Wydanie klauzuli wykonalności to jeden z najważniejszych etapów poprzedzających wszczęcie egzekucji komorniczej w Polsce. Bez tej klauzuli nie jest możliwe przymusowe wyegzekwowanie należności od dłużnika. W praktyce wielu przedsiębiorców, wierzycieli oraz osób fizycznych napotyka trudności z prawidłowym przygotowaniem wniosku i wymaganych dokumentów. W tym poradniku krok po kroku wyjaśniam, jak skutecznie przejść procedurę uzyskania klauzuli wykonalności, na co zwrócić uwagę oraz jakie są najczęstsze pułapki formalne. Odpowiem też na pytania: kiedy klauzula jest nadawana z urzędu, a kiedy na wniosek oraz jak wygląda kwestia dokumentów z zagranicy.
Klauzula wykonalności – dlaczego jest niezbędna?
Klauzula wykonalności stanowi swoisty „bilet wstępu” do egzekucji komorniczej. To ona zamienia orzeczenie sądu, ugodę sądową, nakaz zapłaty lub inny tytuł egzekucyjny w dokument, który może być przedstawiony komornikowi. Jeśli nie zadbamy o uzyskanie tej klauzuli, nawet wygrana sprawa nie przełoży się na realne odzyskanie pieniędzy.
Jak i kto może złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności?
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności jest zasadą w polskiej procedurze cywilnej – sąd działa z urzędu tylko w wyraźnie określonych sytuacjach. Oto najważniejsze kwestie praktyczne:
- Wniosek może złożyć: wierzyciel, prokurator, organizacja społeczna oraz inne podmioty uczestniczące w postępowaniu cywilnym.
- Wniosek można złożyć:
- Na piśmie – tradycyjnie, co jest najczęstsze,
- Ustnie do protokołu – w trakcie posiedzenia sądowego,
- Elektronicznie – tylko jeśli przepis szczególny tak stanowi.
📄 Wymagane dokumenty do wniosku o klauzulę wykonalności
W zależności od rodzaju tytułu egzekucyjnego i okoliczności sprawy, do wniosku należy dołączyć różne dokumenty. Oto najczęstsze przypadki:
- Tytuł egzekucyjny (np. wyrok sądu, nakaz zapłaty) – jeśli nie pochodzi z sądu, należy dołączyć oryginał lub odpis (art. 781 § 2 k.p.c.).
- Zaświadczenie o wykonalności – jeśli tytuł pochodzi od organu administracji publicznej (art. 784 k.p.c.).
- Dokument potwierdzający spełnienie warunku – jeśli wykonanie tytułu jest od czegoś uzależnione (art. 786 § 1 k.p.c.).
- Dokument wykazujący przejście uprawnienia/obowiązku – w przypadku zmiany wierzyciela lub dłużnika (art. 788 k.p.c.).
- Inne zaświadczenia urzędowe – np. akt małżeństwa, jeśli klauzula ma być nadana przeciwko małżonkowi dłużnika (art. 785 k.p.c.).
- W przypadku zagranicznego tytułu egzekucyjnego – dokumenty określone w art. 1147 § 1 k.p.c., m.in. urzędowy odpis orzeczenia, dokument stwierdzający prawomocność i ich uwierzytelniony przekład.
Kiedy klauzula wykonalności nadawana jest z urzędu?
W niektórych sytuacjach sąd nadaje klauzulę wykonalności automatycznie, bez wniosku. Najczęstsze przypadki to:
- Świadczenia alimentacyjne,
- Świadczenia zasądzone na rzecz pracownika lub członków jego rodziny,
- Postępowania nieprocesowe wszczęte z urzędu,
- Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym po jego uprawomocnieniu się,
- Tytuły dotyczące grzywny, kary pieniężnej lub kosztów sądowych należnych Skarbowi Państwa,
- Nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy domowej.
W tych przypadkach nie trzeba składać żadnego wniosku – sąd nadaje klauzulę sam, gdy tylko tytuł egzekucyjny stanie się prawomocny.
Przykłady praktyczne
Przykład 1: Wierzyciel chce odzyskać należność od kontrahenta
Pani Marta prowadzi firmę transportową w Gdańsku. Wygrała sprawę o zapłatę za usługi transportowe w Sądzie Rejonowym w Gdańsku. Po uprawomocnieniu się wyroku, złożyła wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na wyrok sądu. Do wniosku dołączyła odpis wyroku oraz potwierdzenie prawomocności. Sąd po kilku dniach nadał klauzulę wykonalności, co pozwoliło pani Marcie przekazać sprawę komornikowi.
Przykład 2: Klauzula wykonalności wobec małżonka dłużnika
Pan Tomasz uzyskał w sądzie tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi, który pozostaje w związku małżeńskim. Aby egzekucja mogła być prowadzona również z majątku wspólnego, pan Tomasz musiał dołączyć do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności akt małżeństwa dłużnika. Bez tego dokumentu sąd nie nadałby klauzuli przeciwko małżonce dłużnika.
Klauzula wykonalności dla tytułów zagranicznych i europejskich
Orzeczenia sądów zagranicznych oraz tytuły egzekucyjne wydane w innych krajach Unii Europejskiej wymagają spełnienia szczególnych formalności. Należy zawsze sprawdzić, czy dane orzeczenie podlega procedurze uznania, czy automatycznego wykonania (np. na podstawie europejskiego tytułu egzekucyjnego – ETE). Zasadniczo jednak, aby prowadzić egzekucję w Polsce, zagraniczny tytuł powinien zostać zaopatrzony w polską klauzulę wykonalności – wyjątki przewidują odpowiednie rozporządzenia UE, o czym niżej.
Najważniejsze rozporządzenia UE dotyczące uznawania i wykonywania orzeczeń:
- Rozporządzenie 805/2004 – Europejski Tytuł Egzekucyjny dla roszczeń bezspornych,
- Rozporządzenie 1896/2006 – Europejski nakaz zapłaty,
- Rozporządzenie 861/2007 – Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń,
- Rozporządzenie 1215/2012 – Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych,
- Rozporządzenie 4/2009 – Sprawy alimentacyjne,
- Rozporządzenie 606/2013 – Środki ochrony w sprawach cywilnych,
- Rozporządzenie 2019/1111 – Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz odpowiedzialności rodzicielskiej.
W praktyce, sądy polskie na wniosek wierzyciela wydają stosowne zaświadczenia albo stwierdzają wykonalność orzeczenia, jeśli spełnione są przesłanki danego rozporządzenia.
Opłata za wydanie klauzuli wykonalności
Za złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, w większości przypadków, pobierana jest opłata stała w wysokości 50 zł. Dotyczy to w szczególności tytułów innych niż orzeczenia sądu, ugody sądowe, nakazy zapłaty oraz ugody zawarte przed mediatorem.
Czy wniosek o klauzulę wykonalności przerywa bieg przedawnienia?
To zagadnienie budziło wątpliwości. Obecnie dominuje pogląd, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia roszczenia, ponieważ jest to czynność mająca na celu bezpośrednie dochodzenie roszczenia (art. 123 k.c.).
Najczęstsze błędy i praktyczne wskazówki
- Nie dołączenie wszystkich wymaganych dokumentów – sąd nie nada klauzuli wykonalności bez kompletu załączników.
- Składanie wniosku przed uprawomocnieniem się wyroku lub nakazu zapłaty.
- Brak uwierzytelnionego tłumaczenia w przypadku tytułów zagranicznych.
- Niezgodność danych w załączonych dokumentach z treścią wniosku.
- Warto korzystać z gotowych wzorów wniosków dostępnych na stronach sądów i ministerstwa sprawiedliwości.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Klauzula wykonalności jest niezbędna, by przeprowadzić egzekucję komorniczą w Polsce.
- Wniosek o nadanie klauzuli składa się na piśmie, ustnie do protokołu lub (wyjątkowo) elektronicznie.
- Sąd nadaje klauzulę z urzędu tylko w określonych przypadkach, np. przy alimentach, sprawach pracowniczych, grzywnach.
- Do wniosku należy dołączyć komplet wymaganych dokumentów – ich katalog zależy od rodzaju tytułu egzekucyjnego i sytuacji faktycznej.
- W przypadku tytułów zagranicznych lub europejskich należy dokładnie sprawdzić, czy potrzebna jest klauzula wykonalności czy wyłącznie odpowiednie zaświadczenie.
- Opłata za wniosek to zwykle 50 zł.
- Wniosek o klauzulę wykonalności przerywa bieg przedawnienia roszczenia.
Podstawa prawna
- art. 782, art. 781 § 2, art. 784, art. 786 § 1, art. 785, art. 788, art. 760, art. 1147 § 1, art. 776, art. 7951-79513 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 123 – Kodeks cywilny
- art. 71 – Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
- Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady
- Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006
- Rozporządzenie (WE) nr 861/2007
- Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012
- Rozporządzenie (WE) nr 4/2009
- Rozporządzenie (UE) nr 606/2013
- Rozporządzenie (UE) nr 2019/1111
Tematy porad zawartych w poradniku
- klauzula wykonalności krok po kroku
- wniosek o klauzulę wykonalności 2025
- dokumenty do klauzuli wykonalności
- klauzula wykonalności a tytuł zagraniczny
- opłata za klauzulę wykonalności