W ubezpieczeniach majątkowych sama obecność interesu majątkowego nie wystarczy, by umowa była ważna — kluczowe jest również ustalenie, u kogo ten interes występuje. To właśnie od prawidłowego przypisania interesu do odpowiedniego podmiotu zależy skuteczność ochrony ubezpieczeniowej i możliwość uzyskania odszkodowania.
Błąd w tym zakresie może prowadzić do sytuacji, w której mimo opłaconych składek ubezpieczyciel odmówi wypłaty świadczenia.
Kto może mieć interes majątkowy w ubezpieczeniu?
W ogólnym stosunku ubezpieczeniowym pojawiają się różne role:
- ubezpieczony – osoba, której dobro jest chronione,
- ubezpieczający – podmiot zawierający umowę i płacący składkę,
- uposażony – osoba wskazana do odbioru świadczenia,
- ubezpieczyciel – zakład ubezpieczeń.
W praktyce jedna osoba może pełnić kilka z tych ról jednocześnie, np. być zarówno ubezpieczającym, ubezpieczonym, jak i uposażonym. Wówczas sprawa jest prosta — interes majątkowy przypisujemy do tej osoby.
Problem pojawia się, gdy mamy umowę na cudzy rachunek. Wtedy ubezpieczający wykupuje polisę dla innej osoby (ubezpieczonego).
Umowa na cudzy rachunek – czyj interes jest chroniony?
Orzecznictwo sądów (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 października 2018 r.) wyraźnie wskazuje, że w takich przypadkach ochrona ubezpieczeniowa dotyczy ubezpieczonego i to jego interes majątkowy decyduje o ważności umowy.
📌 Przykład 1 – leasing samochodu
Spółka „AutoRent” zawiera umowę ubezpieczenia AC na samochód używany przez klienta w leasingu.
- Ubezpieczającym jest AutoRent,
- Ubezpieczonym – leasingobiorca.
Interes majątkowy w zachowaniu auta ma przede wszystkim leasingobiorca, bo to on korzysta z pojazdu i poniesie stratę w razie szkody. Jednak ochrona pośrednio zabezpiecza także interes leasingodawcy (właściciela pojazdu).
📌 Przykład 2 – polisa rodzica dla dziecka
Pani Maria wykupuje polisę mieszkaniową na mieszkanie należące do córki.
- Ubezpieczającym jest pani Maria,
- Ubezpieczoną – córka.
Interes majątkowy należy przypisać do córki, bo to jej mienie jest chronione.
Interes a uposażony – to nie to samo
W ubezpieczeniach osobowych możliwe jest wskazanie uposażonego, czyli osoby, która otrzyma świadczenie po zajściu wypadku (np. śmierci ubezpieczonego). Nie musi ona być w ogóle związana z interesem ubezpieczeniowym.
Przykładowo, ubezpieczony może wskazać jako uposażonego sąsiada, znajomego lub nawet przypadkową osobę. To, że dana osoba otrzyma pieniądze, nie oznacza, że miała interes w ochronie dobra. Interes majątkowy zawsze należy szukać u osoby, której dobro jest objęte ochroną – czyli u ubezpieczonego.
Dlaczego interes przypisuje się do ubezpieczonego?
Zarówno przepisy polskie, jak i prawo europejskie wskazują, że:
- ubezpieczony to ten, którego interes jest chroniony przed szkodą,
- brak interesu powoduje wygaśnięcie umowy (np. w razie sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia – art. 823 § 1 i 3 k.c.),
- w definicji „zdarzenia losowego” (art. 3 ust. 1 pkt 57 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej) mowa jest o uszczerbku w dobrach ubezpieczającego lub innej osoby objętej ochroną – tą „inną osobą” jest właśnie ubezpieczony.
Kluczowe wnioski
- Interes majątkowy warunkujący ważność umowy ubezpieczenia należy przypisać do osoby objętej ochroną ubezpieczeniową – najczęściej ubezpieczonego.
- Ubezpieczający może, ale nie musi być ubezpieczonym. W umowach na cudzy rachunek interes przypisujemy do ubezpieczonego.
- Uposażony nie musi mieć interesu w ochronie dobra – jego rola polega wyłącznie na otrzymaniu świadczenia.
- W praktyce interes mogą mieć różne podmioty, ale dla ważności umowy liczy się interes osoby objętej ochroną.
Podstawa prawna
- art. 3 ust. 1 pkt 57, art. 4 ust. 1 – ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
- art. 808 § 1, art. 823 § 1 i 3 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Tematy porad zawartych w poradniku
- interes majątkowy w ubezpieczeniu
- umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek
- uposażony a ubezpieczony
Przydatne linki urzędowe: