W praktyce sądowej zdarzają się sytuacje, w których w treści orzeczenia lub w jego komparycji (części zawierającej dane dotyczące składu sądu, stron i przedmiotu sprawy) pojawiają się błędy. Jednym z częstych problemów jest brak pełnych danych sędziów orzekających w sprawie. Czy taka omyłka może prowadzić do stwierdzenia nieważności postępowania? Sprawą tą zajął się niedawno Sąd Najwyższy, który jednoznacznie wyjaśnił, kiedy brak danych w orzeczeniu ma znaczenie prawne, a kiedy jest jedynie drobną wadą możliwą do sprostowania.
Kiedy sąd musi orzekać w składzie trzyosobowym?
Zgodnie z „art. 767(4) § 1(1) kodeksu postępowania cywilnego” zażalenie w postępowaniu egzekucyjnym rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów, działając jako sąd drugiej instancji.
Oznacza to, że np. przy rozpoznaniu zażalenia na postanowienie dotyczące egzekucji z nieruchomości, sąd nie może orzekać w składzie jednoosobowym – wymagane jest uczestnictwo trzech sędziów.
Spór o skład sądu – przypadek z praktyki
W jednej ze spraw, w której sąd rejonowy udzielił przybicia prawa własności lokalu mieszkalnego w U. na rzecz licytanta za 240.000 zł, uczestnik postępowania – pan Marek G. – złożył zażalenie. Sąd rejonowy oddalił je jako niezasadne.
Pan Marek G. następnie wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności postanowienia z przepisami prawa, powołując się na „art. 379 pkt 4 k.p.c.”, który stanowi, że nieważność postępowania zachodzi m.in. wtedy, gdy skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa.
Skarżący argumentował, że z komparycji orzeczenia wynika, iż postanowienie zostało wydane tylko przez jednego sędziego. Tymczasem przepisy wymagały składu trzyosobowego.
Braki w komparycji a rzeczywisty skład orzekający
Sąd Najwyższy wskazał jednak, że orzeczenie i jego uzasadnienie były podpisane przez trzech sędziów. Oznacza to, że sąd rzeczywiście orzekał w składzie trzyosobowym, zgodnie z przepisami.
To, że w komparycji znalazły się dane tylko przewodniczącego, a pominięto imiona i nazwiska dwóch pozostałych członków składu, było jedynie omyłką pisarską. Taką wadę można usunąć poprzez sprostowanie orzeczenia, co faktycznie nastąpiło – sąd wydał postanowienie o sprostowaniu w trybie „art. 350 k.p.c.”.
Omyłka pisarska a nieważność postępowania
Sąd Najwyższy podkreślił, że brak imion i nazwisk wszystkich sędziów w treści orzeczenia nie oznacza automatycznie, że orzeczenie zapadło w składzie sprzecznym z prawem.
Kluczowe jest to, czy:
- orzeczenie oraz jego uzasadnienie zostały podpisane przez wymagany skład sędziowski,
- a brakujące dane w komparycji da się sprostować jako oczywistą omyłkę.
W podobnym duchu wypowiedział się już wcześniej Sąd Najwyższy w wyroku z 4 kwietnia 2000 r. (I PKN 476/99), gdzie wskazano, że braki w zakresie danych sędziów można traktować jako oczywistą omyłkę pisarską, podlegającą sprostowaniu.
Przykład z praktyki
Wyobraźmy sobie sytuację, w której Sąd Okręgowy w Krakowie rozpoznaje zażalenie na postanowienie komornika dotyczące zajęcia rachunku bankowego. W komparycji postanowienia wpisano tylko nazwisko przewodniczącego składu. Strona składa skargę, twierdząc, że sąd orzekał jednoosobowo.
Tymczasem okazuje się, że orzeczenie i jego uzasadnienie zostały podpisane przez trzech sędziów, a brak danych w komparycji był jedynie błędem pisarskim. W takim przypadku nie ma mowy o nieważności postępowania – sąd sprostuje orzeczenie, wpisując brakujące nazwiska.
Wnioski dla praktyki
✔ Nie każdy błąd formalny w treści orzeczenia oznacza nieważność postępowania.
✔ Kluczowe znaczenie mają podpisy pod orzeczeniem i uzasadnieniem – to one potwierdzają prawidłowy skład sądu.
✔ Brakujące dane w komparycji orzeczenia można sprostować w trybie „art. 350 k.p.c.”.
✔ Nieważność postępowania występuje tylko wtedy, gdy rzeczywiście sąd orzekał w składzie sprzecznym z prawem, a nie gdy doszło do oczywistej omyłki pisarskiej.
Podstawa prawna
- art. 767(4) § 1(1) – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 379 pkt 4 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 350 – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku
- brak nazwisk sędziów w orzeczeniu a ważność wyroku
- sprostowanie oczywistej omyłki pisarskiej w postanowieniu sądu
- skład sądu przy rozpoznaniu zażalenia w postępowaniu egzekucyjnym