Egzekucja komornicza wobec majątku wspólnego małżonków to temat, który budzi wiele pytań i wątpliwości – zarówno po stronie wierzycieli, jak i samych dłużników oraz ich rodzin. Warto wiedzieć, jak wygląda zajęcie rzeczy należących do majątku wspólnego małżonków, na jakiej podstawie działa komornik, co się dzieje, gdy ruchomość znajduje się pod wyłącznym władaniem jednego z małżonków i jakie środki ochrony przysługują drugiemu z nich. Poniżej przedstawiamy praktyczne wyjaśnienia oraz przykłady, które pomogą lepiej zrozumieć, jak stosować art. 845 § 24 k.p.c. w praktyce.
Dlaczego temat zajęcia majątku wspólnego małżonków jest ważny?
W praktyce coraz częściej zdarza się, że dłużnikiem egzekwowanym przez komornika jest osoba pozostająca w związku małżeńskim. Wierzyciele, komornicy, ale także sami małżonkowie powinni wiedzieć, jakie są zasady zajmowania rzeczy ruchomych wchodzących w skład majątku wspólnego. Zajęcie rzeczy wspólnej może mieć poważne konsekwencje dla obojga małżonków – nie tylko dla osoby zadłużonej.
Dzięki znajomości przepisów można lepiej zabezpieczyć swoje interesy – zarówno gdy występujesz w roli wierzyciela, jak i wtedy, gdy Twoja sytuacja rodzinna jest zagrożona egzekucją komorniczą. Wiedza na temat uprawnień, obowiązków i środków ochrony pozwala unikać błędów oraz nieporozumień, które mogą mieć daleko idące skutki finansowe.
Podstawa prawna zajęcia ruchomości w majątku wspólnym małżonków
Zgodnie z art. 845 § 24 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.):
„Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia ruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Jeżeli zajęta ruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego, dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom.”
Co oznacza ten przepis w praktyce? Wierzyciel, który uzyskał tytuł wykonawczy (np. wyrok sądu) tylko przeciwko jednemu z małżonków, może na tej podstawie zająć ruchomość należącą do majątku wspólnego. Jednak do prowadzenia dalszych czynności egzekucyjnych z tej rzeczy (np. sprzedaż w drodze licytacji), potrzebna będzie już klauzula wykonalności także przeciwko drugiemu małżonkowi.
Kluczowe różnice między zajęciem nieruchomości a ruchomości
W przypadku nieruchomości sytuacja jest stosunkowo jasna – własność nieruchomości ujawnia się w dziale II księgi wieczystej i korzysta z domniemania zgodności z rzeczywistym stanem prawnym (art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Komornik, mając tytuł wykonawczy przeciwko jednemu z małżonków, może zająć nieruchomość, jeśli z księgi wynika, że stanowi majątek wspólny.
W przypadku ruchomości jest inaczej. W Polsce nie prowadzi się rejestru własności rzeczy ruchomych (z nielicznymi wyjątkami, jak np. pojazdy w CEPiK czy rejestr zastawów, który jednak nie potwierdza prawa własności). Komornik nie ma więc narzędzia pozwalającego jednoznacznie stwierdzić, czy dana rzecz należy do majątku wspólnego, czy osobistego.
Władanie rzeczą a możliwość jej zajęcia – co mówi prawo?
W praktyce najważniejsze jest ustalenie, kto faktycznie włada daną ruchomością. Możemy mieć do czynienia z trzema głównymi sytuacjami:
1. Rzecz znajduje się we władaniu dłużnika (np. samochód zaparkowany w garażu dłużnika)
Wtedy komornik może zająć tę rzecz na podstawie art. 845 § 2 k.p.c. Nie musi ustalać, czy przedmiot należy do majątku wspólnego czy osobistego – liczy się to, że dłużnik nim faktycznie włada. Do prowadzenia egzekucji nie jest potrzebna klauzula wykonalności przeciwko drugiemu małżonkowi.
Przykład 1
Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i popadł w długi. Komornik, działając na podstawie wyroku przeciwko Janowi, zajął jego laptop znajdujący się w mieszkaniu, z którego korzysta tylko Jan. Nie sprawdzał przy tym, czy laptop był kupiony w czasie trwania małżeństwa, ani z czyich środków pochodził – istotne było jedynie, że przedmiot był we władaniu dłużnika.
2. Rzecz znajduje się we władaniu drugiego małżonka (np. samochód używany wyłącznie przez małżonkę dłużnika)
W tej sytuacji, zgodnie z art. 845 § 24 k.p.c., komornik może zająć taką rzecz, nawet jeśli nie ma tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika, ale tylko do czasu uzyskania przez wierzyciela klauzuli wykonalności także przeciwko temu małżonkowi. Dopiero po uzyskaniu takiej klauzuli można prowadzić dalsze czynności egzekucyjne.
Przykład 2
Pani Ewa została zobowiązana do zapłaty przez sąd. Komornik, działając na podstawie wyroku przeciwko Ewie, zajął samochód, z którego korzystał na co dzień jej mąż Marek. Samochód został kupiony już po ślubie, więc wchodził w skład majątku wspólnego. Marek nie był objęty klauzulą wykonalności, ale komornik mógł zabezpieczyć ruchomość – sprzedaż mogła nastąpić dopiero po uzyskaniu klauzuli również przeciwko Markowi.
Jak bronić się przed egzekucją z majątku wspólnego? 📄
Małżonek, przeciwko któremu nie prowadzona jest egzekucja, ma prawo skorzystać z powództwa o zwolnienie rzeczy spod egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.). W praktyce, jeśli komornik zajmie przedmiot należący do majątku wspólnego, a drugi małżonek uważa, że rzecz powinna być zwolniona, powinien wytoczyć powództwo przeciwko wierzycielowi i dłużnikowi w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o egzekucji.
Na czym polegają trudności praktyczne?
W przypadku ruchomości komornik często nie ma możliwości zweryfikowania, czy dana rzecz na pewno należy do majątku wspólnego – nie istnieje bowiem rejestr, który to potwierdza. Musi więc bazować na dokumentach, wyjaśnieniach stron, dowodach z zakupu, a niekiedy na domniemaniach.
Dodatkowo komornik nie zawsze jest w stanie z urzędu ustalić, czy dana rzecz wchodzi w skład majątku wspólnego, czy osobistego – bywa, że konieczna jest analiza okoliczności zawarcia małżeństwa, momentu nabycia rzeczy, źródeł finansowania zakupu czy nawet przeprowadzenie postępowania dowodowego przed sądem.
Kluczowe wnioski i praktyczne wskazówki 📌
- Komornik może zająć rzecz ruchomą wchodzącą w skład majątku wspólnego na podstawie tytułu wykonawczego przeciwko jednemu z małżonków, ale dalsze czynności egzekucyjne (sprzedaż) są możliwe dopiero po uzyskaniu klauzuli wykonalności przeciwko obojgu.
- Jeżeli rzecz znajduje się wyłącznie we władaniu dłużnika, komornik może ją zająć bez konieczności uzyskania klauzuli przeciwko drugiemu małżonkowi.
- Jeżeli rzecz znajduje się we władaniu drugiego małżonka, komornik może ją zająć tylko na podstawie art. 845 § 24 k.p.c., a dalsze czynności są możliwe dopiero po uzyskaniu klauzuli również przeciwko temu małżonkowi.
- Małżonek niebędący dłużnikiem może skorzystać z powództwa o zwolnienie rzeczy spod egzekucji.
- Brak rejestru własności rzeczy ruchomych powoduje, że komornik musi często ustalać status rzeczy na podstawie różnorodnych dowodów.
Podstawa prawna
- art. 845 § 2, art. 845 § 24, art. 841 § 1 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 3 ust. 1 – Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
- art. 339 i 341 – Kodeks cywilny
Tematy porad zawartych w poradniku
- egzekucja z majątku wspólnego małżonków
- zajęcie ruchomości przez komornika
- ochrona małżonka dłużnika egzekucja
- tytuł wykonawczy przeciwko jednemu z małżonków
Przydatne adresy urzędowe:
- https://www.komornik.pl – oficjalna strona Krajowej Rady Komorniczej
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://www.sn.pl – Sąd Najwyższy