Wycena pożyczek krótkoterminowych w sprawozdaniu finansowym spółki akcyjnej to temat, który budzi wątpliwości, zwłaszcza gdy jednostka podlega obowiązkowemu badaniu sprawozdania. Wybór metody wyceny zależy m.in. od skali działalności spółki oraz charakterystyki samej pożyczki. Poniżej wyjaśniamy, kiedy możliwa jest wycena pożyczki w kwocie wymaganej zapłaty, a kiedy konieczna jest skorygowana cena nabycia.
Kiedy można stosować uproszczenia w wycenie pożyczek?
Jeżeli spółka nie przekracza co najmniej dwóch z trzech progów określonych w art. 28b ustawy o rachunkowości, to może skorzystać z uproszczenia i wycenić pożyczkę w kwocie wymaganej zapłaty. Progi te to:
- 25 500 000 zł – suma bilansowa na koniec roku obrotowego,
- 51 000 000 zł – przychody netto ze sprzedaży za rok obrotowy,
- 50 osób – średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty.
🔎 Przykład 1: Spółka z ograniczoną skalą działalności
Spółka akcyjna „TechNova” udzieliła swojemu udziałowcowi krótkoterminowej pożyczki w wysokości 300 000 zł na okres 12 miesięcy, bez odsetek. W poprzednim roku obrotowym:
- suma bilansowa wyniosła 19 800 000 zł,
- przychody netto ze sprzedaży – 43 000 000 zł,
- zatrudnienie – 32 osoby.
➡ W tym przypadku „TechNova” nie przekracza dwóch z trzech progów, więc może wycenić pożyczkę w kwocie wymaganej zapłaty – czyli 300 000 zł – o ile nie różni się ona istotnie od wartości obliczonej przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej.
Kiedy obowiązuje skorygowana cena nabycia?
Jeżeli spółka przekracza przynajmniej dwa z trzech progów, wówczas zasadniczo musi stosować przepisy rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych (r.i.f.), w tym zasadę wyceny pożyczek według skorygowanej ceny nabycia. Oznacza to konieczność:
- oszacowania wartości pożyczki według efektywnej stopy procentowej,
- rozliczania przychodów odsetkowych w czasie (nawet jeśli pożyczka jest nieoprocentowana).
📄 Zgodnie z § 16 pkt 1 r.i.f., taka metoda ma zastosowanie niezależnie od zamiaru dalszego utrzymania instrumentu.
🔎 Przykład 2: Spółka z dużą skalą działalności
Spółka akcyjna „MegaEnergia” udzieliła swojemu akcjonariuszowi pożyczki na 500 000 zł na rok, również bez oprocentowania. W poprzednim roku obrotowym:
- suma bilansowa – 44 000 000 zł,
- przychody netto – 92 000 000 zł,
- zatrudnienie – 68 osób.
➡ „MegaEnergia” przekracza dwa z trzech progów, więc musi wycenić pożyczkę według skorygowanej ceny nabycia. Nawet jeśli pożyczka jest nieoprocentowana, należy ustalić efektywną stopę procentową (np. 5%) i oszacować wartość bieżącą przepływów pieniężnych.
Co z pożyczkami na bardzo krótki okres?
Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 7a ustawy o rachunkowości, pożyczki, które jednostka zamierza sprzedać w ciągu 3 miesięcy, mogą być wyceniane według wartości godziwej (np. rynkowej). Takie sytuacje są jednak rzadkością w przypadku relacji udziałowiec–spółka.
Podsumowanie – jaką metodę wybrać?
✔ Kwota wymaganej zapłaty:
- Dopuszczalna dla spółek, które nie przekraczają 2 z 3 progów z art. 28b u.r.
- Dotyczy pożyczek o krótkim terminie i nieistotnej różnicy między wartością nominalną a obliczoną według efektywnej stopy.
✔ Skorygowana cena nabycia:
- Obowiązkowa dla spółek przekraczających progi.
- Dotyczy wszystkich pożyczek, które nie są przeznaczone do obrotu lub sprzedaży w krótkim terminie.
⚠️ W praktyce, nawet spółki, które mają możliwość stosowania uproszczeń, powinny zadbać o odpowiednie udokumentowanie podstawy wyceny i oceny „istotności różnicy”.
Podstawa prawna
- art. 28 ust. 1 pkt 7 i 7a, art. 28b – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
- § 16 pkt 1 – rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych
Tematy porad zawartych w poradniku
- wycena pożyczek krótkoterminowych 2025
- rachunkowość w spółkach akcyjnych
- obowiązki jednostek podlegających badaniu
- instrumenty finansowe w bilansie
- uproszczenia rachunkowe małych spółek