W postępowaniu karnym skarbowym często pojawiają się sytuacje, w których nie jest jasne, komu należy wydać zabezpieczony przedmiot. Może to być gotówka, towar, urządzenie czy dokument. Co wtedy zrobić? Przepisy przewidują możliwość złożenia takiego przedmiotu do depozytu – ale nie zawsze do sądu. Ten poradnik pomoże Ci zrozumieć, kiedy i jak prawidłowo złożyć przedmiot do depozytu w toku postępowania karnego skarbowego, unikając błędów i zabezpieczając interesy stron.
Na czym polega depozyt w postępowaniu karnym skarbowym?
Depozyt w postępowaniu karnym skarbowym to sposób zabezpieczenia przedmiotu, wobec którego powstała wątpliwość co do osoby uprawnionej do jego odbioru. Sytuacja taka może dotyczyć np. gotówki znalezionej podczas przeszukania lub towaru przejętego w trakcie kontroli.
➡️ W takim przypadku organ prowadzący postępowanie może zdecydować o przekazaniu tego przedmiotu:
- do depozytu sądowego,
- na przechowanie osobie godnej zaufania, lub
- do depozytu we właściwym miejscowo organie finansowym (np. urzędzie skarbowym).
To, która z dróg zostanie wybrana, zależy od przepisów oraz pragmatyki prowadzenia postępowania.
Podstawy prawne – dwa tryby działania
Depozyt może zostać złożony na podstawie dwóch ustaw:
- Kodeks karny skarbowy – art. 130 k.k.s.
- Kodeks postępowania karnego – art. 231 k.p.k.
⚠️ Ważne: Te przepisy nie wykluczają się wzajemnie. Wręcz przeciwnie – uzupełniają się. Organ prowadzący postępowanie ma swobodę wyboru trybu, kierując się logiką i opłacalnością działań.
Kiedy powstaje potrzeba złożenia depozytu?
📌 Momentem wyjściowym jest pojawienie się wątpliwości, komu należy wydać przedmiot. Organ ścigania (np. naczelnik urzędu celno-skarbowego) ma obowiązek najpierw spróbować ustalić właściciela – np. poprzez przesłuchania, analizę dokumentów, korespondencję.
Jeśli mimo tych działań nadal nie ma pewności – może wydać postanowienie o złożeniu przedmiotu do depozytu.
Krok po kroku: jak wygląda procedura?
🔹 Krok 1: Ustalenie, komu wydać przedmiot
Organ podejmuje wszystkie możliwe działania, aby ustalić właściciela. Jeśli się to nie udaje – przechodzi do kroku drugiego.
🔹 Krok 2: Postanowienie o złożeniu depozytu
Organ wydaje postanowienie:
- na podstawie art. 231 k.p.k. – przedmiot trafia do sądu lub osoby godnej zaufania,
- na podstawie art. 130 k.k.s. – przedmiot trafia do właściwego organu finansowego.
Decyzja ta może zostać zaskarżona – osoby, których prawa zostały naruszone, mają prawo wnieść zażalenie do sądu rejonowego (art. 236 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.).
Przykład praktyczny 1:
🧑💼 Pan Szymon prowadzi firmę handlową w Rzeszowie. Podczas kontroli w jego magazynie funkcjonariusze KAS zabezpieczyli 80 tys. zł w gotówce. Pan Szymon twierdzi, że pieniądze są własnością jego wspólnika, ale nie ma na to dowodów. Organ nie był w stanie jednoznacznie ustalić właściciela, więc zdecydował się złożyć gotówkę do depozytu przy urzędzie skarbowym w Rzeszowie – na podstawie art. 130 k.k.s. Pan Szymon złożył zażalenie, ale sąd je oddalił, uznając działania organu za zasadne.
Kto może zdecydować o złożeniu depozytu?
W zależności od etapu postępowania, decyzję o złożeniu przedmiotu do depozytu podejmuje różny organ:
- 🔍 Na etapie postępowania przygotowawczego – decyzję podejmuje organ prowadzący postępowanie (np. naczelnik urzędu skarbowego, urzędu celno-skarbowego, prokurator).
- ⚖️ Na etapie postępowania sądowego (jurysdykcyjnego) – decyzję może podjąć:
- sąd (np. sąd rejonowy),
- referendarz sądowy – jego decyzja podlega sprzeciwowi (art. 236 § 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.).
➡️ Zarówno sąd, jak i organ przygotowawczy muszą kierować się tą samą zasadą: pragmatyką postępowania. Czyli wybór między sądem, osobą zaufaną a organem finansowym ma być racjonalny, efektywny i bezpieczny.
Depozyt sądowy a depozyt w organie finansowym – różnice
| Kryterium | Depozyt sądowy lub osoba godna zaufania (art. 231 k.p.k.) | Depozyt w organie finansowym (art. 130 k.k.s.) |
|---|---|---|
| Etap postępowania | przygotowawczy lub sądowy | przygotowawczy lub sądowy |
| Możliwość wyboru | tak – dwie opcje (sąd lub osoba fizyczna) | tylko urząd skarbowy / KAS |
| Gdzie trafia przedmiot | sąd lub wybrana osoba | urząd skarbowy / KAS |
| Koszty przechowania | często wyższe | niższe / brak opłat |
| Bezpieczeństwo i kontrola | wysoka | równie wysoka |
| Sposób zaskarżenia decyzji | zażalenie do sądu (art. 236 k.p.k.) | zażalenie lub sprzeciw (w zależności od etapu) |
Przykład praktyczny 2:
🏢 W firmie transportowej z Poznania prowadzono kontrolę celno-skarbową. Zabezpieczono dokumentację i pendrive z zapisami księgowymi. Organ nie był w stanie ustalić, czy dane należą do głównego właściciela firmy, czy byłego wspólnika. Po analizie, urząd skarbowy zdecydował o złożeniu przedmiotów do depozytu sądowego, argumentując to koniecznością neutralnego zabezpieczenia danych w przypadku możliwego sporu cywilnego.
W tym przypadku depozyt sądowy był uzasadniony – dane mogły stanowić materiał sporny również poza postępowaniem karnym skarbowym.
Kiedy warto skorzystać z depozytu w urzędzie skarbowym?
Depozyt we właściwym miejscowo organie finansowym (np. urzędzie skarbowym) to rozwiązanie:
- szybsze i mniej kosztowne,
- często bardziej praktyczne w przypadku rzeczy o znacznej wartości materialnej (np. pieniądze, biżuteria),
- logiczne, gdy organ finansowy prowadzi całe postępowanie.
Pamiętaj jednak, że decyzja taka musi być uzasadniona, a jej treść formalna musi odpowiadać przepisom procedury karnej.
Co zrobić, gdy nie zgadzasz się z decyzją?
Jeśli uważasz, że przedmiot został błędnie przekazany do depozytu lub że naruszono Twoje prawa, możesz:
- wnieść zażalenie (na decyzję organu),
- wnieść sprzeciw (jeśli decyzję podjął referendarz sądowy).
📄 Zażalenie należy złożyć do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie.
📌 Uwaga: Musisz wykazać, że Twoje prawa zostały naruszone – np. że jesteś właścicielem, a nie dano Ci możliwości odbioru przedmiotu.
Podsumowanie
✔ Depozyt w postępowaniu karnym skarbowym to praktyczny mechanizm pozwalający zabezpieczyć przedmiot, gdy nie wiadomo, komu go wydać.
✔ Organ ma możliwość wyboru trybu – na podstawie kodeksu karnego skarbowego lub kodeksu postępowania karnego.
✔ Każda decyzja w tym zakresie musi być racjonalna, uzasadniona i możliwa do zaskarżenia.
✔ Warto znać różnice między trybami i wiedzieć, jak bronić swoich praw jako właściciel przedmiotu.
Podstawa prawna
- art. 130 – ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy
- art. 231, art. 236 § 1–2 – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego
Tematy porad zawartych w poradniku
- depozyt w postępowaniu karnym skarbowym
- złożenie przedmiotu do depozytu 2025
- postanowienie o depozycie sądowym
- art. 130 k.k.s. a art. 231 k.p.k.
- zażalenie na depozyt w postępowaniu