Wielu przedsiębiorców i konsumentów nie zdaje sobie sprawy, że błędy popełnione na etapie negocjacji lub prezentacji oferty kredytowej mogą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych. Poradnik ten wyjaśnia, jakie obowiązki ciążą na kredytodawcach jeszcze przed podpisaniem umowy i jakie roszczenia przysługują konsumentowi w razie ich naruszenia. Dowiesz się również, w jakich sytuacjach można uchylić się od skutków zawartej umowy lub dochodzić odszkodowania.
📌 Na czym polega odpowiedzialność przedkontraktowa?
Etap przed zawarciem umowy kredytu konsumenckiego nie jest „wolny od prawa”. W rzeczywistości, na tym etapie kredytodawca ma liczne obowiązki informacyjne wobec potencjalnego kredytobiorcy. Zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić do różnych form odpowiedzialności:
- deliktowej – jeśli doszło do naruszenia dóbr osobistych konsumenta,
- kontraktowej – gdy podpisano umowę przedwstępną,
- z tytułu culpa in contrahendo – gdy do zawarcia umowy nie doszło, ale konsument poniósł szkodę przez nierzetelne negocjacje.
Co istotne, odpowiedzialność może również powstać na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, jeśli naruszenia miały charakter systemowy lub wprowadzały konsumenta w błąd.
⚖️ Culpa in contrahendo – co to oznacza w praktyce?
Zgodnie z art. 72 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli strony prowadziły negocjacje, ale nie doszło do zawarcia umowy, a jedna z nich prowadziła je nierzetelnie, druga może żądać naprawienia szkody, którą poniosła.
Taka szkoda może obejmować m.in.:
- koszty sporządzenia oferty,
- wydatki na podróże i konsultacje prawne,
- utratę czasu lub alternatywnych możliwości.
🔍 Przykład 1:
Pani Marzena, zainteresowana zakupem mieszkania, prowadziła rozmowy z przedstawicielem banku w sprawie kredytu hipotecznego. Przeszła ocenę zdolności kredytowej, zebrała zaświadczenia, zapłaciła prawnikowi za analizę umowy przedwstępnej. Po trzech tygodniach okazało się, że bank od początku nie zamierzał zawierać umowy z Panią Marzeną – ofertę traktowano jako „zapasową”, a kredyt przyznano innemu klientowi. W tej sytuacji Pani Marzena może dochodzić odszkodowania za poniesione koszty.
📄 Obowiązki informacyjne przed zawarciem umowy
Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, kredytodawca ma obowiązek rzetelnie i przejrzyście przedstawić informacje m.in. poprzez:
- reklamę (zgodną z przepisami o rzetelności informacji),
- formularz informacyjny (zawierający reprezentatywny przykład kredytu),
- wzorzec umowy,
- dokumentację związaną z oceną zdolności kredytowej,
- obowiązkową asystę przedkontraktową.
Jeśli te informacje zostaną przekazane w sposób błędny lub niepełny, może to prowadzić do unieważnienia umowy lub uchylenia się przez konsumenta od jej skutków.
🔍 Przykład 2:
Pan Dariusz otrzymał formularz informacyjny zawierający zaniżoną rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO), ponieważ bank nie ujął wszystkich kosztów obowiązkowego ubezpieczenia. Po zawarciu umowy okazało się, że miesięczna rata jest znacznie wyższa niż zakładano. W tej sytuacji Pan Dariusz może powołać się na błąd i żądać unieważnienia umowy lub jej zmiany.
🛑 Co grozi kredytodawcy za naruszenie obowiązków?
- Odpowiedzialność cywilna – odszkodowanie dla klienta.
- Nieważność umowy – jeśli została zawarta pod wpływem błędu lub na podstawie nieprawdziwych informacji.
- Kara grzywny – zgodnie z art. 138c Kodeksu wykroczeń, za nieprzekazanie informacji grozi grzywna (choć w praktyce rzadko stosowana i niska).
- Skarga do UOKiK – jeśli naruszenia mają charakter masowy.
📚 Podsumowanie
✔ Przed zawarciem umowy kredytu konsumenckiego bank ma obowiązek rzetelnie poinformować klienta o wszystkich kosztach i warunkach.
✔ Jeśli bank naruszy te obowiązki – klient może domagać się odszkodowania, unieważnienia umowy lub zgłosić sprawę do UOKiK.
✔ Nieuczciwe działania negocjacyjne (fikcyjne rozmowy, pozorne przetargi) również mogą skutkować odpowiedzialnością cywilną.
✔ Warto zabezpieczać się na piśmie i dokumentować przebieg negocjacji.
📌 Podstawa prawna
- art. 23, 24, 72, 82, 415, 651 – Kodeks cywilny
- art. 12 – ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
- art. 138c – Kodeks wykroczeń
- ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
Tematy porad zawartych w poradniku:
- odpowiedzialność za błąd przed podpisaniem umowy
- culpa in contrahendo kredyt
- unieważnienie umowy kredytowej
- obowiązki banku przed podpisaniem umowy
- naruszenie prawa konsumenta przez kredytodawcę