Zasada równego traktowania wykonawców to jeden z fundamentów systemu zamówień publicznych. Jej naruszenie może skutkować unieważnieniem postępowania, zarzutami ze strony wykonawców, a nawet odpowiedzialnością dyscyplinarną lub karną dla zamawiającego. Dlatego tak ważne jest, by urzędnicy i osoby odpowiedzialne za przygotowanie i prowadzenie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego dokładnie rozumiały, na czym ta zasada polega i jak ją stosować.
Dlaczego równe traktowanie wykonawców jest tak istotne?
Zasada równego traktowania wykonawców zapewnia, że wszyscy uczestnicy postępowania mają takie same szanse na uzyskanie zamówienia. Oznacza to, że zamawiający musi oceniać wykonawców według tych samych kryteriów i wymagań, bez względu na ich pochodzenie, wielkość, doświadczenie rynkowe czy inne cechy, które nie są merytorycznie związane z przedmiotem zamówienia.
✔ Zapewnienie uczciwej konkurencji
✔ Zmniejszenie ryzyka zarzutów o dyskryminację
✔ Ochrona przed unieważnieniem postępowania przez Krajową Izbę Odwoławczą
Jak stosować zasadę równego traktowania w praktyce?
🔹 Etap przygotowania postępowania
- Opis przedmiotu zamówienia – nie może wskazywać konkretnego producenta, technologii ani odnosić się do znaków towarowych (chyba że nie można tego uniknąć, wtedy należy dopuścić „równoważność”).
- Warunki udziału w postępowaniu – muszą być proporcjonalne do przedmiotu zamówienia i nie mogą faworyzować określonego typu wykonawców (np. tylko dużych firm).
- Kryteria oceny ofert – powinny być jasne, mierzalne i tak sformułowane, by każdy wykonawca mógł w równy sposób wykazać swoją przewagę konkurencyjną.
🔹 Etap prowadzenia postępowania
- Komunikacja z wykonawcami – każda informacja (np. wyjaśnienie treści SWZ) musi być udostępniona wszystkim zainteresowanym wykonawcom jednocześnie.
- Tajemnica negocjacji i dialogu konkurencyjnego – zamawiający nie może ujawniać informacji przekazanych przez jednego wykonawcę innym uczestnikom postępowania.
- Równe traktowanie w ocenie ofert – porównywanie ofert musi być oparte wyłącznie na kryteriach podanych w dokumentacji.
📌 Uwaga: Zasada równości oznacza stosowanie tej samej miary do podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji, a nie zawsze identyczne traktowanie wszystkich – to istotna różnica.
Czy są dopuszczalne wyjątki od zasady równego traktowania?
Tak, jednak wyłącznie wtedy, gdy są one przewidziane przepisami prawa. Przykłady:
- Wezwanie wykonawcy do uzupełnienia brakujących dokumentów (zgodnie z art. 128 ust. 1 p.z.p.).
- Poprawienie omyłki w ofercie (art. 223 ust. 2 p.z.p.).
- Odrzucenie oferty z państwa trzeciego, które nie ma umowy z UE o wzajemnym dostępie do zamówień publicznych.
Przykład 1 – poprawnie przygotowane postępowanie
Gmina Grodzin ogłosiła przetarg na budowę szkoły. W opisie przedmiotu zamówienia zamawiający posłużył się funkcjonalnym opisem wymaganej technologii, zamiast wskazywać konkretny system modułowy znanego producenta. W warunkach udziału określono minimalne doświadczenie w realizacji dwóch inwestycji budowlanych o podobnej wartości i przeznaczeniu, co zapewniło dostępność postępowania zarówno dla lokalnych firm, jak i większych graczy.
Efekt? Postępowanie przebiegło sprawnie, wpłynęło 6 ofert, a żadna nie została odrzucona z powodu niejasnych wymagań.
Przykład 2 – naruszenie zasady równego traktowania
Urząd Marszałkowski w Ryszkowie przygotował dokumentację przetargową, która zawierała sformułowania: „system informatyczny X lub kompatybilny z systemem X, produkowanym przez firmę Y”, bez dopuszczenia równoważnych rozwiązań. W praktyce wyeliminowało to wszystkich dostawców poza jednym – partnerem firmy Y.
Skarga jednego z wykonawców trafiła do KIO. Izba uznała naruszenie zasady równego traktowania wykonawców i nakazała unieważnienie postępowania oraz ponowne jego przeprowadzenie.
Równe traktowanie wykonawców z krajów trzecich
Zamawiający mają obowiązek zapewnić równość wykonawcom z krajów spoza UE tylko wtedy, gdy Unia Europejska zawarła z danym państwem umowę gwarantującą wzajemny dostęp do rynku zamówień. Przykładowe państwa objęte takimi umowami to: Japonia, USA, Kanada, Australia, Ukraina.
📄 Jeżeli nie ma takiej umowy – zamawiający może ograniczyć udział wykonawców z danego kraju, ale musi to wyraźnie wskazać w dokumentach zamówienia.
Co grozi za naruszenie zasady równego traktowania?
⚠️ Najczęstsze skutki to:
- Unieważnienie postępowania (art. 255 p.z.p.)
- Skarga do KIO i ewentualne sankcje finansowe
- Odpowiedzialność dyscyplinarna urzędników
- Utrata wiarygodności i zaufania ze strony rynku wykonawców
Podsumowanie – kluczowe zasady dla zamawiających
✔ Równe traktowanie wykonawców obowiązuje na każdym etapie postępowania
✔ Nie wolno tworzyć warunków pod konkretną firmę
✔ Ograniczenia muszą być uzasadnione i wskazane w dokumentach zamówienia
✔ Wykonawców z państw trzecich można wykluczyć tylko, gdy prawo na to pozwala
✔ Komunikacja musi być przejrzysta i dostępna dla wszystkich
Podstawa prawna
- art. 16 pkt 1 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych
- art. 226 ust. 1 pkt 5 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych
- art. 128 ust. 1, art. 223 ust. 2 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych
Tematy porad zawartych w poradniku
- równe traktowanie wykonawców zamówienia
- zamówienia publiczne a kraje trzecie
- kryteria oceny ofert pzp
- wykluczenie wykonawcy z postępowania
- naruszenie zasady konkurencyjności