W dobie dynamicznego rozwoju technologii internetowych coraz więcej sporów prawnych dotyczy wykorzystywania danych cyfrowych przez wyszukiwarki internetowe. Szczególne znaczenie mają tu dwa wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – w sprawach C-202/12 Innoweb oraz C-762/19 CV-Online, które choć nie dotyczyły bezpośrednio prawa autorskiego, w istotny sposób ukształtowały rozumienie prawa sui generis do baz danych. W niniejszym poradniku wyjaśniamy, czym różnią się te prawa od praw autorskich, na czym polega naruszenie prawa do baz danych oraz jakie wnioski praktyczne wynikają z przywołanych orzeczeń.
🧠 Czym jest prawo sui generis do baz danych?
Prawo sui generis do baz danych to szczególny typ ochrony przysługujący producentowi bazy danych, niezależnie od tego, czy sama baza spełnia przesłanki utworu w rozumieniu prawa autorskiego.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 dyrektywy 96/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 1996 r.:
„Państwa Członkowskie powinny przewidzieć, że producent bazy danych, który dokonał istotnego, jakościowo lub ilościowo, nakładu inwestycyjnego przy gromadzeniu, weryfikowaniu lub prezentowaniu jej zawartości, ma prawo zakazać pobierania lub wtórnego wykorzystywania całości lub istotnej części zawartości bazy danych.”
🔎 W praktyce oznacza to, że nawet jeśli baza danych nie jest „twórcza” (jak utwór literacki czy graficzny), to może być chroniona ze względu na inwestycję organizacyjną, finansową lub czasową, jaka została poniesiona na jej stworzenie.
⚖️ Sprawa Innoweb (C-202/12) – metawyszukiwarka a wtórne wykorzystanie
Stan faktyczny:
Firma Innoweb BV prowadziła metawyszukiwarkę samochodów, która korzystała z danych pochodzących z serwisu AutoTrack, prowadzonego przez Wegener. Użytkownik, wpisując dane w metawyszukiwarce, uzyskiwał wyniki prezentowane w formie listy ofert – bezpośrednio na stronie Innoweb – mimo że dane pochodziły z bazy AutoTrack.
Kluczowe ustalenia TSUE:
- Metawyszukiwarka nie tylko „odsyłała” użytkownika do źródła (jak zwykłe wyszukiwarki), ale w czasie rzeczywistym przeszukiwała cudzą bazę danych na podstawie jej kryteriów i prezentowała wyniki.
- Trybunał uznał, że doszło do naruszenia prawa sui generis, ponieważ:
- miało miejsce pobieranie danych (ang. extraction) w sposób systematyczny i powtarzalny,
- dochodziło do wtórnego wykorzystania istotnej części zawartości cudzej bazy.
📌 Wniosek: Nawet jeśli nie kopiujemy danych „na zapas” i nie zapisujemy ich lokalnie, ale prezentujemy je dynamicznie i automatycznie, to może dojść do naruszenia prawa producenta bazy danych.
⚖️ Sprawa CV-Online (C-762/19) – specjalistyczna wyszukiwarka ofert pracy
Stan faktyczny:
Estońska firma CV-Online prowadziła serwis ogłoszeń o pracę. Inny podmiot – Melons – stworzył wyspecjalizowaną wyszukiwarkę ofert pracy, która indeksowała i agregowała dane z różnych źródeł, w tym z bazy CV-Online. Użytkownik, po wpisaniu kryteriów, mógł zobaczyć fragmenty ogłoszeń i był przekierowywany do źródłowego serwisu.
Kluczowe ustalenia TSUE:
- Indeksowanie ofert i ich wyświetlanie w postaci wyników wyszukiwania stanowiło pobieranie i wtórne wykorzystanie danych w rozumieniu dyrektywy 96/9.
- Co istotne, nawet nieistotne fragmenty danych, jeśli są systematycznie i powtarzalnie wykorzystywane, również mogą naruszać prawo sui generis.
- Rzecznik Generalny M. Szpunar wskazał, że wyszukiwarka specjalistyczna nie różni się funkcjonalnie od metawyszukiwarki analizowanej w sprawie Innoweb.
📌 Wniosek: Nawet jeśli dane są dostępne publicznie, to systematyczne ich przetwarzanie i agregowanie może być traktowane jako naruszenie prawa do bazy danych, jeśli prowadzi do konkurencyjnego wykorzystania jej zawartości.
🧩 Wspólne elementy obu spraw
Zestawiając oba orzeczenia, można wskazać kilka kluczowych punktów wspólnych:
| Element | Sprawa Innoweb | Sprawa CV-Online |
|---|---|---|
| Typ wyszukiwarki | Metawyszukiwarka | Wyszukiwarka specjalistyczna |
| Rodzaj danych | Oferty sprzedaży samochodów | Ogłoszenia o pracę |
| Czynność naruszająca prawo | Dynamiczne pobieranie wyników | Indeksowanie i agregacja |
| Naruszone prawo | Prawo sui generis | Prawo sui generis |
| Kluczowe pojęcia | Wtórne wykorzystanie | Pobieranie i wtórne wykorzystanie |
| Charakter wyszukiwania | Automatyczne zapytania | Indeksacja przez crawlera |
Wnioski praktyczne dla operatorów wyszukiwarek
- ✔ Jeśli Twoja wyszukiwarka systematycznie indeksuje zawartość cudzych baz danych, musisz rozważyć uzyskanie zgody producenta bazy.
- ✔ Publiczna dostępność danych nie oznacza automatycznej zgody na ich wtórne wykorzystanie.
- ✔ Nawet jeśli dane są prezentowane jedynie w postaci fragmentów (np. snippetów), może dojść do naruszenia prawa do bazy danych.
- ⚠️ W przypadku sporów sądowych sądy coraz częściej analizują faktyczne funkcje techniczne wyszukiwarki, a nie jej nazwę czy deklarowaną funkcję.
- ⚠️ Naruszenie prawa sui generis nie wymaga wykazania, że doszło do szkody – sam brak zgody na pobieranie i wtórne wykorzystanie może być podstawą roszczenia.
Podsumowanie
Orzeczenia TSUE w sprawach Innoweb i CV-Online stanowią ważny punkt odniesienia dla interpretacji prawa sui generis do baz danych w kontekście nowoczesnych technologii. W praktyce pokazują, że nawet powszechnie dostępne treści internetowe nie są wolne od ochrony prawnej, jeśli zostały zorganizowane w bazę danych wymagającą istotnych nakładów. Operatorzy wyszukiwarek – zarówno uniwersalnych, jak i wyspecjalizowanych – powinni szczegółowo analizować techniczne aspekty działania swoich systemów, aby uniknąć nieświadomego naruszenia prawa.
Podstawa prawna
- art. 7 ust. 1–5 – Dyrektywa 96/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych
- Wyrok TSUE z dnia 19 grudnia 2013 r., C-202/12 – Innoweb BV przeciwko Wegener Infra
- Wyrok TSUE z dnia 3 czerwca 2021 r., C-762/19 – CV-Online Latvia przeciwko Melons SIA
Tematy porad zawartych w poradniku
- ochrona baz danych w internecie
- metawyszukiwarki a prawo UE
- wtórne wykorzystanie danych
- wyszukiwarka a prawo sui generis
- TSUE baza danych 2021