Zajęcie ruchomości przez komornika w trakcie egzekucji jest jednym z kluczowych narzędzi dochodzenia należności od dłużnika. Jednak ostatnie zmiany przepisów wprowadziły istotne ograniczenia – zwłaszcza gdy chodzi o rzeczy znajdujące się w mieszkaniu, które dłużnik dzieli z innymi osobami. W artykule wyjaśniam, jakie są aktualne zasady zajmowania rzeczy ruchomych w takich sytuacjach, jakie skutki ma nowelizacja art. 845 k.p.c., oraz na co powinien zwracać uwagę wierzyciel i dłużnik.
Wielu wierzycieli, a także samych dłużników oraz osób mieszkających z nimi, nie wie, jakie są dziś realne możliwości zajęcia rzeczy przez komornika w przypadku egzekucji alimentów. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadziła bowiem wyjątki i procedury, które mogą wydłużyć i utrudnić cały proces. Poniżej wyjaśniam, co się zmieniło i jak wygląda zajęcie rzeczy w praktyce – z perspektywy różnych stron postępowania.
Zasady zajęcia ruchomości w mieszkaniu dłużnika – co mówi prawo?
Jeszcze kilka lat temu komornik mógł zająć niemal każdą rzecz znajdującą się w mieszkaniu dłużnika – także te, które znajdowały się we współwładaniu z osobami trzecimi, na przykład partnerem, współlokatorem czy dorosłym dzieckiem. Odpowiedzialność za udowodnienie, że dana rzecz nie należy do dłużnika, spoczywała wtedy na osobie trzeciej, która musiała wytoczyć powództwo o zwolnienie tej rzeczy spod egzekucji (art. 841 k.p.c.).
Obecnie – po nowelizacji art. 845 k.p.c. – sytuacja jest inna. Zgodnie z art. 845 § 21 k.p.c., w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych, komornik może zająć ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez jej zgody, chyba że ta osoba przedstawi dowód, że dana rzecz stanowi jej własność.
Co to oznacza w praktyce?
- Komornik może zająć rzeczy współwładane przez dłużnika i osobę trzecią (np. partnera), ale tylko w egzekucji alimentów.
- Osoba trzecia może skutecznie zablokować zajęcie, jeśli przedstawi dowód własności (i nie musi to być dokument – wystarczą np. zeznania świadków).
- W innych typach egzekucji (np. niealimentacyjnych), komornik nie może zająć rzeczy będących we współwładaniu dłużnika i osoby trzeciej bez jej zgody.
Przykład nr 1: Egzekucja alimentów a rzeczy żony dłużnika
Pan Tomasz z Krakowa zalega z alimentami na rzecz swojego syna. Komornik przyszedł do jego mieszkania, które zamieszkuje wraz z żoną. W trakcie egzekucji komornik zamierza zająć telewizor oraz konsolę do gier. Żona pana Tomasza przedstawiła paragon na konsolę wystawiony na jej nazwisko oraz oświadczenie złożone pod przysięgą, że to ona kupiła telewizor z własnych środków.
Skutek: Komornik, widząc te dowody, nie dokonuje zajęcia tych rzeczy. Postępowanie egzekucyjne wobec tych przedmiotów zostaje umorzone, a żona pana Tomasza zachowuje swoje mienie.
Przykład nr 2: Egzekucja niealimentacyjna i współwłasność
Pani Agnieszka z Gdańska ma dług wobec operatora komórkowego. Komornik wszczyna egzekucję i udaje się do jej mieszkania, które dzieli z córką studentką. Chce zająć komputer i rower elektryczny. Córka pokazuje umowę kupna roweru na swoje nazwisko oraz wiadomość e-mail z potwierdzeniem zakupu komputera przez jej pracodawcę na jej potrzeby służbowe.
Skutek: W tym przypadku, ponieważ dług nie dotyczy alimentów, a rzeczy są we współwładaniu pani Agnieszki i córki, komornik nie ma prawa ich zająć – nawet jeśli córka nie przedstawiłaby żadnych dowodów. To istotna różnica w porównaniu do egzekucji alimentacyjnej.
Nowelizacja art. 845 k.p.c. – skutki i kontrowersje
Wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego § 21 w art. 845 miało w teorii wzmocnić pozycję wierzycieli alimentacyjnych. Jednak w praktyce przepis ten może wręcz utrudnić skuteczną egzekucję. Po pierwsze – osoba mieszkająca z dłużnikiem może z łatwością zablokować zajęcie rzeczy, przedstawiając dowolny dowód na ich własność (w praktyce wystarczy zeznanie). Po drugie – wcześniejsze rozwiązania pozwalały na zajęcie rzeczy, a ewentualne spory rozstrzygał sąd w odrębnym postępowaniu.
Jakie są główne problemy nowego przepisu?
- Komornik nie jest organem do rozstrzygania, czy dana rzecz faktycznie należy do dłużnika czy osoby trzeciej – powinien to robić wyłącznie sąd.
- Przepis nie wskazuje, jaki dowód powinien być uznany za wystarczający – ustawodawca pozostawił to szerokiej interpretacji.
- Tylko przy alimentach można zająć rzeczy współwładane; w innych sprawach – nie.
- Osoba trzecia może w prosty sposób przedstawić dowód własności, nawet jeżeli nie jest on „niebudzący wątpliwości”.
Zmiany dla wierzycieli i dłużników – na co uważać?
Dla wierzycieli:
- W egzekucji alimentów musisz liczyć się z ryzykiem, że osoba mieszkająca z dłużnikiem udaremni zajęcie rzeczy prostym dowodem własności.
- W innych typach egzekucji – rzeczy należące wspólnie do dłużnika i osoby trzeciej są w zasadzie poza zasięgiem komornika.
Dla dłużników i osób trzecich:
- W przypadku egzekucji alimentów – zawsze warto przygotować dowody potwierdzające, że rzeczy należą do osoby trzeciej, nie do dłużnika.
- Pamiętaj, że dowodem może być nie tylko dokument, ale także zeznania świadków, oświadczenie, czy inny środek dowodowy.
- W przypadku sporu co do własności rzeczy – ostateczną decyzję podejmie sąd w osobnym postępowaniu cywilnym.
Podsumowanie: kluczowe wnioski
- Zasady zajęcia rzeczy ruchomych w mieszkaniu dłużnika są dziś bardziej rygorystyczne, a ich skuteczność ograniczona – szczególnie poza egzekucją alimentacyjną.
- W egzekucji alimentów możliwe jest zajęcie rzeczy będących we władaniu osoby mieszkającej z dłużnikiem, ale osoba ta może skutecznie udaremnić zajęcie, przedstawiając dowód własności.
- W pozostałych przypadkach rzeczy będące we współwładaniu dłużnika i osoby trzeciej nie podlegają zajęciu przez komornika.
- Dowód własności nie jest ograniczony do dokumentów – ustawodawca dopuścił szeroki katalog dowodowy.
Podstawa prawna
- art. 845 § 2, § 21, § 22, art. 841 § 1, art. 824 § 1 pkt 6, art. 189, art. 13 § 2 – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku
- egzekucja alimentów zajęcie ruchomości
- komornik zajęcie rzeczy wspólne mieszkanie
- ochrona rzeczy osób trzecich egzekucja
- dowody własności przy zajęciu komorniczym
- nowe zasady zajęcia ruchomości 2025
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.komornik.pl/ – Krajowa Rada Komornicza
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://www.sn.pl/ – Sąd Najwyższy
- https://isap.sejm.gov.pl/ – Internetowy System Aktów Prawnych