Zasada przejrzystości to jeden z fundamentów systemu zamówień publicznych w Polsce. Jej przestrzeganie nie tylko chroni interes wykonawców, ale przede wszystkim buduje zaufanie społeczne do działań instytucji publicznych. W tym poradniku wyjaśniamy, czym jest przejrzystość w praktyce, jakie obowiązki nakłada na zamawiającego oraz jak wpływa na prawa wykonawców.
Co oznacza przejrzystość w zamówieniach publicznych?
Zgodnie z zasadą przejrzystości, zamawiający ma obowiązek prowadzenia postępowania w sposób zrozumiały, czytelny i jednoznaczny – nie tylko dla uczestników postępowania, ale również dla innych zainteresowanych podmiotów: organów kontrolnych, opinii publicznej czy organizacji społecznych.
Nie wystarczy zatem, że działania zamawiającego są jawne – muszą być również łatwe do zinterpretowania. Słowo „przejrzystość” można tu rozumieć jako „łatwość do rozszyfrowania”, czyli przetłumaczenia często złożonego języka zamówień na coś dostępnego dla szerokiego grona odbiorców.
Konsekwencje tej zasady dla zamawiających:
- Tworzenie jasnych i logicznych dokumentów – np. SWZ (Specyfikacja Warunków Zamówienia), ogłoszenia, zapytania ofertowe.
- Zachowanie spójności pomiędzy dokumentami – wszystkie informacje muszą być jednoznaczne i nie powinny wprowadzać wykonawców w błąd.
- Dbanie o dostępność informacji – warunki zamówienia muszą być publicznie dostępne, np. w Biuletynie Zamówień Publicznych lub na stronie internetowej.
Przykłady praktyczne
🧑🔧 Przykład 1 – Przejrzystość dokumentacji
Gmina Skorowidz ogłosiła przetarg na budowę drogi dojazdowej do osiedla. W SWZ wskazano, że „materiały budowlane mają spełniać wymagania jakościowe zgodnie z obowiązującymi normami”. Nie doprecyzowano jednak, o które normy chodzi, ani jakie konkretne parametry mają spełniać materiały.
📌 Skutek: Wykonawcy zgłosili pytania, a jeden z nich złożył odwołanie do KIO, wskazując, że warunki są niejasne. Krajowa Izba Odwoławcza nakazała doprecyzowanie warunków.
✔ Wniosek: Brak jednoznaczności narusza zasadę przejrzystości i może skutkować unieważnieniem części postępowania.
🏢 Przykład 2 – Upublicznienie informacji
Instytucja Kultury „Promyk” w Warszawie ogłosiła postępowanie na zakup wyposażenia scenicznego. Ogłoszenie pojawiło się tylko na tablicy ogłoszeń w budynku instytucji i nie zostało opublikowane w BZP.
📌 Skutek: Tylko jeden lokalny oferent złożył ofertę. Po kontroli stwierdzono naruszenie przepisów, gdyż zamówienie nie zostało należycie upublicznione.
✔ Wniosek: Przejrzystość wymaga pełnej i ogólnodostępnej informacji o postępowaniu – minimum to publikacja online.
Jakie korzyści daje zasada przejrzystości?
- 🟢 Równe traktowanie wykonawców – wszyscy mają dostęp do tych samych informacji.
- 🟢 Możliwość weryfikacji działań zamawiającego – np. przez wykonawców, KIO, NIK, społeczeństwo obywatelskie.
- 🟢 Zwiększenie konkurencyjności postępowania – więcej wykonawców może przygotować ofertę.
- 🟢 Zaufanie społeczne – urząd postrzegany jako działający uczciwie i transparentnie.
Podsumowanie
Zasada przejrzystości to nie tylko formalność – to fundament uczciwego i efektywnego systemu zamówień publicznych. Oznacza ona konieczność:
- jasnego formułowania warunków zamówienia,
- zapewnienia szerokiego dostępu do informacji,
- oraz umożliwienia wykonawcom realnej oceny i weryfikacji działań zamawiającego.
W praktyce przejrzystość to gwarancja konkurencji, uczciwości i kontroli – a tym samym fundament dobrze wydanych środków publicznych.
Podstawa prawna
- art. 16 pkt 1 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605, ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- zasada przejrzystości w zamówieniach
- obowiązki zamawiającego 2025
- jawność i przejrzystość przetargów
- dokumentacja przetargowa zasady
- konkurencja w zamówieniach publicznych
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.uzp.gov.pl – Urząd Zamówień Publicznych
- https://bzp.uzp.gov.pl – Biuletyn Zamówień Publicznych
- https://kio.uzp.gov.pl – Krajowa Izba Odwoławcza