Zmiana formy opodatkowania na estoński CIT w trakcie roku obrotowego może wydawać się kwestią wyłącznie podatkową. Jednak niesie ona ze sobą również istotne skutki dla sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości finansowej. Dla wielu spółek kluczowe jest pytanie: czy mimo takiej zmiany można nadal korzystać z uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro lub małych? Odpowiedź zależy przede wszystkim od tego, jak interpretujemy pojęcie „roku poprzedzającego rok obrotowy”.
Co dają uproszczenia dla jednostek mikro i małych?
Zaliczając się do jednostki mikro lub małej, spółka może skorzystać z wielu uproszczeń rachunkowych, m.in.:
✔ brak obowiązku sporządzania sprawozdania z przepływów pieniężnych, zestawienia zmian w kapitale własnym i informacji dodatkowej,
✔ możliwość sporządzania skróconego bilansu i rachunku zysków i strat,
✔ uproszczenia w wycenie aktywów i pasywów,
✔ mniej rygorystyczne wymogi dotyczące prowadzenia polityki rachunkowości.
Te uproszczenia są szczególnie istotne dla mniejszych podmiotów, które chcą ograniczyć formalności i koszty obsługi księgowej.
Kto może być jednostką mikro lub małą?
Jednostki małe – art. 3 ust. 1c ustawy o rachunkowości:
Spółka może być uznana za jednostkę małą, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku go poprzedzającym, nie przekroczyła co najmniej dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- 📌 25 500 000 zł – suma aktywów na koniec roku obrotowego,
- 📌 51 000 000 zł – przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów,
- 📌 50 osób – średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty.
Identyczny mechanizm dotyczy jednostek mikro (art. 3 ust. 1a u.r.), ale z niższymi limitami:
- 📌 1 500 000 zł – suma aktywów,
- 📌 3 000 000 zł – przychody netto,
- 📌 10 osób – średnioroczne zatrudnienie.
🔎 Kluczowy jest więc rok poprzedzający – a tu pojawia się praktyczny problem, gdy rok obrotowy nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym.
Przejście na estoński CIT w trakcie roku a rok obrotowy
Spółka może przejść na opodatkowanie w formie ryczałtu od dochodów spółek (czyli CIT estoński) w dowolnym miesiącu, pod warunkiem spełnienia ustawowych warunków. W praktyce takie przejście dzieli rok podatkowy na dwa okresy:
- 📅 od stycznia do dnia poprzedzającego wejście w CIT estoński – klasyczne zasady CIT,
- 📅 od miesiąca przejścia – rozliczenie zgodnie z przepisami o estońskim CIT.
Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o CIT, spółka, która przechodzi na CIT estoński w trakcie roku, zamyka księgi rachunkowe na dzień poprzedzający początek ryczałtu oraz sporządza sprawozdanie finansowe za zakończony okres.
Tym samym w roku przejścia mogą powstać dwa okresy sprawozdawcze, każdy z własnym sprawozdaniem – choć żaden z nich nie jest „rokiem poprzedzającym” w rozumieniu ustawy o rachunkowości.
Jak ustalać limity – według którego roku?
👉 W przypadku spółki, która przeszła na CIT estoński np. od 1 maja 2025 r., i sporządziła sprawozdanie za okres maj–grudzień 2025, właściwe jest stosowanie limitów z roku 2024.
Dlaczego?
Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3 ust. 1a i 1c):
„(…) w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy”.
➡️ Skoro rok obrotowy kończy się 31 grudnia 2025 r., to rokiem go poprzedzającym jest rok 2024, a nie część roku 2025.
Przykład 1 – spółka z Olsztyna
Spółka ALFA Sp. z o.o. z Olsztyna przeszła na CIT estoński 1 maja 2025 r. W związku z tym:
- Zamyka księgi na 30 kwietnia 2025 r. i sporządza międzypoziomowe sprawozdanie (nie roczne).
- Następnie prowadzi księgi w reżimie estońskiego CIT i sporządza roczne sprawozdanie za okres 1.05–31.12.2025 r.
W celu określenia, czy może sporządzić to sprawozdanie jako jednostka mała, spółka sprawdza limity z 2024 roku.
Nawet jeśli od stycznia do kwietnia 2025 r. przekroczyła np. limit aktywów, nie ma to znaczenia – liczy się pełny poprzedni rok obrotowy, czyli 2024.
Przykład 2 – spółka z Krakowa
Spółka BETA Sp. z o.o. z Krakowa również postanowiła przejść na CIT estoński, ale zrobiła to nieco później – od 1 września 2025 r.
- Zamyka księgi rachunkowe na dzień 31 sierpnia 2025 r.,
- Sporządza sprawozdanie finansowe za okres 1.01–31.08.2025 r. – nie jest to roczne sprawozdanie, tylko sprawozdanie wynikające z przejścia na nowy system opodatkowania,
- Nowy rok obrotowy trwa od 1.09 do 31.12.2025 r., i za ten okres powstaje kolejne sprawozdanie finansowe.
W takim układzie kluczowe pytanie brzmi: czy przy kwalifikacji spółki jako jednostki mikro/małej za okres wrzesień–grudzień 2025 r. należy stosować limity z początku 2025 roku (czyli ze sprawozdania 1.01–31.08), czy z roku 2024?
🔍 Odpowiedź: Tak jak w poprzednim przykładzie – stosuje się dane z roku poprzedzającego rok obrotowy, a więc z 2024 roku. Wynika to bezpośrednio z treści art. 3 ust. 1a i 1c ustawy o rachunkowości.
📌 Sprawozdanie za okres od stycznia do sierpnia 2025 r. nie jest traktowane jako „rok poprzedzający”, ponieważ nie jest to rok obrotowy – to tylko część roku wynikająca z obowiązku zamknięcia ksiąg w związku z przejściem na CIT estoński.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
✔ Rokiem odniesienia dla limitów przy określaniu statusu jednostki mikro lub małej zawsze jest pełny rok poprzedzający dany rok obrotowy, niezależnie od ewentualnych „podziałów” wynikających z przejścia na CIT estoński.
✔ Nawet jeśli w danym roku następuje przejście na CIT estoński i spółka sporządza dwa sprawozdania – rok obrotowy jest nadal liczony do 31 grudnia (chyba że formalnie zmieniono długość roku obrotowego).
✔ Sprawozdanie obejmujące tylko część roku (np. styczeń–kwiecień lub styczeń–sierpień) nie zastępuje roku poprzedzającego w rozumieniu ustawy o rachunkowości.
✔ Jeśli spółka przekroczyła progi w części roku bieżącego, ale nie przekroczyła ich w 2024 r., nadal może skorzystać z uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro lub małych.
✔ Kluczowe znaczenie ma prawidłowe określenie długości i granic roku obrotowego – to on wyznacza ramy oceny limitów.
Podstawa prawna
- art. 3 ust. 1a i 1c – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 2023 poz. 120 ze zm.)
- art. 8 ust. 6 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 2023 poz. 2805 ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- przejście na CIT estoński w trakcie roku
- uproszczenia rachunkowe 2025
- sprawozdanie finansowe po zmianie CIT
- status jednostki małej lub mikro
- limity rachunkowość CIT estoński