Zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego to obowiązek każdej osoby objętej ubezpieczeniem w NFZ – zarówno obowiązkowym, jak i dobrowolnym. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować brakiem dostępu do świadczeń zdrowotnych dla bliskich, a nawet konsekwencjami finansowymi. W tym poradniku znajdziesz jasne wskazówki, kto może zostać zgłoszony, kiedy to zrobić i jakich formalności należy dopełnić.
Kto może zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny?
Prawo do zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego mają członkowie rodziny osoby ubezpieczonej – zarówno tej podlegającej obowiązkowo, jak i dobrowolnie pod system NFZ. Dotyczy to również cudzoziemców, ale tylko w określonych przypadkach.
Do członków rodziny, których można zgłosić, zaliczają się:
- Dzieci (własne, małżonka, przysposobione, wnuki, dzieci pozostające pod opieką lub w pieczy zastępczej):
- do ukończenia 18. roku życia,
- do ukończenia 26. roku życia, jeśli kontynuują naukę,
- bez ograniczenia wieku, jeśli posiadają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
- Małżonek.
- Wstępni (np. rodzice, dziadkowie) pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym.
👨👩👧 Uwaga! Aby dana osoba mogła zostać zgłoszona, nie może mieć innego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (np. z umowy o pracę czy działalności gospodarczej).
Kiedy nie można zgłosić członka rodziny?
Nie można zgłosić danej osoby jako członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli:
- posiada ona już inny tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, który wyłącza możliwość zgłoszenia jako członek rodziny,
- jest uprawniona do świadczeń zdrowotnych na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego UE/EFTA (np. pracuje legalnie za granicą i podlega tamtejszemu systemowi zdrowotnemu).
📄 Przykład praktyczny:
Pani Marta, zatrudniona w Polsce na umowie o pracę, chciała zgłosić swojego męża – obywatela Słowacji – jako członka rodziny. Jednak mąż Marty pracuje legalnie w Austrii i tam opłaca składki zdrowotne. W takim przypadku nie może być zgłoszony do NFZ jako członek rodziny.
Jakie są zasady dla cudzoziemców?
Cudzoziemcy również mogą zgłaszać członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce, pod warunkiem że:
- przebywają legalnie na terytorium RP, np. na podstawie:
- wizy w celu pracy,
- zezwolenia na pobyt czasowy lub stały,
- statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.
Zgłaszany członek rodziny musi również zamieszkiwać na terytorium Polski.
🧩 Przykład praktyczny:
Pan Ihor, obywatel Ukrainy z kartą pobytu stałego, pracuje w Warszawie i posiada ubezpieczenie zdrowotne. Jego żona i dziecko również przebywają w Polsce. Może więc zgłosić ich jako członków rodziny i zapewnić im dostęp do publicznej opieki zdrowotnej.
Jak dokonać zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego?
Zgłoszenia członka rodziny dokonuje płatnik składek, czyli np.:
- pracodawca,
- ZUS (dla osób pobierających zasiłki),
- sam ubezpieczony (np. osoba prowadząca działalność gospodarczą).
W tym celu należy:
- Wypełnić formularz ZUS ZCNA – służy on do zgłoszenia danych członka rodziny.
- Przekazać formularz do ZUS w terminie 7 dni od zaistnienia okoliczności (np. urodzenia dziecka, zawarcia małżeństwa, rozpoczęcia wspólnego zamieszkania).
📌 Ważne!
Ubezpieczony, który nie opłaca składek za siebie samodzielnie (np. pracownik), musi poinformować swojego pracodawcę, który jest płatnikiem składek, o konieczności zgłoszenia członka rodziny.
Od kiedy członek rodziny jest objęty ubezpieczeniem?
Moment objęcia ubezpieczeniem zależy od rodzaju ubezpieczenia osoby zgłaszającej:
- Jeśli ubezpieczony podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu (np. pracownik, zleceniobiorca) – członek rodziny zyskuje prawo do świadczeń od dnia zgłoszenia.
- Jeśli ubezpieczony opłaca dobrowolne ubezpieczenie (np. umowa z NFZ dla bezrobotnych) – prawo do świadczeń przysługuje od dnia objęcia ubezpieczeniem, czyli od daty wskazanej w umowie z NFZ.
Obowiązek wyrejestrowania członka rodziny
Jeśli zmienią się okoliczności (np. dziecko osiągnie wiek graniczny lub małżonek podejmie pracę), należy w ciągu 7 dni wyrejestrować członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego.
📄 Przykład praktyczny:
Syn pani Magdy ukończył 26 lat i nie kontynuuje nauki. W związku z tym pani Magda, która pracuje jako urzędniczka i ma go zgłoszonego jako członka rodziny, musi poinformować pracodawcę, aby ten w ciągu 7 dni wyrejestrował syna z ubezpieczenia.
Podsumowanie
Zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego to obowiązek, który często jest niedoceniany, a jego zlekceważenie może mieć poważne konsekwencje – zarówno prawne, jak i zdrowotne. Pamiętaj:
✔ Zgłosić można tylko te osoby, które nie mają innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego ani nie są objęte systemem zagranicznym (np. w UE).
✔ Członek rodziny nabywa prawo do świadczeń od dnia zgłoszenia lub od daty rozpoczęcia ubezpieczenia – zależnie od jego rodzaju.
✔ Masz obowiązek powiadomić płatnika składek o zmianach w sytuacji rodzinnej w terminie 7 dni – dotyczy to zarówno zgłoszenia, jak i wyrejestrowania.
✔ Cudzoziemcy mogą również korzystać z tej procedury – pod warunkiem legalnego pobytu i zamieszkania w Polsce.
📌 Dobrze prowadzona dokumentacja i terminowe zgłoszenia to podstawa w każdej sytuacji związanej z ubezpieczeniami zdrowotnymi – zarówno w życiu rodzinnym, jak i zawodowym.
📚 Podstawa prawna
- art. 66 ust. 1 pkt 17–20, 26–28b, 30 i 33 – ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2022 poz. 2561, z późn. zm.)
- art. 181 ust. 1 – ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2023 r. poz. 519, z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia zdrowotnego i wyrejestrowań (jeśli dotyczy)
- Formularz ZUS ZCNA – dostępny na stronie zus.pl
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku
- zgłoszenie członka rodziny do NFZ
- ZUS ZCNA instrukcja
- ubezpieczenie zdrowotne dziecka i małżonka
- cudzoziemiec a ubezpieczenie zdrowotne
- obowiązki pracownika wobec ZUS