Zrozumienie, czym jest „wykonanie umowy” w świetle art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, to klucz do skutecznego korzystania z sankcji kredytu darmowego. Dla konsumentów oraz przedsiębiorców z branży finansowej prawidłowa interpretacja tego pojęcia przesądza o tym, kiedy i na jak długo przysługuje prawo do powołania się na tę wyjątkowo korzystną instytucję. Wyjaśniam, na czym polega wykonanie umowy w tym kontekście, jakie są konsekwencje różnych interpretacji i co wynika z aktualnego orzecznictwa sądowego. Z poradnika dowiesz się również, jak w praktyce zadbać o swoje prawa – czy to jako kredytobiorca, czy kredytodawca.
Na czym polega sankcja kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego to uprawnienie przysługujące konsumentowi, który zawarł umowę kredytu konsumenckiego z naruszeniem określonych przepisów prawa. W przypadku naruszenia przez kredytodawcę obowiązków (najczęściej informacyjnych lub dotyczących kosztów kredytu), konsument może złożyć pisemne oświadczenie, dzięki któremu kredyt staje się nieoprocentowany i wolny od większości kosztów dodatkowych, za wyjątkiem opłat związanych z zabezpieczeniem czy ubezpieczeniem kredytu.
Kiedy można skorzystać z sankcji?
- Gdy umowa kredytowa została zawarta niezgodnie z wymogami formalnymi (np. brakiem obowiązkowych informacji).
- Gdy kredytodawca przekroczył ustawowo dozwolone koszty kredytu.
- W przypadku nieprawidłowego naliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) lub jej niepodania.
Przykład 1:
Pani Monika z Bytomia zawarła w styczniu 2024 r. umowę kredytu gotówkowego na 20 000 zł. W umowie zabrakło precyzyjnej informacji o RRSO oraz procedurze wcześniejszej spłaty kredytu. Monika, korzystając z sankcji kredytu darmowego, złożyła odpowiednie oświadczenie i musiała zwrócić jedynie kapitał, bez odsetek i prowizji.
„Wykonanie umowy” – co to znaczy w praktyce?
Kluczową kwestią dla korzystających z sankcji kredytu darmowego jest zrozumienie, od kiedy liczony jest termin na złożenie oświadczenia. Zgodnie z art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, „konsument może złożyć oświadczenie w terminie roku od dnia wykonania umowy”.
Dominująca interpretacja: „wykonanie umowy” to całkowite wywiązanie się z zobowiązań przez obie strony
Zgodnie z dominującym stanowiskiem zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, „wykonanie umowy” następuje w momencie, gdy zarówno konsument, jak i kredytodawca spełnią wszystkie swoje zobowiązania wynikające z umowy kredytowej.
W praktyce – najczęściej chodzi o dzień, w którym kredytobiorca spłaci ostatnią ratę kredytu i nie pozostają już żadne należności względem kredytodawcy. Dopiero od tego momentu liczony jest roczny termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.
Przykład 2:
Pan Łukasz z Gdańska zawarł umowę kredytową w marcu 2022 r., ostatnią ratę spłacił 10 kwietnia 2025 r. Jeśli wykryje naruszenia w umowie, może do 10 kwietnia 2026 r. złożyć oświadczenie o sankcji kredytu darmowego.
UWAGA: Jeśli kredyt został spłacony wcześniej, np. przez przedterminową spłatę, termin liczy się od daty tej przedterminowej spłaty, a nie od pierwotnie przewidzianego w umowie końca okresu kredytowania.
Mniejszościowe interpretacje – o czym warto wiedzieć?
W orzecznictwie pojawiają się także inne, rzadziej stosowane poglądy:
- Niektóre sądy przyjmowały, że „wykonanie umowy” to dzień wypłaty kredytu przez kredytodawcę (tzw. uruchomienie kredytu).
- Jeszcze bardziej kontrowersyjne stanowisko utożsamiało „wykonanie umowy” z dniem jej zawarcia.
Obie te interpretacje są krytykowane i nie mają obecnie znaczącego poparcia. Stosowanie ich prowadziłoby do skrócenia ochrony konsumenta i byłoby sprzeczne z celami Dyrektywy 2008/48/WE, czyli zapewnieniem wysokiego poziomu ochrony klientów usług finansowych.
Jak poprawnie skorzystać z prawa do sankcji kredytu darmowego?
- Sprawdź umowę – zweryfikuj, czy wszystkie wymagane informacje i koszty są jasno określone.
- Zachowaj dokumentację – potwierdzenie spłaty ostatniej raty, korespondencja z kredytodawcą.
- Oświadczenie pisemne – przygotuj pisemne oświadczenie i złóż je do kredytodawcy w terminie 12 miesięcy od dnia całkowitej spłaty kredytu.
- Reaguj szybko – przekroczenie tego terminu powoduje bezpowrotne utracenie uprawnienia (termin jest prekluzyjny, nie można go przywrócić).
Przykład 3 (inny wariant):
Firma Altech Sp. z o.o. prowadzi działalność sprzedaży sprzętu elektronicznego i często korzysta z umów ratalnych jako forma finansowania dla swoich klientów. Jeden z klientów spłacił kredyt wcześniej, a w umowie brakowało informacji o opłatach związanych z wcześniejszą spłatą. Konsument, po spłacie ostatniej raty, miał pełny rok na złożenie oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, nawet jeśli bank wcześniej argumentował, że termin już minął.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego liczony jest od dnia całkowitego wykonania umowy (czyli najczęściej – od dnia spłaty ostatniej raty).
- Konsument ma 12 miesięcy na złożenie pisemnego oświadczenia, niezależnie od tego, kiedy odkrył nieprawidłowości.
- Przyjęcie odmiennego terminu (np. od zawarcia lub wypłaty kredytu) nie znajduje poparcia w przepisach i orzecznictwie.
- W interesie konsumentów leży staranne przechowywanie dokumentacji i szybka reakcja na wykryte nieprawidłowości w umowie kredytowej.
Podstawa prawna
- art. 45 ust. 1, ust. 4, ust. 5 – Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2024 r. poz. 1497 ze zm.)
- art. 23 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki
- Wybrane orzecznictwo TSUE: C-42/15, C-714/22, C-472/23, C-677/23
Tematy porad zawartych w poradniku
- termin skorzystania z sankcji kredytu darmowego
- wykonanie umowy kredytowej 2025
- uprawnienia konsumenta kredyt konsumencki
- sankcja kredytu darmowego praktyka
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://www.knf.gov.pl – Komisja Nadzoru Finansowego
- https://www.rf.gov.pl – Rzecznik Finansowy