie placu budowy za 150 zł miesięcznie.
✖ Mimo niskiej kwoty, zlecenie dotyczy pracownika firmy – więc ryczałt jest wykluczony. Trzeba rozliczyć podatek według skali, z uwzględnieniem składek i kosztów.
⚖️ Stanowiska organów podatkowych
- Dyrektor KIS w interpretacji z 23.11.2010 r. (IBPBII/1/415-725/10/AA) potwierdził, że jeśli brakuje miesięcznej kwoty w umowie, to ryczałt nie ma zastosowania.
- Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w piśmie z 2.06.2009 r. (ILPB1/415-308/09-4/AK) wyjaśnił, że umowa rozliczana wg stawki godzinowej bez określenia limitu godzin nie może być opodatkowana ryczałtem.
- Interpretacja z 5.11.2010 r. (IPPB2/415-750/10-2/AS) wskazuje, że ryczałt nie dotyczy umów zawartych z własnymi pracownikami, nawet jeśli kwota nie przekracza 200 zł.
📌 Praktyczne obowiązki płatnika
- Pobór podatku – 12% od pełnej kwoty przychodu (brak odliczeń za ZUS i koszty).
- Termin wpłaty podatku – do 20. dnia następnego miesiąca na konto urzędu skarbowego płatnika (art. 42 ust. 1 ustawy o PIT).
- Deklaracja roczna – do końca stycznia następnego roku płatnik składa PIT-8AR, a nie PIT-11.
- Brak obowiązku podatnika – zleceniobiorca nie wykazuje dochodu z tej umowy w swoim PIT rocznym.
📚 Podstawa prawna
📜 art. 30 ust. 1 pkt 5a, art. 30 ust. 8, art. 41 ust. 1, art. 42 ust. 1 i 1a – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2022 poz. 2647 z późn. zm.)
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku:
- rozliczanie umowy zlecenia do 200 zł
- zryczałtowany podatek 12%
- kiedy nie stosować ryczałtu
- PIT-8AR obowiązki płatnika
- umowa o dzieło opodatkowanie