Zrozumienie formalnych wymogów skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) to klucz do skutecznego dochodzenia swoich praw przed tym sądem. Błędy formalne mogą skutkować odrzuceniem skargi, nawet jeśli w rzeczywistości wyrok sądu pierwszej instancji jest wadliwy. Ten poradnik wyjaśnia, jakie wymagania trzeba spełnić, kto może sporządzić skargę kasacyjną, na co zwrócić uwagę przy formułowaniu zarzutów oraz jakie załączniki i opłaty są niezbędne.
Skarga kasacyjna – dlaczego wymogi formalne są tak istotne?
Skarga kasacyjna nie jest zwykłym środkiem odwoławczym – to szczególna forma kontroli wyroków sądów administracyjnych przez NSA. Sąd ten nie bada sprawy od nowa, lecz skupia się wyłącznie na zarzutach i podstawach wskazanych w skardze kasacyjnej. Jeśli skarga jest nieprawidłowo sporządzona lub nie spełnia wymagań formalnych, nie będzie w ogóle rozpatrzona. Oznacza to, że nawet uzasadnione racje przedsiębiorcy nie zostaną uwzględnione, jeśli nie dochowa on określonych formalności.
Kto może sporządzić skargę kasacyjną?
Zasada ogólna: przymus adwokacko-radcowski
Skargę kasacyjną w sprawach podatkowych, gospodarczych oraz innych przed NSA musi sporządzić i podpisać adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy. To tzw. przymus adwokacko-radcowski. Oznacza to, że samodzielne złożenie takiej skargi przez przedsiębiorcę (bez wsparcia profesjonalisty) jest niedopuszczalne – taka skarga zostanie odrzucona.
Wyjątki od tej zasady:
- Skargę kasacyjną mogą samodzielnie sporządzić sędziowie, notariusze, radcowie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych – jeśli występują w sprawie jako strona, pełnomocnik lub przedstawiciel.
- Z przymusu tego zwolnieni są także prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka.
Przykład praktyczny 1:
Firma transportowa „PolTrans Sp. z o.o.” przegrała sprawę podatkową w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Lublinie. Zarząd spółki chciał samodzielnie napisać i złożyć skargę kasacyjną do NSA, licząc na oszczędność kosztów. Skarga ta została jednak odrzucona bez rozpoznania, ponieważ nie była sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika.
Przykład praktyczny 2:
Pani Magdalena, profesor nauk prawnych zatrudniona na uniwersytecie, prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Gdy przegrała spór z fiskusem przed WSA w Poznaniu, samodzielnie sporządziła skargę kasacyjną – mogła to zrobić legalnie, jako profesor nauk prawnych, bez konieczności korzystania z pomocy adwokata czy doradcy podatkowego.
Elementy skargi kasacyjnej – lista kontrolna
1. Oznaczenie zaskarżonego orzeczenia
- Musisz wyraźnie wskazać, które orzeczenie WSA zaskarżasz (wyrok lub postanowienie) oraz czy robisz to w całości, czy tylko w części.
2. Przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie
- To najważniejszy element skargi. Podstawy kasacyjne to określone w ustawie sytuacje, w których można kwestionować orzeczenie sądu pierwszej instancji. Trzeba dokładnie wskazać, które przepisy (zarówno materialne, jak i procesowe) zostały, według Ciebie, naruszone.
- Samo ogólne powołanie się na „naruszenie prawa” nie wystarczy! Trzeba precyzyjnie wskazać artykuł, ustęp, punkt i wyjaśnić, na czym polegał błąd sądu oraz jaki miało to wpływ na rozstrzygnięcie.
3. Wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia
- Musisz wyraźnie sformułować, czego oczekujesz od NSA: uchylenia orzeczenia w całości lub części albo zmiany orzeczenia – i wskazać zakres tego żądania.
4. Wskazanie WSA, który wydał orzeczenie
- Niezbędne jest podanie nazwy sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie.
5. Oznaczenie stron, przedstawicieli ustawowych i pełnomocników
- Pełne dane stron i ich reprezentantów, a także adresy do doręczeń.
6. Nazwanie pisma „skarga kasacyjna”
- To nie jest formalność – bez prawidłowego oznaczenia rodzaju pisma sąd może mieć wątpliwości co do jego charakteru.
7. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia
- W przypadku spraw podatkowych lub innych majątkowych trzeba wskazać wartość przedmiotu zaskarżenia.
8. Podpis osoby sporządzającej skargę
- Skargę musi podpisać uprawniony pełnomocnik lub osoba, która jest wyjątkiem od przymusu adwokackiego.
9. Załączniki:
- Pełnomocnictwo do sporządzenia skargi kasacyjnej (chyba że wynika ono z ustawy lub jest już w aktach),
- Odpis skargi kasacyjnej i odpisy załączników dla strony przeciwnej,
- Dowód uiszczenia wpisu sądowego.
Skarga kasacyjna – typowe błędy formalne i ich skutki
WSA, do którego kierowana jest skarga kasacyjna, jako sąd pierwszej instancji, bada dopuszczalność skargi. Jeśli stwierdzi braki formalne, przewodniczący wydziału wzywa do ich uzupełnienia w określonym terminie i informuje o skutku ich nieuzupełnienia (odrzucenie skargi).
Do najczęstszych braków formalnych należą:
- brak wskazania WSA, którego orzeczenie jest zaskarżane,
- brak wartości przedmiotu zaskarżenia,
- brak podpisu pełnomocnika,
- brak pełnomocnictwa,
- brak odpisów,
- brak dowodu uiszczenia wpisu,
- niedokonanie innej czynności procesowej w wymaganym terminie.
Jeśli nie usuniesz braków w terminie, skarga zostanie odrzucona. Podobnie skarga zostanie odrzucona, gdy zostanie wniesiona po terminie lub przez osobę nieuprawnioną.
Skarga kasacyjna w wersji elektronicznej – nowe możliwości i ograniczenia
Obecnie można wnieść skargę kasacyjną do sądu administracyjnego w formie dokumentu elektronicznego, ale musi ona być podpisana kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Samo przesłanie pisma e-mailem lub za pomocą systemu ePUAP nie wystarczy, jeśli brakuje podpisu – wtedy będzie to brak formalny, który należy uzupełnić przez złożenie pisma z prawidłowym podpisem.
Warto zwrócić uwagę, że nie każde pełnomocnictwo daje uprawnienie do sporządzenia skargi kasacyjnej – jeśli upoważnienie dotyczy tylko występowania przed „sądem administracyjnym” (liczba pojedyncza), obejmuje jedynie WSA, nie NSA. Dopiero sformułowanie „przed sądami administracyjnymi” (liczba mnoga) daje pełnomocnikowi prawo do sporządzenia skargi kasacyjnej.
Opłaty od skargi kasacyjnej
Za złożenie skargi kasacyjnej pobiera się wpis sądowy:
- Wpis stosunkowy – połowa wpisu obliczonego dla skargi do WSA, ale nie mniej niż 100 zł. Dotyczy spraw, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne (np. podatki, opłaty).
- Wpis stały – określone w ustawie, np. 250 zł za określenie straty, 100 zł za indywidualną interpretację podatkową, 100 zł za wpis lub odmowę wpisu zastawu skarbowego, 100 zł za bezczynność organu podatkowego.
Przykład praktyczny 3:
Pan Robert z Katowic wniósł skargę kasacyjną dotyczącą decyzji podatkowej, kwestionując jedynie część zobowiązania w wysokości 18 000 zł. Wysokość wpisu została ustalona jako połowa wpisu stosunkowego naliczonego od tej właśnie kwoty, a nie od całego zobowiązania wynikającego z decyzji.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki dla wnoszącego skargę kasacyjną
Pamiętaj:
- Skarga kasacyjna jest środkiem prawnym o bardzo wysokim stopniu sformalizowania – każdy błąd formalny może skutkować jej odrzuceniem.
- W większości przypadków skargę musi sporządzić i podpisać adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy.
- Kluczowe jest precyzyjne wskazanie zarzutów oraz konkretnych przepisów prawa, które – Twoim zdaniem – zostały naruszone przez sąd pierwszej instancji.
- Do skargi należy dołączyć wszystkie wymagane załączniki: pełnomocnictwo, odpisy, dowód uiszczenia wpisu, a także właściwie sformułować żądania.
- Opłata za skargę kasacyjną to najczęściej połowa wpisu, jaki pobiera się od skargi do WSA, jednak nie mniej niż 100 zł (w zależności od przedmiotu zaskarżenia).
- Skargę wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego sądu administracyjnego, który wydał orzeczenie.
- Nowoczesne formy składania pism (np. elektroniczne) są możliwe, ale wymagają zachowania warunków z ustawy – w tym właściwego podpisu elektronicznego.
Podstawa prawna
- art. 176 § 1 i § 2, art. 178, art. 46 § 1 pkt 4 – ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 1634, ze zm.)
- art. 3 pkt 13 – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2024 r. poz. 573, ze zm.)
- art. 112 – ustawa z 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1725)
- ustawa z 10 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2014 poz. 183)
Tematy porad zawartych w poradniku
- formalne wymogi skargi kasacyjnej NSA
- kto może sporządzić skargę kasacyjną 2025
- opłata za skargę kasacyjną do sądu administracyjnego
- odrzucenie skargi kasacyjnej – powody
- skarga kasacyjna przez ePUAP lub podpis elektroniczny
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.nsa.gov.pl (Naczelny Sąd Administracyjny)
- https://www.gov.pl/web/nsa/skarga-kasacyjna (Oficjalna informacja o skardze kasacyjnej)
- https://orzeczenia.nsa.gov.pl (Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych)
- https://www.gov.pl/web/epuap (Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej – ePUAP)