Zajęcie rzeczy ruchomej w postępowaniu egzekucyjnym to temat, z którym spotyka się każdy przedsiębiorca czy osoba prywatna mająca kontakt z komornikiem. Prawidłowe zrozumienie aktualnych zasad zajęcia ruchomości może uchronić przed utratą własności lub niepotrzebnymi kosztami sądowymi. W poradniku wyjaśniam, jak wygląda proces zajęcia ruchomości, jakie prawa przysługują dłużnikowi, wierzycielowi i osobie trzeciej, a także jakie zmiany zaszły po nowelizacji przepisów od 2019 roku.
Na czym polega zajęcie rzeczy ruchomej przez komornika?
Egzekucja z ruchomości jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów wyegzekwowania świadczeń pieniężnych. Procedura ta polega na tym, że komornik zajmuje wybrane rzeczy dłużnika, a następnie mogą one zostać zlicytowane w celu zaspokojenia wierzyciela.
Jak wygląda proces zajęcia ruchomości?
- Komornik przystępuje do czynności w miejscu, gdzie według informacji znajdują się rzeczy ruchome, które mogą stanowić własność dłużnika.
- Zajęcie następuje poprzez wpisanie danej rzeczy do protokołu zajęcia (podstawa: art. 847 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego).
- W przypadku gdy ruchomość znajduje się we władaniu dłużnika, przyjmuje się domniemanie, że należy ona do niego (na podstawie art. 339, 336, 341 Kodeksu cywilnego).
Co się zmieniło po nowelizacji przepisów w 2019 roku?
Największa zmiana w zakresie zajęcia rzeczy ruchomej nastąpiła 1 stycznia 2019 r., po nowelizacji art. 845 Kodeksu postępowania cywilnego. Wcześniej wystarczyło, że rzecz znajdowała się pod faktyczną kontrolą dłużnika. Komornik nie badał, czy dłużnik jest faktycznym właścicielem – ważne było tylko, kto daną rzecz posiada.
Po nowelizacji zasady te uległy zaostrzeniu:
- Komornik nie zajmie ruchomości, jeśli z okoliczności sprawy jasno wynika, że nie stanowią one własności dłużnika (art. 845 § 2 k.p.c. zd. 2).
- Jeżeli zostanie przedstawiony „niebudzący wątpliwości” dowód na piśmie, że zajęte ruchomości nie są własnością dłużnika, komornik jest zobowiązany umorzyć postępowanie w tej części (art. 845 § 22 k.p.c.).
- Nowe przepisy szczegółowo regulują, jak komornik powinien postępować w razie wątpliwości co do własności rzeczy, w tym także w odniesieniu do przedmiotów stanowiących współwłasność małżonków.
Praktyczne znaczenie domniemań prawnych i rola komornika
W praktyce komornik wciąż opiera się na domniemaniu, że ten, kto włada rzeczą, jest jej właścicielem. Oznacza to, że jeżeli dana rzecz znajduje się w mieszkaniu, magazynie lub samochodzie używanym przez dłużnika, to komornik może ją zająć, zakładając, że to własność dłużnika.
Przykład 1:
Firma „AutoMax” z Wrocławia prowadziła działalność transportową. W trakcie egzekucji komornik zajął samochód dostawczy znajdujący się na posesji firmy, mimo że faktycznym właścicielem pojazdu był leasingodawca. Dopiero przedstawienie niebudzącej wątpliwości umowy leasingu pozwoliło wyłączyć pojazd spod egzekucji.
Przykład 2:
Pani Marta, prowadząca działalność handlową w Gdańsku, miała w mieszkaniu cenny sprzęt komputerowy należący do jej brata. Komornik, przeprowadzając egzekucję, zajął sprzęt. Brat przedstawił umowę kupna oraz faktury, jednak komornik odmówił uznania tych dokumentów za niebudzące wątpliwości. Sprawa trafiła do sądu, który w procesie ekscydencyjnym zwolnił sprzęt od egzekucji.
Możliwości ochrony praw osób trzecich
Osoba trzecia, której rzecz została zajęta, nie jest pozbawiona ochrony. Może:
- Wnieść powództwo o zwolnienie rzeczy od egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.) – jest to tzw. powództwo ekscydencyjne, gdzie sąd rozstrzyga, czy dana rzecz faktycznie nie należy do dłużnika.
- Wnieść skargę na czynność komornika (art. 767 k.p.c.), jeżeli uważa, że zajęcie narusza przepisy proceduralne. Pamiętaj jednak, że w tej skardze nie można podnosić zarzutów dotyczących prawa własności – to domena powództwa ekscydencyjnego.
Kluczowe wnioski dla przedsiębiorców i osób prywatnych
- Nie każda rzecz zajęta przez komornika automatycznie zostaje wyłączona z egzekucji na podstawie oświadczenia osoby trzeciej.
- Jeżeli komornik uzna przedstawione dokumenty za niewystarczające, konieczne będzie wytoczenie powództwa ekscydencyjnego i oczekiwanie na rozstrzygnięcie sądu.
- Domniemanie własności wynika z samego władania rzeczą – jeśli nie przedstawisz niebudzących wątpliwości dowodów własności, rzecz może zostać zajęta.
- W przypadku małżeńskiej wspólności ustawowej obowiązują specjalne zasady, a zbycie rzeczy przez dłużnika tuż przed egzekucją nie zawsze uchroni ją przed zajęciem.
Podstawa prawna
- art. 845, art. 847, art. 841 § 1, art. 767, art. 824 § 1 pkt 6 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 336, art. 339, art. 341 – Kodeks cywilny
- art. 3 ust. 1 – Ustawa o księgach wieczystych i hipotece
- art. 175 ust. 1 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- art. 97 § 2 – Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
Tematy porad zawartych w poradniku
- zajęcie rzeczy ruchomej przez komornika
- domniemanie własności przy egzekucji
- powództwo o zwolnienie rzeczy od egzekucji
- nowelizacja egzekucji z ruchomości 2019
- ochrona praw osób trzecich egzekucja