Pojęcie „znaczącego wpływu” jest kluczowe przy określaniu powiązań między firmami oraz osobami w kontekście podatkowym i gospodarczym. Ma ogromne znaczenie nie tylko w rozliczeniach podatkowych, ale także podczas przygotowania dokumentacji cen transferowych, realizacji transakcji wewnątrzgrupowych czy raportowania do urzędów. Zrozumienie tego pojęcia pozwala uniknąć błędów skutkujących sankcjami ze strony organów skarbowych.
Znaczący wpływ – czym jest i dlaczego ma znaczenie?
Znaczący wpływ pojawia się już na etapie definiowania tzw. „podmiotów powiązanych” – czyli firm i osób, pomiędzy którymi występują określone relacje gospodarcze, prawne lub osobiste. Ustawodawca posługuje się tym pojęciem m.in. w ustawach podatkowych, zwłaszcza w przepisach dotyczących cen transferowych.
Znaczący wpływ oznacza, że jeden podmiot może oddziaływać na decyzje drugiego – bezpośrednio lub za pośrednictwem innych firm czy osób. Przykładami takich powiązań są zarówno relacje „wertykalne” (pionowe), jak i „horyzontalne” (poziome):
- Powiązania wertykalne (pionowe): występują, gdy jeden podmiot kontroluje inny – na przykład spółka-matka i spółka-córka.
- Powiązania horyzontalne (poziome): powstają, gdy ta sama osoba lub podmiot wywiera znaczący wpływ jednocześnie na dwa inne podmioty – te podmioty stają się wówczas powiązane ze sobą przez wspólny czynnik wpływu.
Z punktu widzenia przedsiębiorcy kluczowe jest, by poprawnie zidentyfikować, czy zachodzą takie powiązania, ponieważ błędna ocena może skutkować poważnymi konsekwencjami podatkowymi.
Kiedy mamy do czynienia ze znaczącym wpływem? Praktyczne wyjaśnienia i przykłady
Zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, za „znaczący wpływ” uznaje się:
1. Posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%:
- udziałów w kapitale,
- praw głosu w organach (kontrolnych, stanowiących lub zarządzających),
- udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, majątku (np. jednostek uczestnictwa, certyfikatów inwestycyjnych).
2. Faktyczną zdolność do wpływania na kluczowe decyzje gospodarcze innego podmiotu
Chodzi tutaj np. o sytuację, gdy osoba fizyczna – choć nie jest formalnie wspólnikiem – może decydować o działaniach spółki, np. z uwagi na kluczową pozycję zarządczą lub umowę uprawniającą do podejmowania strategicznych decyzji.
3. Powiązania osobiste – małżeństwo, pokrewieństwo, powinowactwo do drugiego stopnia
Warto zwrócić uwagę, że nie tylko więzi biznesowe mają znaczenie. Również relacje rodzinne, jak małżeństwo, pokrewieństwo (rodzice, dzieci, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki) czy powinowactwo do drugiego stopnia (np. teściowie, szwagrowie) tworzą powiązania skutkujące uznaniem za podmioty powiązane.
Przykład 1: Powiązanie wertykalne (pionowe)
Spółka „Nowe Technologie Sp. z o.o.” z Warszawy posiada 30% udziałów w kapitale spółki „Innowacje 2025 Sp. z o.o.” z Krakowa. Dodatkowo, prezes zarządu pierwszej firmy jest również członkiem rady nadzorczej drugiej spółki. W tej sytuacji „Nowe Technologie Sp. z o.o.” ma znaczący wpływ na „Innowacje 2025 Sp. z o.o.”. Między podmiotami zachodzi powiązanie wertykalne – co ma bezpośredni wpływ na sposób raportowania i rozliczania transakcji między nimi.
Przykład 2: Powiązanie horyzontalne (poziome)
Pani Anna Kowalska jest udziałowcem posiadającym 40% udziałów w dwóch spółkach – „MedInvest Sp. z o.o.” z Gdańska oraz „ZdrowiePlus Sp. z o.o.” z Poznania. Obie te firmy stają się podmiotami powiązanymi, mimo że nie mają ze sobą innych relacji – wyłącznie poprzez osobę pani Anny, która wywiera znaczący wpływ na oba podmioty.
Przykład 3: Powiązania rodzinne
Pan Jan Nowak prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w Rzeszowie. Jego żona – pani Marta Nowak – jest prezesem zarządu spółki „Nowy Styl Sp. z o.o.”. Pomiędzy działalnością Jana a spółką zarządzaną przez jego żonę zachodzi powiązanie osobiste, co kwalifikuje je jako podmioty powiązane – nawet jeśli w praktyce nie mają ze sobą wspólnych interesów gospodarczych.
Znaczenie precyzyjnej identyfikacji powiązań – praktyczne konsekwencje
- Obowiązki dokumentacyjne: Jeśli podmioty są powiązane, muszą sporządzać szczegółową dokumentację transakcji między sobą (np. dokumentacja cen transferowych).
- Ryzyko podatkowe: Organy podatkowe mogą zakwestionować warunki transakcji, jeżeli uznają, że powiązania wpłynęły na ich warunki (np. zaniżenie dochodu, zawyżenie kosztów).
- Sankcje: Brak identyfikacji powiązań lub brak właściwej dokumentacji może skutkować dodatkowymi zobowiązaniami podatkowymi i karami finansowymi.
Podsumowanie – najważniejsze zasady dla przedsiębiorców
- Sprawdź, czy Twoja firma lub Ty sam(a) wywierasz znaczący wpływ (minimum 25% udziałów, praw głosu lub praw do zysku) na inny podmiot, lub odwrotnie.
- Analizuj nie tylko powiązania kapitałowe, ale także osobiste (rodzina do II stopnia, małżeństwo) i faktyczne (np. wpływ na decyzje biznesowe).
- Pamiętaj o obowiązkach dokumentacyjnych w transakcjach z podmiotami powiązanymi – nie tylko w grupie kapitałowej, ale także w relacjach rodzinnych czy partnerskich.
Podstawa prawna
- art. 11a ust. 2 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86, ze zm.)
- (analogicznie) art. 23m pkt 4 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350, ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- znaczący wpływ podmiotów powiązanych
- dokumentacja cen transferowych 2025
- powiązania kapitałowe i osobiste firmy
Przydatne adresy urzędowe: