Konstytucja Biznesu to zestaw ustaw uchwalonych w 2018 roku, mających na celu ułatwienie życia przedsiębiorcom. Główna z nich – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców – zawiera katalog zasad, które mają chronić wolność gospodarczą, zwiększać przewidywalność działań organów administracji publicznej oraz wspierać zaufanie między przedsiębiorcami a państwem. W tym poradniku przedstawiamy kluczowe zasady tej ustawy, które powinien znać każdy prowadzący działalność w Polsce.
🔓 Zasada wolności działalności gospodarczej
Zgodnie z art. 2 ustawy, „Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach”.
Co to oznacza w praktyce? Przykładowo:
🧑🔧 Pan Michał z Zielonej Góry postanowił założyć firmę zajmującą się naprawą rowerów. Nie musi ubiegać się o specjalne pozwolenia, koncesje czy inne zgody, bo jego działalność nie jest regulowana – może działać swobodnie, o ile przestrzega przepisów prawa.
Ta zasada wyklucza dyskryminację – niezależnie od pochodzenia, kapitału czy kontaktów, każdy ma prawo rozpocząć legalną działalność na takich samych zasadach.
✅ „Co nie jest zakazane, jest dozwolone”
Art. 8 ustawy mówi jasno: „Przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa.”
Dzięki tej zasadzie przedsiębiorca nie musi obawiać się, że zostanie ukarany za coś, co nie zostało wyraźnie zakazane. Odpowiedzialność za klarowność prawa spoczywa na ustawodawcy.
📌 Przykład: Pani Barbara prowadzi warsztaty ceramiczne i decyduje się sprzedawać własne wyroby przez internet. Jeśli żaden przepis nie zakazuje takiej sprzedaży, może działać swobodnie – dopóki nie łamie prawa (np. nie podszywa się pod innych producentów).
⚖ Zasada uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów
Art. 9 ustawy stanowi, że przedsiębiorca powinien działać zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji i poszanowaniem dobrych obyczajów.
Ta zasada chroni rynek przed nieuczciwymi praktykami jak szantaż cenowy, czarny PR czy podrabianie produktów konkurencji. Naruszenia mogą prowadzić do postępowań UOKiK lub spraw cywilnych.
📌 Przykład: Firma „Ekobud” zaczyna rozsyłać ulotki, w których twierdzi, że jej konkurent – „Dom-Lux” – buduje z materiałów niskiej jakości. Bez dowodów – to działanie nieetyczne i potencjalnie nielegalne.
🛡 Domniemanie uczciwości przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 10 ustawy, organy administracji muszą zakładać, że przedsiębiorca działa uczciwie, dopóki nie udowodni się inaczej.
Co to oznacza dla Ciebie?
✔ Organ nie może domniemywać winy.
✔ W przypadku nieusuwalnych wątpliwości – sprawę rozstrzyga się na Twoją korzyść.
✔ Nie musisz udowadniać, że jesteś uczciwy – to organ musi to obalić, jeśli chce Ci coś zarzucić.
📌 Przykład: Podczas kontroli w firmie kurierskiej „Ekspres24” urząd skarbowy nie znalazł dowodów na fikcyjne koszty. Nie może więc twierdzić, że firma oszukuje – musi przyjąć wersję korzystną dla przedsiębiorcy.
Zasada przyjaznej interpretacji przepisów
Art. 11 ustawy mówi:
„W razie wątpliwości co do treści normy prawnej – organ rozstrzyga je na korzyść przedsiębiorcy.”
Zasada ta ma fundamentalne znaczenie dla ochrony przed dowolnością urzędników. Jeżeli przepis jest niejasny, a istnieją różne sposoby jego interpretacji, organ nie może wybrać tej najgorszej dla przedsiębiorcy.
⚠️ Wyjątki:
Zasada nie obowiązuje, gdy:
- występują sporne interesy stron,
- wynik ma wpływ na interesy osób trzecich,
- wymaga tego ważny interes publiczny (np. bezpieczeństwo państwa).
📌 Przykład: Firma „Nowa Energia” złożyła wniosek o wpis do rejestru działalności regulowanej. Przepis mówił o „spełnieniu wymagań technicznych”, ale nie doprecyzowano, jakich dokładnie. Organ interpretując ten przepis powinien uznać wersję najbardziej korzystną dla przedsiębiorcy – o ile nie ma przeciwwskazań z powyższych wyjątków.
🤝 Zasada pogłębiania zaufania i równego traktowania
Zgodnie z art. 12 ustawy, organ prowadzi postępowanie w sposób budzący zaufanie do władzy publicznej, kierując się zasadami:
- proporcjonalności,
- bezstronności,
- równego traktowania.
To oznacza, że urząd nie może faworyzować jednych przedsiębiorców kosztem innych ani stosować nadmiernie rygorystycznych środków.
📌 Przykład: Gmina Odrzywołek organizuje konkurs na wynajem lokalu komunalnego dla punktu usługowego. Nie może faworyzować lokalnej firmy „Styl-Fryz” kosztem nowej, ale uczciwej oferty z innego miasta – obie powinny być ocenione równo.
⚠️ Zasada odpowiedzialności urzędników
Art. 13 ustawy mówi jasno:
„Funkcjonariusze publiczni ponoszą odpowiedzialność za naruszenie prawa spowodowane ich zawinionym działaniem lub zaniechaniem.”
To zabezpieczenie dla przedsiębiorcy. Jeżeli urzędnik swoim działaniem (lub brakiem działania) wyrządzi Ci szkodę – może ponieść konsekwencje.
📌 Przykład: Urzędnik w Starostwie Powiatowym nie przekazał Twojego wniosku do właściwego organu przez ponad dwa miesiące, przez co nie mogłeś wystartować z działalnością sezonową. W takiej sytuacji możesz dochodzić odpowiedzialności od organu, a nawet – przy winie – od samego urzędnika.
📚 Zasada pewności prawa
Art. 14 ustawy podkreśla:
„Organy bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.”
Krótko mówiąc – urząd nie może dziś orzekać inaczej niż wczoraj, jeżeli sytuacja się nie zmieniła.
📌 Przykład: Przez ostatnie 3 lata Urząd Miasta zawsze zatwierdzał projekty gastronomiczne w ogródkach letnich przy ulicy Głównej. Jeśli teraz odmawia Twojej firmie „Bistro&Co” bez wskazania zmiany prawa lub sytuacji – działa niezgodnie z zasadą pewności prawa.
🧾 Zasada udzielania informacji
Art. 15 ustawy:
„Organ administracji publicznej, w zakresie swojej właściwości, udziela przedsiębiorcy informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej.”
Masz prawo uzyskać rzetelne informacje np. w urzędzie gminy, ZUS, CEIDG czy Punktach Informacji dla Przedsiębiorców.
📌 Przykład: Pan Konrad planuje otworzyć firmę recyklingową. Idzie do urzędu marszałkowskiego, by zapytać o wymagane pozwolenia. Urzędnik ma obowiązek udzielić informacji – nie może go zbyć ani odesłać do „znalezienia w internecie”.
Zasada szybkości działania
Zgodnie z art. 27 ustawy, „Organy powinny działać wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy.”
Ta zasada przeciwdziała przewlekłości. Organy muszą szukać najprostszej drogi do rozwiązania sprawy – bez niepotrzebnych pism, formalności czy przeciągania terminów.
📌 Przykład: Pani Izabela złożyła wniosek o wpis do rejestru działalności regulowanej. Organ nie powinien żądać dodatkowych dokumentów, jeśli wszystko zostało poprawnie złożone. W przeciwnym razie może naruszyć zasadę szybkiego działania.
Ważne narzędzia:
- milczące załatwienie sprawy,
- sprzeciw, zażalenie, skarga na przewlekłość czynności kontrolnych.
🤝 Zasada współdziałania organów
Art. 28 ustawy stanowi, że organy współdziałają ze sobą, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes przedsiębiorców.
Urząd skarbowy, sanepid, ZUS czy gmina – nie mogą działać jak zamknięte twierdze. Mają obowiązek dzielić się informacjami i nie obciążać niepotrzebnie przedsiębiorcy.
📌 Przykład: Urząd miasta nie może żądać od firmy „ZdroweMenu” zaświadczenia o niekaralności, jeśli ma dostęp do tego dokumentu przez system PESEL. Powinien uzyskać je samodzielnie od Krajowego Rejestru Karnego.
Art. 31 ustawy podkreśla, że organ nie może żądać od przedsiębiorcy danych, które już posiada albo do których ma dostęp.
✍ Podsumowanie
Wszystkie opisane wyżej zasady służą budowie nowoczesnego i przyjaznego środowiska dla prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Dzięki ustawie „Prawo przedsiębiorców”:
- masz prawo do swobody działania, jeśli nie łamiesz prawa,
- nie musisz udowadniać swojej uczciwości – to urząd musi wykazać Twoje uchybienia,
- organ nie może działać dowolnie ani przeciągać sprawy w nieskończoność,
- urzędnicy ponoszą odpowiedzialność za błędy,
- a organy mają obowiązek ze sobą współpracować, nie obciążając Cię dodatkowymi formalnościami.
Znajomość tych zasad to Twój fundament bezpieczeństwa w relacji z urzędami.
📄 Podstawa prawna
- art. 2, 8–15, 27–28, 31 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2024 r. poz. 236 z późn. zm.)
🧭 Tematy porad zawartych w poradniku:
- zasady działalności gospodarczej 2025
- prawa przedsiębiorcy w kontaktach z urzędem
- konstytucja biznesu zasady
- ochrona przedsiębiorcy przed urzędnikiem
- swoboda gospodarcza w Polsce