Na rynku pracy samozatrudnienie zyskuje na popularności, ale wraz z nim pojawiają się obowiązki – m.in. regularne opłacanie składek ZUS. Dobra wiadomość: osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą mogą korzystać z ulg, które znacząco obniżają koszty prowadzenia firmy – szczególnie na początku. W tym poradniku dowiesz się:
- jak działa ulga na start i kiedy można z niej skorzystać,
- czym różni się preferencyjny ZUS od tzw. małego ZUS (Plus),
- ile wynosi składka zdrowotna w zależności od formy opodatkowania,
- jakie są obowiązki wobec ZUS i co grozi za błędy.
🧾 Ulga na start – pół roku bez składek społecznych
Jeśli dopiero zakładasz działalność gospodarczą, możesz przez 6 pełnych miesięcy nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne. W tym czasie opłacasz tylko składkę zdrowotną.
Warunki skorzystania z ulgi:
✔ to Twoja pierwsza działalność, albo od zakończenia/zawieszenia poprzedniej minęło co najmniej 60 miesięcy,
✔ nie wykonujesz usług dla byłego pracodawcy (z tego lub poprzedniego roku), które wcześniej wykonywałeś na etacie lub umowie.
📌 Miesiąc rozpoczęcia działalności wlicza się do ulgi tylko wtedy, gdy zaczynasz od pierwszego dnia miesiąca.
Czy warto rezygnować z ulgi?
Możesz dobrowolnie zrezygnować z ulgi na start i od razu przystąpić do ubezpieczeń społecznych. Ma to sens np. jeśli zależy Ci na:
- prawie do zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
- budowaniu stażu emerytalnego.
📉 Preferencyjny ZUS – niższe składki przez 24 miesiące
Po wykorzystaniu ulgi na start lub jeśli z niej nie korzystasz, możesz przez kolejne 24 miesiące płacić składki od 30% minimalnego wynagrodzenia, zamiast od 60% przeciętnego wynagrodzenia.
Kiedy można skorzystać?
Musisz łącznie spełnić dwa warunki:
✔ Nie prowadziłeś działalności w ciągu ostatnich 60 miesięcy,
✔ Nie pracujesz dla byłego pracodawcy w tej samej branży.
❗ Jeśli zaczniesz współpracować z byłym pracodawcą w ciągu tych 24 miesięcy – tracisz prawo do ulgi.
Obowiązki wobec ZUS:
- zgłaszasz się na formularzu ZUS ZUA z kodem 05 70 XX,
- opłacasz składki najpóźniej do 10. dnia miesiąca (jeśli płacisz tylko za siebie),
- składasz deklarację ZUS DRA, chyba że korzystasz z uproszczenia (czytaj dalej).
✅ Jeśli w ostatniej deklaracji zadeklarowałeś minimalną podstawę, a jedyne zmiany wynikają np. z podwyżki minimalnego wynagrodzenia, nie musisz składać nowej deklaracji za kolejny miesiąc.
💼 Mały ZUS Plus – ulga zależna od przychodu
Po 24 miesiącach preferencyjnego ZUS możesz, zamiast przechodzić od razu na „pełny ZUS”, skorzystać z ulgi zwanej małym ZUS Plus, która obowiązuje przez maks. 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności.
Kto może skorzystać?
✔ prowadziłeś działalność przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku,
✔ przychód roczny nie przekroczył 30-krotności minimalnego wynagrodzenia,
✔ nie możesz już korzystać z ulgi 30% (czyli preferencyjnego ZUS),
✔ nie wykonywałeś usług dla byłego pracodawcy,
✔ nie prowadzisz innej działalności (np. jako wspólnik spółki),
✔ rozliczałeś się za pomocą PIT lub VAT (czyli nie jesteś np. zwolniony z VAT i jednocześnie na karcie podatkowej).
Jak obliczyć podstawę składek?
- Oblicz przeciętny miesięczny przychód:
(roczny przychód ÷ liczba dni działalności) × 30 - Pomnóż go przez współczynnik ogłoszony w „Monitorze Polskim” (np. 0,5).
- Wynik zaokrąglij i sprawdź, czy mieści się:
- minimum: 30% minimalnego wynagrodzenia,
- maksimum: 60% przeciętnego wynagrodzenia.
📌 Nawet jeśli wyliczenia dają mniej niż minimum – i tak płacisz składkę od minimum.
Przykład:
➡ Roczny przychód: 72 000 zł
➡ Działalność prowadzona przez 300 dni
➡ Przeciętny przychód: (72 000 / 300) × 30 = 7 200 zł
➡ Współczynnik z Monitora Polskiego: 0,3
➡ Podstawa składki: 7 200 × 0,3 = 2 160 zł
❤️ Składka zdrowotna – zależna od formy opodatkowania
Od 2022 r. składkę zdrowotną oblicza się zupełnie inaczej – w zależności od wybranej formy opodatkowania.
1. Skala podatkowa
- 9% od dochodu miesięcznego (czyli przychód minus koszty).
2. Podatek liniowy
- 4,9% od dochodu (mniejsze obciążenie, ale brak kwoty wolnej).
3. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Składka zależy od rocznych przychodów:
| Przychód w 2023 r. | Podstawa | Składka zdrowotna (9%) |
|---|---|---|
| Do 60 000 zł | 60% przeciętnego wynagrodzenia | ok. 376 zł |
| 60 000–300 000 zł | 100% przeciętnego wynagrodzenia | ok. 627 zł |
| Powyżej 300 000 zł | 180% przeciętnego wynagrodzenia | ok. 1 128 zł |
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
✅ Ulga na start – 6 miesięcy bez składek społecznych
✅ Preferencyjny ZUS – przez 24 miesiące płacisz mniej, ale pamiętaj o warunkach
✅ Mały ZUS Plus – ulga zależna od przychodu, przysługuje przez maks. 36 miesięcy
✅ Składka zdrowotna – zależy od formy opodatkowania i nie podlega uldze
📌 Nieopłacenie składek na czas może skutkować naliczeniem odsetek i utratą ubezpieczenia chorobowego. Pamiętaj też, że każda zmiana statusu działalności (zawieszenie, likwidacja, zmiana formy opodatkowania) musi być zgłoszona do ZUS w odpowiednim terminie.
📚 Podstawa prawna:
- art. 18 ust. 1, art. 18a, art. 18c – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
- art. 66 ust. 1, art. 68, art. 79 – ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
- art. 23 ust. 1 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców
- Rozporządzenie MRPiPS w sprawie określenia wysokości składek – „Monitor Polski” – coroczne obwieszczenie ws. współczynnika
🏷️ Tematy porad zawartych w poradniku:
- ulga na start 2025
- mały ZUS plus kalkulacja
- preferencyjny ZUS dla JDG
- składka zdrowotna ryczałt 2025
- ZUS samozatrudniony 2025
🔗 Przydatne linki do stron urzędowych:
- https://www.zus.pl – Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- https://www.biznes.gov.pl – serwis rządowy dla przedsiębiorców