Degresywna metoda amortyzacji to alternatywa dla klasycznej metody liniowej, z której chętnie korzystają przedsiębiorcy inwestujący w maszyny czy urządzenia techniczne. Jej główną zaletą jest możliwość rozliczenia większych kosztów w początkowym okresie użytkowania środka trwałego. Jednak prawidłowe stosowanie tej metody bywa źródłem pytań i wątpliwości – zwłaszcza jeśli chodzi o wyliczanie odpisów w kolejnych latach, zmianę metody amortyzacji oraz rozliczanie ulepszeń. W poniższym poradniku znajdziesz praktyczne zasady, wskazówki oraz przykłady, jak krok po kroku poprawnie liczyć degresywne odpisy amortyzacyjne zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.).
Degresywna amortyzacja pozwala na szybkie wrzucenie w koszty wysokich kwot w pierwszych latach używania środka trwałego. Z perspektywy przedsiębiorcy to ważne narzędzie do optymalizacji podatkowej, ale tylko jeśli jest stosowane zgodnie z przepisami i aktualną interpretacją organów podatkowych. W tym poradniku dowiesz się, jak unikać błędów i na co szczególnie zwracać uwagę.
Jak działa amortyzacja degresywna – podstawowe zasady
Amortyzacja degresywna to metoda, która pozwala na stosowanie podwyższonej stawki amortyzacyjnej do wartości początkowej środka trwałego. W odróżnieniu od metody liniowej (gdzie co roku odpisy są równe), tutaj odpisy maleją w kolejnych latach, ponieważ co roku nową podstawą jest wartość netto środka trwałego, pomniejszona o dotychczasowe odpisy.
Najważniejsze zasady:
- W pierwszym roku amortyzacji stosuje się podwyższoną stawkę (nie więcej niż dwukrotność stawki podstawowej z Wykazu stawek amortyzacyjnych, można jednak wybrać niższy współczynnik).
- Odpis roczny liczony jest od wartości początkowej brutto środka trwałego.
- W kolejnych latach podstawą odpisu jest wartość netto (początkowa minus dokonane odpisy).
- Po każdym roku należy porównywać odpis degresywny z potencjalnym odpisem liniowym – gdyby był on wyższy, należy przejść na liniową metodę amortyzacji.
- Po przejściu na amortyzację liniową nie można już wrócić do degresywnej ani stosować stawek indywidualnych.
Krok po kroku: obliczanie degresywnych odpisów
Rok pierwszy – przykładowy wyliczenie
Załóżmy, że przedsiębiorstwo z Warszawy zakupiło w styczniu 2025 r. nowoczesną maszynę produkcyjną za 120 000 zł. Stawka podstawowa według Wykazu – 12%. Wybrano współczynnik podwyższający 2,0.
- Stawka amortyzacji: 12% × 2 = 24%
- Odpis roczny (rok 2025): 120 000 zł × 24% = 28 800 zł
Odpisy można rozliczać miesięcznie lub kwartalnie (28 800 zł / 12 = 2 400 zł miesięcznie).
Rok drugi – obliczenie wartości netto
Na początek 2026 roku maszyna jest już częściowo zamortyzowana:
- Wartość netto: 120 000 zł – 28 800 zł = 91 200 zł
- Odpis roczny (rok 2026): 91 200 zł × 24% = 21 888 zł
Każdy kolejny rok
Na początek każdego roku wyliczamy nową wartość netto i powtarzamy powyższą operację:
- Początek 2027: 91 200 zł – 21 888 zł = 69 312 zł
- Odpis roczny (2027): 69 312 zł × 24% = 16 635 zł (zaokrąglając do pełnych złotych)
Zmiana metody na liniową
Każdego roku trzeba również obliczyć odpis, jaki wyszedłby w metodzie liniowej:
- Odpis liniowy: 120 000 zł × 12% = 14 400 zł rocznie
Jeśli degresywny odpis (np. w 2028 r.) spadnie poniżej 14 400 zł, od nowego roku obowiązkowo przechodzimy na amortyzację liniową według podstawowej stawki i wartości początkowej brutto.
Przykład 2 – nietypowy rok podatkowy i zmiana wartości początkowej
Firma GreenTech Sp. z o.o. wprowadziła do ewidencji środek trwały w sierpniu 2025 r. Rok podatkowy kończy się 31 grudnia.
- Wartość początkowa: 200 000 zł
- Stawka podstawowa: 10%, współczynnik podwyższający 1,7 (17%)
- Odpis roczny (pełny rok): 200 000 zł × 17% = 34 000 zł
- Odpis za 5 miesięcy 2025 r. (sierpień-grudzień): (34 000 zł × 5/12) ≈ 14 167 zł
Na początek 2026 r. wartość netto:
- 200 000 zł – 14 167 zł = 185 833 zł
Ważne! W kolejnych latach odpisy są liczone proporcjonalnie do długości roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego – jeśli np. rok podatkowy jest skrócony lub wydłużony.
Rozliczanie ulepszeń środka trwałego w trakcie amortyzacji degresywnej
Nakłady zwiększające wartość początkową środka trwałego (np. rozbudowa, modernizacja) również muszą być odpowiednio rozliczone.
- W pierwszym roku amortyzacji degresywnej – wartość początkową powiększa się od razu po poniesieniu nakładów i od tej zwiększonej wartości liczy się kolejne odpisy w trakcie roku.
- W kolejnych latach – jeśli ulepszenie nastąpiło w trakcie roku, nową wartość początkową (netto + ulepszenie) uwzględniamy dopiero od początku kolejnego roku.
Przykład ulepszenia
Przedsiębiorca z Gdańska amortyzuje maszynę zakupioną za 100 000 zł, stawka 10%, współczynnik 2,0 (20%). W czerwcu 2026 r. dokonał ulepszenia za 20 000 zł.
2026 r. – pierwszy rok:
- Styczeń-maj (5 miesięcy): 100 000 zł × 20% × 5/12 = 8 333 zł
- Czerwiec-grudzień (po ulepszeniu, wartość początkowa 120 000 zł): 120 000 zł × 20% × 7/12 = 14 000 zł
- Razem odpisy za 2026 r.: 8 333 zł + 14 000 zł = 22 333 zł
Na początek 2027 r. wartość netto: 120 000 zł – 22 333 zł = 97 667 zł
Odpis na 2027 r.: 97 667 zł × 20% = 19 533 zł
Najczęstsze pułapki i kontrowersje
- Zmiana metody na liniową: Przejście jest obowiązkowe, jeśli wyliczony odpis degresywny będzie niższy niż liniowy.
- Podwyższanie stawek po przejściu na liniową: Po przejściu nie można już stosować stawek indywidualnych ani podwyższonych. Stosujemy wyłącznie podstawową stawkę z wykazu (art. 16k i art. 16i u.p.d.o.p.).
- Rozliczanie ulepszeń: Fiskus dopuszcza aktualizację wartości początkowej od kolejnego roku, nie w trakcie roku (z wyjątkiem pierwszego roku użytkowania).
Podsumowanie – co zapamiętać?
- Degresywna amortyzacja to korzystny sposób szybkiego rozliczania kosztów, ale wymaga corocznej weryfikacji zasad i wysokości odpisów.
- Odpisy maleją co roku, a podstawa odpisu to wartość netto środka trwałego.
- W każdym roku należy porównywać odpis degresywny z liniowym i ewentualnie zmienić metodę.
- Ulepszenia powiększają wartość początkową – rozliczane są na początku kolejnego roku (z wyjątkiem pierwszego roku).
- Nie ma możliwości powrotu do degresywnej metody ani podwyższania stawek po przejściu na liniową.
- Warto prowadzić dokładną ewidencję odpisów i dokumentować wszystkie zmiany wartości środka trwałego.
Podstawa prawna
- art. 16k ust. 1–2 – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 16i ust. 1–5 – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 16g ust. 13 – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
Tematy porad zawartych w poradniku
- degresywne odpisy amortyzacyjne 2025
- amortyzacja środków trwałych metody
- rozliczanie ulepszenia środka trwałego CIT
- zmiana metody amortyzacji na liniową