Zajęcie rzeczy ruchomej przez komornika to jeden z najbardziej dotkliwych środków egzekucyjnych dla dłużników prowadzących działalność gospodarczą. Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie jednak sprawy, że komornik nie zawsze może zająć wszystko, co znajduje się w posiadaniu dłużnika. Jeżeli dana rzecz ruchoma nie jest własnością dłużnika, a jedynie znajduje się w jego władaniu (np. jest przedmiotem leasingu, najmu czy pożyczki), powinna być wyłączona spod zajęcia. W niniejszym poradniku wyjaśniam, kiedy i jak dochodzi do wyłączenia od zajęcia rzeczy nienależących do dłużnika, a także jak wygląda praktyka stosowania przepisów w tym zakresie.
Znaczenie problemu – dlaczego warto znać zasady wyłączenia rzeczy spod zajęcia?
Zrozumienie zasad dotyczących wyłączenia od zajęcia rzeczy niebędących własnością dłużnika może uchronić przedsiębiorcę przed utratą sprzętu, narzędzi czy pojazdów użytkowanych w ramach prowadzonej działalności, ale formalnie należących do innych podmiotów. Znajomość przepisów pozwala także lepiej przygotować się na ewentualne działania komornika oraz skutecznie reagować w przypadku nieprawidłowego zajęcia rzeczy.
Kiedy komornik nie może zająć rzeczy ruchomej – praktyczne wyjaśnienie przepisów
Kluczowy przepis – art. 845 § 2 zdanie drugie k.p.c.
Przepis art. 845 § 2 zdanie drugie Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) brzmi:
„Nie podlegają zajęciu ruchomości, jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że nie stanowią one własności dłużnika.”
(art. 845 § 2 zdanie drugie – Kodeks postępowania cywilnego)
Oznacza to, że jeżeli komornik z góry wie lub wynika to jasno z dokumentów czy okoliczności, że dana rzecz ruchoma nie należy do dłużnika, nie powinien jej zajmować.
Wskazówka praktyczna
Komornik nie zajmuje rzeczy, które z oczywistych powodów nie są własnością dłużnika – np. jeżeli na miejscu okaże się, że samochód, którym dłużnik jeździ, jest przedmiotem leasingu i formalnie należy do firmy leasingowej.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego z rzeczy niebędącej własnością dłużnika
Podstawę do umorzenia egzekucji daje również art. 824 § 1 pkt 6 k.p.c., zgodnie z którym:
„Postępowanie egzekucyjne umarza się w całości lub części z urzędu, jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.”
(art. 824 § 1 pkt 6 – Kodeks postępowania cywilnego)
W praktyce, jeżeli egzekucja skierowana zostanie przeciwko rzeczy, która formalnie należy do kogoś innego, postępowanie egzekucyjne w tej części powinno zostać umorzone przez komornika z urzędu.
Różnica między art. 845 § 2 a art. 824 § 1 pkt 6 k.p.c.
- Art. 845 § 2 k.p.c. dotyczy sytuacji przed zajęciem rzeczy – komornik powinien odmówić zajęcia, jeśli już na tym etapie wiadomo, że rzecz nie należy do dłużnika.
- Art. 824 § 1 pkt 6 k.p.c. wchodzi w grę, gdy postępowanie egzekucyjne już się toczy – jeśli zostanie udowodnione, że dana rzecz nie jest własnością dłużnika, egzekucja w tej części jest umarzana.
Praktyczne przykłady wyłączenia rzeczy spod zajęcia
Przykład 1: Samochód w leasingu
Stan faktyczny:
Firma XYZ z Krakowa prowadzi działalność transportową. Jeden z jej samochodów ciężarowych, użytkowany przez dłużnika Jana Nowaka, jest formalnie własnością firmy leasingowej „AutoFinans”. Komornik przychodzi do siedziby firmy celem zajęcia pojazdów.
Zastosowanie przepisów:
Komornik, widząc umowę leasingu oraz dowód rejestracyjny, w którym jako właściciel wpisana jest firma „AutoFinans”, powinien odmówić zajęcia tego pojazdu – nawet jeśli dłużnik korzysta z niego na co dzień.
Przykład 2: Sprzęt komputerowy wynajęty od innej firmy
Stan faktyczny:
Dłużnik, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w Poznaniu, użytkuje w biurze laptopy i monitory wynajęte od spółki „TechRent”. Umowa najmu i faktury jasno wskazują właściciela sprzętu.
Zastosowanie przepisów:
Po okazaniu dokumentów potwierdzających własność spółki „TechRent”, komornik nie powinien zajmować tych urządzeń, nawet jeśli są one używane wyłącznie przez dłużnika.
Przykład 3: Maszyna budowlana będąca własnością osoby trzeciej
Stan faktyczny:
Dłużnik pracuje na budowie i użytkuje koparkę należącą do innego przedsiębiorcy (umowa użyczenia). Koparka jest zarejestrowana na firmę „KopBud” z Gdańska.
Zastosowanie przepisów:
Jeżeli podczas czynności egzekucyjnych zostanie przedstawiona dokumentacja własności oraz umowa użyczenia, komornik nie powinien zajmować tej maszyny.
Co zrobić, gdy komornik mimo wszystko zajmuje rzecz nienależącą do dłużnika?
W praktyce bywa tak, że komornik jednak dokona zajęcia rzeczy niebędącej własnością dłużnika, zwłaszcza gdy nie zostanie przedstawiona pełna dokumentacja lub właściciel rzeczy nie jest obecny podczas czynności egzekucyjnych. Co wtedy?
1. Zgłoś dowody własności rzeczy
Właściciel rzeczy (np. firma leasingowa, wynajmująca lub inna osoba trzecia) powinien jak najszybciej przedłożyć komornikowi odpowiednie dokumenty potwierdzające własność:
- umowę leasingu, najmu, użyczenia itp.,
- faktury, dowody zakupu,
- dokumenty rejestracyjne (np. pojazdu),
- potwierdzenia wpisu do ewidencji środków trwałych.
2. Złóż powództwo przeciwegzekucyjne (tzw. powództwo o zwolnienie spod egzekucji)
Jeżeli komornik nie odstępuje od zajęcia mimo przedstawienia dokumentów, właściciel rzeczy powinien wnieść do sądu pozew o zwolnienie rzeczy spod egzekucji.
Podstawę prawną stanowi tu art. 841 k.p.c.
„Osoba trzecia, przeciwko której skierowano egzekucję co do należącego do niej przedmiotu, może żądać zwolnienia go spod egzekucji przez powództwo skierowane przeciwko wierzycielowi i dłużnikowi.”
(art. 841 § 1 – Kodeks postępowania cywilnego)
Podsumowanie – najważniejsze wnioski dla przedsiębiorcy
- Komornik nie może zająć rzeczy ruchomej, która nie jest własnością dłużnika, jeżeli fakt ten wynika z okoliczności sprawy.
- Jeżeli komornik mimo wszystko zajmie rzecz niebędącą własnością dłużnika, właściciel może dochodzić jej zwolnienia z egzekucji przed sądem.
- W praktyce warto zawczasu gromadzić i przechowywać dokumenty potwierdzające własność wszystkich rzeczy użytkowanych przez firmę, szczególnie jeśli są przedmiotem leasingu, najmu czy użyczenia.
- Pamiętaj, aby reagować szybko – im szybciej wykażesz, że dana rzecz nie należy do dłużnika, tym większa szansa na uniknięcie niepotrzebnych problemów i strat.
Podstawa prawna
- Art. 845 § 2 zdanie drugie, art. 824 § 1 pkt 6, art. 841 – Kodeks postępowania cywilnego
- Art. 845 § 22 – Kodeks postępowania cywilnego (podstawa umorzenia egzekucji, jeśli udowodniono, że zajęta rzecz nie jest własnością dłużnika)
Tematy porad zawartych w poradniku
- wyłączenie rzeczy spod zajęcia komorniczego
- komornik a leasing firmowy
- powództwo o zwolnienie spod egzekucji
- ochrona majątku przed egzekucją
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.komornik.pl – Krajowa Rada Komornicza (wyszukiwarka komorników, poradniki)
- https://bip.ms.gov.pl – Biuletyn Informacji Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości (akty prawne, wzory pism)
- https://www.gov.pl/web/sad – Wyszukiwarka sądów