Zwolnienie z VAT to jedno z kluczowych udogodnień dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Pozwala uniknąć obowiązku comiesięcznego lub kwartalnego rozliczania podatku od towarów i usług, co znacząco upraszcza księgowość i zmniejsza obciążenia administracyjne. Jednak nie każdy samozatrudniony może z niego skorzystać – obowiązują konkretne limity i wyłączenia. W tym poradniku wyjaśniam, kiedy przysługuje zwolnienie z VAT, jak obliczyć limit obrotu, kto nie może z niego korzystać oraz czy można powrócić do zwolnienia po jego utracie.
Kto może skorzystać ze zwolnienia z VAT?
Zwolnienie z VAT dla samozatrudnionych przysługuje tzw. podatnikom podmiotowo zwolnionym – czyli takim, których wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 200 000 zł. Wynika to z:
📄 art. 113 ust. 1 ustawy o VAT:
„Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.”
Warto zaznaczyć, że:
- Sprzedaż – to m.in. odpłatna dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium Polski, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (art. 2 pkt 22 ustawy o VAT),
- Do limitu 200 000 zł nie wlicza się VAT-u, czyli chodzi o wartość netto.
Rozpoczęcie działalności w trakcie roku – jak wyliczyć limit?
Osoba, która zakłada działalność w trakcie roku podatkowego, również może skorzystać ze zwolnienia, ale obowiązuje ją proporcjonalny limit. Oblicza się go według wzoru:
📌 Limit = 200 000 zł × (liczba dni od rozpoczęcia działalności do końca roku) ÷ 365
🧑💼 Przykład 1: Początek działalności w styczniu
Pani Anna rozpoczęła działalność 12 stycznia 2025 r. Chce skorzystać ze zwolnienia z VAT.
Liczba dni do końca roku: 354
Limit:200 000 zł × 354 ÷ 365 = 193 698,63 zł
Jeśli jej sprzedaż netto przekroczy tę kwotę, automatycznie traci prawo do zwolnienia od czynności, która spowodowała przekroczenie limitu.
🧑🔧 Przykład 2: Działalność od września
Pan Robert rozpoczął działalność 1 września 2025 r. Liczba dni do końca roku wynosi 122.
Limit:200 000 zł × 122 ÷ 365 = 66 849,32 zł
W tym przypadku przekroczenie 66 849,32 zł powoduje obowiązek rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Utrata prawa do zwolnienia – kiedy następuje?
⚠️ Zwolnienie traci moc z chwilą przekroczenia limitu. Nie ma tu znaczenia, że przekroczenie nastąpiło np. po wystawieniu faktury czy otrzymaniu zapłaty – liczy się moment wykonania czynności opodatkowanej.
👉 Od momentu przekroczenia:
- należy zarejestrować się jako podatnik VAT czynny (formularz VAT-R),
- rozliczać VAT od każdej kolejnej sprzedaży.
Dobrowolna rezygnacja ze zwolnienia z VAT
Zwolnienie z VAT można również dobrowolnie zrzec się, nawet jeśli obrót nie przekracza limitu. Ma to sens np. gdy:
- klientami są głównie podatnicy VAT czynni, którzy wolą odliczyć VAT,
- występują duże zakupy inwestycyjne i opłaca się odzyskać VAT.
👉 W takim przypadku należy:
- złożyć formularz VAT-R do urzędu skarbowego,
- określić datę, od której rozpoczyna się opodatkowanie VAT.
Kiedy nie można korzystać ze zwolnienia – usługi wyłączone
Ustawodawca przewidział katalog usług, które z definicji nie mogą być objęte zwolnieniem z VAT. Ich świadczenie automatycznie wymaga rejestracji jako podatnik VAT czynny – niezależnie od obrotu.
📄 Art. 113 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT wskazuje m.in. na:
- 📄 usługi prawnicze,
- 📄 usługi doradcze (z wyjątkiem rolniczego doradztwa technicznego),
- 📄 usługi jubilerskie,
- 📄 usługi windykacyjne i factoringowe.
⚠️ Uwaga
Przez „usługi doradcze” rozumie się szeroki zakres działań – od doradztwa podatkowego, biznesowego, IT, aż po coaching strategiczny. W praktyce urzędy skarbowe często analizują treść umów i stron internetowych samozatrudnionych w celu ustalenia, czy nie świadczą usług wyłączonych ze zwolnienia.
Podatnicy bez siedziby w Polsce
Zwolnienie nie przysługuje także podatnikom nieposiadającym siedziby działalności gospodarczej w Polsce – niezależnie od poziomu sprzedaży. Jest to również wskazane w art. 113 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT.
Zwolnienie przedmiotowe z VAT – na czym polega?
Obok zwolnienia podmiotowego (ze względu na obrót), ustawa o VAT przewiduje również zwolnienie przedmiotowe, które dotyczy konkretnych rodzajów czynności, a nie osoby podatnika.
📄 Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy o VAT, zwolnione z VAT są m.in.:
- usługi edukacyjne (np. udzielanie korepetycji, szkolenia zawodowe),
- niektóre usługi medyczne i opieki zdrowotnej,
- usługi związane z kulturą i sportem (np. zajęcia taneczne),
- działalność ubezpieczeniowa i finansowa (np. pośrednictwo kredytowe),
- dostawa nieruchomości na określonych warunkach.
W praktyce, jeśli dana czynność mieści się w zakresie tego zwolnienia, to nawet przy wysokim obrocie (np. 500 000 zł rocznie) można być zwolnionym z VAT.
🧑🏫 Przykład 3: Trener językowy
Pani Julia prowadzi działalność jako trener języka angielskiego, udzielając indywidualnych korepetycji uczniom i dorosłym. Nie przekracza 200 000 zł obrotu, ale nawet gdyby to zrobiła, mogłaby nadal korzystać ze zwolnienia przedmiotowego, ponieważ:
- prowadzi usługi edukacyjne we własnym imieniu,
- nie zatrudnia innych nauczycieli,
- spełnia warunki określone w art. 43 ust. 1 pkt 27 ustawy o VAT.
Powrót do zwolnienia z VAT – kiedy i jak?
Jeśli samozatrudniony utracił zwolnienie z VAT (np. przekroczył limit) lub dobrowolnie z niego zrezygnował, nie zawsze musi być na VAT „do końca życia”. Przepisy dopuszczają powrót do zwolnienia, ale na określonych warunkach.
📄 Art. 113 ust. 11 ustawy o VAT:
„Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia, może ponownie skorzystać ze zwolnienia, jeżeli od końca roku, w którym je utracił, minął co najmniej jeden rok.”
📌 Oznacza to, że:
- jeśli ktoś przekroczył limit w 2024 r., to może wrócić do zwolnienia najwcześniej od 1 stycznia 2026 r. (czyli po upływie pełnego roku kalendarzowego),
- nie można wrócić do zwolnienia w trakcie roku – wyłącznie od 1 stycznia.
📄 Art. 113 ust. 11a ustawy o VAT rozszerza tę zasadę również na przypadki, gdy:
„Podatnik będący osobą fizyczną przed zakończeniem działalności utracił prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnował, a po czasie wznowił działalność – również musi odczekać rok od końca tamtego roku podatkowego, aby wrócić do zwolnienia.”
🔁 Przykład 4: Przerwa i wznowienie działalności
Pan Tomasz zrezygnował ze zwolnienia w maju 2023 r. i przez resztę 2023 oraz cały 2024 rok rozliczał VAT jako podatnik czynny. W grudniu 2024 r. zamknął działalność. W marcu 2025 r. chce założyć nową firmę i korzystać ze zwolnienia.
Niestety, zgodnie z ustawą, musi odczekać do 1 stycznia 2026 r., by ponownie skorzystać ze zwolnienia.
Co się dzieje po powrocie do zwolnienia?
Po powrocie do zwolnienia podmiotowego z VAT:
- nie wystawia się już faktur VAT z wykazaną stawką i kwotą podatku,
- należy prowadzić ewidencję sprzedaży, choć uproszczoną,
- w przypadku sprzedaży na rzecz konsumentów (B2C) obowiązuje wystawianie paragonów lub rachunków, chyba że klient zażąda faktury.
👉 Nie trzeba składać deklaracji VAT, ale warto pamiętać, że nie można już odliczać VAT od zakupów.
O czym jeszcze warto pamiętać?
🟨 Rejestracja VAT-R – obowiązkowa zarówno przy wejściu na VAT, jak i powrocie do zwolnienia. Zgłoszenia należy dokonać przed rozpoczęciem stosowania zwolnienia lub przed rozpoczęciem opodatkowania.
🟨 Prowadzenie działalności sezonowej – nawet jeśli działa się tylko kilka miesięcy w roku, limit roczny nie zmienia się. Działa pełne 200 000 zł, o ile rozpoczęcie działalności nastąpiło 1 stycznia.
🟨 Zmiana zakresu działalności – jeśli rozszerzysz działalność o nowe usługi, które nie są objęte zwolnieniem (np. doradztwo), musisz przejść na VAT nawet jeśli poprzednia działalność mieściła się w limicie i kwalifikowała się do zwolnienia.
Kiedy warto być na VAT, a kiedy lepiej korzystać ze zwolnienia?
Zarówno rejestracja jako podatnik VAT czynny, jak i korzystanie ze zwolnienia mają swoje plusy i minusy, które zależą od profilu działalności, struktury kosztów oraz klientów.
✔ Kiedy opłaca się korzystać ze zwolnienia z VAT?
- Gdy klientami są osoby fizyczne nieprowadzące działalności (B2C),
- Gdy koszty inwestycyjne są niskie i nie potrzeba odliczeń VAT,
- Gdy prowadzi się prostą działalność usługową bez kosztów VAT-u,
- Gdy liczy się niewielka cena końcowa dla klienta, a konkurencja nie jest na VAT.
✔ Kiedy lepiej być podatnikiem VAT czynnym?
- Gdy klientami są głównie firmy będące podatnikami VAT, które chcą odliczać podatek,
- Gdy ponosisz znaczne wydatki inwestycyjne, od których można odzyskać VAT (np. zakup sprzętu, biura, licencji),
- Gdy świadczysz usługi wykluczone ze zwolnienia (np. prawnicze, doradcze),
- Gdy prowadzisz działalność w eksporcie lub WDT (wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów) – gdzie stawki 0% VAT są korzystne.
Tabela porównawcza: Zwolnienie z VAT vs VAT czynny
| Kryterium | Zwolnienie z VAT | Podatnik VAT czynny |
|---|---|---|
| Deklaracje VAT | ❌ brak | ✅ obowiązek składania deklaracji |
| Faktura VAT | ❌ bez wykazanego VAT | ✅ z podatkiem VAT |
| Możliwość odliczenia VAT z zakupów | ❌ brak | ✅ pełne prawo odliczenia |
| Księgowość | ✅ uproszczona | ❌ bardziej złożona |
| Klienci indywidualni | ✅ lepsza cena końcowa | ❌ cena wyższa o VAT |
| Klienci biznesowi (VAT) | ❌ brak VAT do odliczenia dla klienta | ✅ klient może odliczyć VAT |
| Zakres usług | ❌ niektóre usługi wykluczone | ✅ pełny zakres |
Kluczowe wskazówki dla samozatrudnionych
📌 Zawsze monitoruj swój obrót – prowadź ewidencję sprzedaży netto i sprawdzaj, czy zbliżasz się do limitu 200 000 zł (lub jego proporcjonalnej części w przypadku rozpoczęcia działalności w trakcie roku).
📌 W razie wątpliwości, czy świadczona usługa wyklucza zwolnienie – skonsultuj się z doradcą podatkowym lub złóż wniosek o interpretację indywidualną (KIS).
📌 Pamiętaj o obowiązku aktualizacji zgłoszenia VAT-R, gdy rezygnujesz ze zwolnienia lub chcesz do niego powrócić.
📌 Zwracaj uwagę na zmiany przepisów – limity i katalog wyłączeń mogą się zmieniać co kilka lat.
Podstawa prawna
- art. 2 pkt 22, pkt 31 – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2024 poz. 361 z późn. zm.)
- art. 43 ust. 1 – ustawa o VAT – katalog czynności zwolnionych przedmiotowo
- art. 106e ust. 1 – ustawa o VAT – elementy obowiązkowe faktury
- art. 106i ust. 1–7 – ustawa o VAT – terminy wystawiania faktur
- art. 113 ust. 1–13 – ustawa o VAT – zwolnienie podmiotowe i jego ograniczenia
Tematy porad zawartych w poradniku
- zwolnienie z VAT 2025
- samozatrudnienie a VAT
- limit zwolnienia z VAT
- kto nie może skorzystać ze zwolnienia z VAT
- powrót do zwolnienia z VAT