Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową jest procesem, który – choć nie zmienia podmiotowości prawnej spółki – wprowadza istotne zmiany w statusie wspólników. W praktyce oznacza to, że dotychczasowi wspólnicy spółki osobowej automatycznie stają się wspólnikami spółki kapitałowej, jednak zakres ich praw i obowiązków może ulec znacznym modyfikacjom. Zasada ta określana jest mianem kontynuacji personalnej i ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa prawnego wspólników w procesie przekształcenia.
Na czym polega zasada kontynuacji personalnej?
Zgodnie z art. 553 § 3 k.s.h., wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej. W przypadku przekształceń spółek osobowych ustawodawca nie przewidział dodatkowych mechanizmów ochronnych, takich jak w art. 576¹ k.s.h., który dotyczy spółek kapitałowych przekształcanych w osobowe i pozwala niektórym wspólnikom żądać odkupu ich udziałów lub akcji.
Dlaczego? Ponieważ w spółkach osobowych już na etapie uchwały o przekształceniu wymagana jest jednomyślność wszystkich wspólników lub bardzo wysoka większość, co zapewnia odpowiednią ochronę.
W praktyce oznacza to, że:
- wszyscy wspólnicy spółki osobowej uczestniczący w przekształceniu automatycznie stają się wspólnikami spółki kapitałowej,
- nie ma możliwości, aby ktoś „odpadł” z grona wspólników wyłącznie w wyniku przekształcenia,
- skład osobowy spółki przekształconej musi być identyczny jak w spółce przekształcanej (z wyjątkami przewidzianymi prawem).
Co się zmienia po przekształceniu?
Choć kontynuacja personalna gwarantuje zachowanie statusu wspólnika, to zakres praw i obowiązków ulega zmianie, ponieważ spółki osobowe i kapitałowe rządzą się odmiennymi zasadami.
📌 Przykład 1
Pani Katarzyna i Pan Michał prowadzą spółkę jawną. Oboje mieli prawo prowadzenia spraw spółki. Po przekształceniu w spółkę z o.o. żadne z nich – o ile nie zostanie powołane do zarządu – nie będzie miało już prawa do samodzielnego podejmowania decyzji zarządczych. Ich rola sprowadzi się do wykonywania praw udziałowców (np. głosowania na zgromadzeniu wspólników).
📌 Przykład 2
Pan Adam był komandytariuszem w spółce komandytowej. Po przekształceniu w spółkę akcyjną stanie się akcjonariuszem. Straci jednak prawo do kontroli przewidziane w k.s.h. dla komandytariuszy, a w zamian uzyska prawo do informacji w trybie przewidzianym dla akcjonariuszy.
Wygasanie niektórych praw i obowiązków
Zgodnie z art. 579 § 1 k.s.h., prawa i obowiązki wspólnika spółki przekształcanej, które nie są zgodne z przepisami ustawy dotyczącymi spółki przekształconej, wygasają z mocy prawa z dniem przekształcenia.
Choć przepis ten umieszczony jest w części dotyczącej przekształcenia spółki kapitałowej, w orzecznictwie przyjmuje się jego odpowiednie stosowanie do spółek osobowych.
Przykładowo:
- wspólnik spółki jawnej po przekształceniu w spółkę z o.o. nie może potrącać wierzytelności przysługujących spółce z jego zobowiązaniami, jeżeli przepisy spółki kapitałowej tego nie przewidują,
- umowne prawa szczególne, sprzeczne z przepisami o spółce kapitałowej, wygasają z dniem przekształcenia.
Brak możliwości wprowadzenia nowych wspólników w trakcie przekształcenia
W procesie przekształcenia nie można jednocześnie wprowadzić nowych wspólników, którzy nie byli członkami spółki przed przekształceniem. Jest to możliwe dopiero po jego zakończeniu, zgodnie z przepisami właściwymi dla spółki kapitałowej.
📌 Przykład
Spółka partnerska „Adwokat i Radca” przekształca się w spółkę z o.o. Wspólnicy chcieli, aby jednocześnie do spółki dołączył nowy inwestor. Jest to możliwe dopiero po wpisie przekształcenia do KRS – poprzez podwyższenie kapitału i objęcie nowych udziałów.
Co z rezygnacją ze spółki w trakcie przekształcenia?
W spółkach osobowych często pojawia się pytanie: czy wspólnik może wystąpić ze spółki na etapie przekształcenia?
W przypadku spółki komandytowej, gdzie zgoda komandytariusza nie zawsze jest wymagana, sytuacja może być bardziej skomplikowana. Jednak co do zasady:
- jeśli wspólnik uczestniczy w przekształceniu, jego członkostwo w nowej spółce powstaje automatycznie z dniem wpisu,
- po tej dacie nie można skutecznie wypowiedzieć umowy spółki przekształcanej, ponieważ ta już nie istnieje.
Odpowiedzialność po przekształceniu
Zasada kontynuacji ma znaczenie także w kontekście ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Kara pieniężna, przepadek korzyści czy zakazy określone w tej ustawie mogą być orzeczone także wobec spółki przekształconej, jeśli czyn został popełniony przed przekształceniem.
Podsumowanie – najważniejsze wnioski
- Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową nie powoduje utraty członkostwa – działa zasada kontynuacji personalnej.
- Zakres praw i obowiązków wspólników zmienia się zgodnie z przepisami o spółce kapitałowej.
- Nie można wprowadzać nowych wspólników w trakcie przekształcenia.
- Niektóre prawa wygasają automatycznie, jeśli są sprzeczne z ustawą dotyczącą spółki przekształconej.
- Odpowiedzialność za czyny sprzed przekształcenia przechodzi na spółkę przekształconą.
Podstawa prawna
- art. 553 § 3, art. 576¹, art. 579 § 1 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 18 ze zm.)
- art. 7–9 – ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. z 2023 r. poz. 659 ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- kontynuacja członkostwa w spółce po przekształceniu
- przekształcenie spółki osobowej w kapitałową skutki
- prawa wspólników po przekształceniu spółki
- zmiany w obowiązkach wspólników po przekształceniu
Przydatne adresy urzędowe: