Autokontrola wyroku przez sąd I instancji to rozwiązanie, które znacząco wpływa na przebieg postępowania przed sądami administracyjnymi. W praktyce jest to szansa na szybsze zakończenie sprawy bez konieczności angażowania Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Sprawdź, czym dokładnie jest autokontrola wyroku, kiedy sąd może z niej skorzystać oraz jakie skutki wywołuje dla stron postępowania.
Na czym polega autokontrola wyroku sądu I instancji?
Autokontrola, czyli samokontrola wyroku lub postanowienia, to szczególny mechanizm w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym (WSA). Zgodnie z art. 179a ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.), WSA może samodzielnie uchylić zaskarżony wyrok lub postanowienie, od którego przysługuje skarga kasacyjna, jeśli wystąpią określone przesłanki.
Kiedy możliwa jest autokontrola?
- Przed przekazaniem skargi kasacyjnej do NSA,
- W przypadku stwierdzenia nieważności postępowania,
- Gdy podstawy skargi kasacyjnej są „oczywiście usprawiedliwione” – czyli są ewidentne na pierwszy rzut oka.
Po uchyleniu wyroku lub postanowienia WSA na tym samym posiedzeniu ponownie rozpoznaje sprawę, a wniosek strony może być rozstrzygnięty również w zakresie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Kiedy sąd może zastosować autokontrolę wyroku?
Przesłanka nieważności postępowania ⚠️
Jeżeli sąd stwierdzi, że doszło do nieważności postępowania (np. strona była pozbawiona możliwości obrony swoich praw, sprawę rozpoznano mimo braku jurysdykcji sądu lub skład orzekający był nieprawidłowy), to musi uchylić zaskarżony wyrok – niezależnie od jego zasadności.
Przykład 1:
Firma „Deltanet” z Poznania wniosła skargę na decyzję podatkową. W toku postępowania okazało się, że pełnomocnik nie został prawidłowo zawiadomiony o rozprawie, przez co firma nie mogła przedstawić swoich racji. WSA, jeszcze przed przekazaniem skargi kasacyjnej do NSA, stwierdził nieważność postępowania, uchylił wyrok i ponownie rozpoznał sprawę, dając stronie możliwość przedstawienia stanowiska.
Oczywista zasadność skargi kasacyjnej 📄
Druga przesłanka pozwalająca na autokontrolę to sytuacja, gdy sąd I instancji „na pierwszy rzut oka” uznaje zarzuty skargi kasacyjnej za uzasadnione. Chodzi tu o przypadki, gdzie błąd sądu jest tak ewidentny, że nie wymaga dogłębnej analizy.
Przykład 2:
Pani Marta z Gdańska zaskarżyła wyrok WSA dotyczący wymiaru podatku od nieruchomości. W skardze kasacyjnej wskazała, że sąd I instancji błędnie zastosował nieobowiązujący już przepis. Po zapoznaniu się z treścią skargi WSA od razu uznał ten zarzut za oczywisty, uchylił wyrok i rozpoznał sprawę jeszcze raz, stosując aktualny stan prawny.
Co dalej po autokontroli wyroku? Czy można dalej się odwołać?
Orzeczenie wydane w wyniku autokontroli podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych – czyli przysługuje od niego skarga kasacyjna do NSA. Należy jednak pamiętać, że mechanizmu autokontroli nie można stosować ponownie w tej samej sprawie.
Ważne:
- Autokontrola wyroku przez sąd I instancji nie wyłącza prawa do skargi kasacyjnej po wydaniu nowego wyroku.
- Mechanizm ten przyspiesza postępowanie i pozwala uniknąć angażowania NSA w sprawy oczywiste.
- Celem wprowadzenia tej instytucji była poprawa efektywności i ekonomiki postępowania sądowoadministracyjnego.
Najczęstsze pytania i praktyczne wskazówki
- Czy muszę składać osobny wniosek o autokontrolę?
Nie – sąd działa z urzędu po otrzymaniu skargi kasacyjnej, ale może rozstrzygnąć wniosek o zwrot kosztów postępowania kasacyjnego złożony przez stronę. - Czy po autokontroli mogę jeszcze raz zaskarżyć wyrok?
Tak – nowe orzeczenie można zaskarżyć kasacyjnie do NSA, ale sąd I instancji nie może już zastosować art. 179a p.p.s.a. ponownie. - Jakie są skutki autokontroli?
Przede wszystkim przyspieszenie sprawy i uniknięcie dodatkowych kosztów oraz formalności związanych z przekazaniem sprawy do NSA.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Autokontrola wyroku to uprawnienie WSA pozwalające uchylić własny wyrok lub postanowienie jeszcze przed przekazaniem skargi kasacyjnej do NSA, jeśli wystąpią ewidentne przesłanki nieważności lub oczywistego naruszenia prawa.
- Mechanizm ten sprzyja szybkiemu i ekonomicznemu rozpoznawaniu spraw, a także ochronie praw stron, które mogły być pokrzywdzone przez błędy proceduralne lub rażące naruszenie przepisów.
- Nowe orzeczenie WSA po autokontroli można nadal zaskarżyć do NSA – na zasadach ogólnych.
Podstawa prawna
- art. 179a, art. 173–192 – Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270, z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- autokontrola wyroku sądu administracyjnego
- skarga kasacyjna WSA do NSA 2025
- nieważność postępowania administracyjnego
- zasady rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.nsa.gov.pl/ (Naczelny Sąd Administracyjny)
- https://orzeczenia.nsa.gov.pl/ (Wyszukiwarka orzeczeń NSA)
- https://www.gov.pl/web/gov/skargi-i-wnioski (Portal rządowy: skargi i wnioski)
- https://bip.warszawa.ap.gov.pl/ (Archiwum Państwowe – dokumentacja sądowa)