Wielu przedsiębiorców mylnie zakłada, że obowiązek podatkowy w VAT powstaje zawsze z chwilą wykonania usługi lub dostawy towaru. W rzeczywistości – zwłaszcza w przypadku określonych czynności – kluczowe znaczenie ma data wystawienia faktury, a nie sama czynność gospodarcza. Ten praktyczny poradnik pomoże Ci zrozumieć, kiedy powstaje obowiązek podatkowy VAT w zależności od rodzaju usługi, towaru oraz daty wystawienia faktury. 📅
🧩 Kiedy data wystawienia faktury decyduje o powstaniu obowiązku podatkowego?
W większości przypadków obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wykonania usługi lub dokonania dostawy towarów. Jednak istnieją wyjątki, w których wystawienie faktury jako pierwsze zdarzenie wywołuje obowiązek podatkowy.
Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 3 i 4 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstaje w chwili wystawienia faktury, jeżeli dotyczy:
- usług budowlanych i budowlano-montażowych,
- dostawy drukowanych książek, gazet, czasopism i magazynów (z wyłączeniem map i ulotek),
- usług drukowania tych wydawnictw,
- dostawy energii, gazu, ciepła, chłodu,
- usług telekomunikacyjnych, leasingu, najmu, ochrony, stałej obsługi prawnej i biurowej oraz dystrybucji mediów.
❗ W tych przypadkach, nawet jeśli usługa została wykonana wcześniej, obowiązek podatkowy powstaje w dniu wystawienia faktury, pod warunkiem, że nastąpi to w terminie ustawowym.
🧩 Przykład praktyczny: Usługa budowlana
🔨 Firma Bud-Projekt Sp. z o.o. wykonała usługę budowlaną 10 sierpnia 2024 r. Strony podpisały protokół odbioru tego samego dnia. Uzgodniono termin płatności: 5 września 2024 r.
Zgodnie z przepisami:
- fakturę można wystawić najwcześniej 60 dni przed wykonaniem usługi, czyli od 11 czerwca 2024 r.,
- fakturę należy wystawić najpóźniej 30 dni po wykonaniu usługi – do 9 września 2024 r.
➡ Warianty:
- Faktura wystawiona 10.08.2024 r. – obowiązek podatkowy powstaje tego samego dnia.
- Faktura wystawiona 11.06.2024 r. – mimo że usługa jeszcze nie została wykonana, obowiązek podatkowy powstaje w dniu wystawienia faktury, czyli 11.06.2024 r.
- Faktura wystawiona 9.09.2024 r. – obowiązek podatkowy powstaje 9 września.
- Brak faktury do 9.09.2024 r. – obowiązek podatkowy powstaje w dniu upływu tego terminu, czyli 9 września.
- Brak faktury i brak obowiązkowego terminu – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminu płatności, czyli 5 września.
⚖️ Wyjątkowe sytuacje a obowiązek podatkowy
Nie zawsze wszystko idzie zgodnie z planem. Przedsiębiorcy mogą przypadkowo opóźnić wystawienie faktury lub nie wiedzieć, że przekroczyli ustawowy termin. Co wtedy?
Zgodnie z art. 19a ust. 7 ustawy o VAT:
„W przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 3 i 4, gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4, a gdy ich nie określono – z chwilą upływu terminu płatności.”
🧩 Drugi przykład: Usługi telekomunikacyjne
📡 Firma TeleKonekt świadczy usługę dostępu do internetu z rozliczeniem miesięcznym.
- Usługa świadczona była w marcu 2025 r.
- Faktura została wystawiona 5 kwietnia 2025 r. – zgodnie z umową, termin płatności przypada na 15 kwietnia.
➡ W tym przypadku, obowiązek podatkowy powstał 5 kwietnia 2025 r., czyli w dniu wystawienia faktury, ponieważ usługi telekomunikacyjne są objęte zasadą, że to data faktury determinuje powstanie obowiązku podatkowego (art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. a ustawy o VAT).
📜 Przepisy prawne
art. 19a ust. 5 pkt 3 i 4 – Ustawa o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT):
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury w przypadku świadczenia usług budowlanych, dostawy książek, gazet, czasopism oraz usług najmu, telekomunikacyjnych, ochrony, dystrybucji mediów itp.
art. 19a ust. 7 – ustawa o VAT:
Jeżeli podatnik nie wystawił faktury lub zrobił to po terminie, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminu na jej wystawienie, a jeśli brak terminu – z chwilą upływu terminu płatności.
📚 Podstawa prawna
- art. 19a ust. 1, 2, 3, 4, 5 pkt 3 i 4, 7 – Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
- art. 106b ust. 1 – Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
- art. 106i ust. 3 i 4 – Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku
- obowiązek podatkowy VAT a faktura
- data wystawienia faktury a VAT
- usługi budowlane VAT 2024
- spóźniona faktura VAT konsekwencje
- kiedy powstaje VAT