Zmiana stawki amortyzacyjnej to narzędzie, które przedsiębiorcy często wykorzystują, aby zoptymalizować koszty uzyskania przychodu oraz efektywnie zarządzać podatkami. Jednak każda modyfikacja stawek amortyzacyjnych wymaga nie tylko znajomości przepisów prawa podatkowego, ale również zrozumienia zasad przeciwdziałania unikaniu opodatkowania oraz obowiązków związanych z raportowaniem tzw. schematów podatkowych (MDR). W tym poradniku wyjaśniam, na co należy zwrócić uwagę, żeby nie narazić się na zarzut obejścia prawa podatkowego, a także kiedy zmiana stawki amortyzacyjnej może być uznana za schemat podatkowy wymagający zgłoszenia do organu skarbowego.
Kiedy można zmienić stawkę amortyzacyjną? Przepisy i praktyka
Stawki amortyzacyjne można co do zasady obniżać i podwyższać – pod warunkiem przestrzegania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). Zasady te regulują art. 16i ustawy o CIT oraz art. 22i ustawy o PIT.
Zmiana stawki amortyzacyjnej może być bardzo korzystna, szczególnie jeśli pozwala na przesunięcie kosztów do okresów, w których przedsiębiorca osiąga wyższy dochód i potrzebuje większej tarczy podatkowej. Pamiętaj jednak, że każda decyzja w tym zakresie powinna być uzasadniona ekonomicznie i zgodna z przepisami prawa – w przeciwnym razie może zostać zakwestionowana przez organy podatkowe.
Przykład 1: Zmiana stawki w reakcji na stratę podatkową
Firma TechSmart z Krakowa w 2023 roku poniosła wysokie koszty odsetkowe związane z finansowaniem inwestycji, co doprowadziło do wygenerowania straty podatkowej. Zarząd zdecydował o obniżeniu stawki amortyzacyjnej na główny środek trwały z 10% do 2%, aby zmniejszyć koszty podatkowe w okresie straty i „zachować” wyższe odpisy na lata, w których spodziewane są zyski. Po zakończeniu okresu strat spółka powróciła do wyższej stawki amortyzacyjnej.
Organy podatkowe w wydanych interpretacjach oraz w tzw. opiniach zabezpieczających uznają, że taka zmiana – o ile jest zgodna z przepisami materialnymi (czyli np. nie narusza limitów określonych w art. 16i ust. 8 ustawy o CIT) – nie stanowi obejścia prawa podatkowego w rozumieniu art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej. Zatem przedsiębiorca nie musi się obawiać negatywnych konsekwencji z tego tytułu.
Przykład 2: Podwyższenie stawki amortyzacyjnej po zakończeniu zwolnienia podatkowego
Spółka Zielona Energia korzystała w 2024 roku ze zwolnienia podatkowego z tytułu działalności w specjalnej strefie ekonomicznej. W tym okresie zarząd firmy obniżył stawkę amortyzacyjną dla maszyn produkcyjnych do 1%. Po zakończeniu zwolnienia, od stycznia 2025 roku, firma podniosła stawkę do 14%. Dzięki temu wyższe odpisy amortyzacyjne będą mogły zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w okresie, w którym firma znów zaczęła płacić podatek dochodowy.
To działanie również zostało uznane przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej za zgodne z prawem, pod warunkiem, że nie jest elementem skomplikowanego „uzgodnienia” podatkowego i nie stanowi tzw. schematu podatkowego w rozumieniu przepisów MDR.
Obejście prawa podatkowego – kiedy zmiana stawki może być zakwestionowana?
Kluczowy przepis, na który trzeba zwrócić uwagę, to art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej, czyli tzw. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Mówi on:
„Czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).”
(art. 119a § 1 Ordynacja podatkowa)
Co to oznacza w praktyce?
- Jeśli decyzja o zmianie stawki amortyzacyjnej jest podjęta zgodnie z przepisami i wynika z realnych potrzeb biznesowych, nie będzie uznana za sztuczną i nie zostanie zakwestionowana.
- Jeżeli jednak zmiana jest częścią złożonego schematu, mającego na celu wyłącznie uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z celem ustawy, organy podatkowe mogą próbować ją podważyć.
Podkreślenie: Dotychczasowa praktyka organów skarbowych (interpretacje, opinie zabezpieczające) jest korzystna dla podatników – uznaje za dopuszczalne zarówno obniżanie, jak i podwyższanie stawek amortyzacyjnych, o ile działania te są zgodne z przepisami i nie mają charakteru sztucznego.
Czy zmiana stawki amortyzacyjnej to schemat podatkowy (MDR)?
W ostatnich latach przedsiębiorcy muszą pamiętać także o przepisach dotyczących raportowania schematów podatkowych (art. 86a i następne Ordynacji podatkowej). Nie każda zmiana stawki amortyzacyjnej będzie schematem podatkowym wymagającym zgłoszenia do Szefa KAS.
Minister Finansów w Objaśnieniach podatkowych z 31.01.2019 r. stwierdził, że:
- Wybór metody degresywnej amortyzacji oraz decyzja o obniżeniu stawek amortyzacyjnych zgodnie z przepisami ustaw podatkowych nie są co do zasady schematami podatkowymi, jeśli są podejmowane samodzielnie, bez powiązania z innymi czynnościami (uzgodnieniami).
Zgłoszenie schematu podatkowego będzie wymagane tylko wtedy, gdy zmiana stawki stanowi element złożonego uzgodnienia, które wykracza poza zwykłą optymalizację amortyzacji.
Najważniejsze wnioski i wskazówki praktyczne
- Zmiana stawki amortyzacyjnej jest dopuszczalna zarówno w górę, jak i w dół – o ile mieści się w granicach określonych przez ustawę o CIT lub PIT.
- Organy podatkowe nie kwestionują zmian stawek amortyzacyjnych, jeśli mają one realne uzasadnienie gospodarcze i są zgodne z przepisami.
- Zmiana stawki amortyzacyjnej nie stanowi obejścia prawa podatkowego ani schematu podatkowego, jeśli nie jest elementem szerszego, sztucznego uzgodnienia.
- Warto każdorazowo dokumentować przyczyny zmiany stawki amortyzacyjnej oraz uzasadnienie gospodarcze – to istotny dowód w razie kontroli.
- Jeśli masz wątpliwości, czy Twoje działanie nie zostanie uznane za schemat podatkowy, rozważ złożenie wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej do Szefa KAS.
Podstawa prawna
- art. 16i, art. 16d, art. 16e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. 2024 poz. 2260)
- art. 22i ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 2024 poz. 2261)
- art. 119a § 1, art. 119y § 1, art. 3 pkt 18 lit. a), art. 86a i n. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2383)
- Objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów z 31.01.2019 r. „Informacje o schematach podatkowych (MDR)”
Tematy porad zawartych w poradniku
- zmiana stawki amortyzacyjnej 2025
- obejście prawa podatkowego a amortyzacja
- schematy podatkowe amortyzacja MDR
- amortyzacja środka trwałego optymalizacja