Postępowanie egzekucyjne to jeden z najważniejszych etapów dochodzenia roszczeń przez wierzycieli, szczególnie w relacjach biznesowych. Często zdarza się, że mimo wyroku sądu czy wydanego nakazu zapłaty dłużnik nie wykonuje swojego obowiązku. W takiej sytuacji pojawia się pytanie: jak wszcząć postępowanie egzekucyjne i na co należy zwrócić szczególną uwagę? W tym poradniku wyjaśniam krok po kroku, jak wygląda wszczęcie egzekucji oraz z jakimi praktycznymi konsekwencjami należy się liczyć.
Kiedy można wszcząć postępowanie egzekucyjne?
Z punktu widzenia przedsiębiorcy czy osoby fizycznej, istotne jest rozróżnienie między wszczęciem postępowania egzekucyjnego a samą egzekucją. To rozróżnienie ma praktyczne znaczenie nie tylko dla wierzycieli, ale również dla dłużników.
- Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z chwilą złożenia do komornika (lub sądu – w zależności od sprawy) wniosku o wszczęcie egzekucji wraz z tytułem wykonawczym (najczęściej wyrok lub nakaz zapłaty z klauzulą wykonalności).
- Egzekucja w ścisłym sensie rozpoczyna się z momentem dokonania przez komornika pierwszej czynności egzekucyjnej – zwykle doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.
W uproszczeniu: postępowanie egzekucyjne uruchamia wierzyciel, natomiast egzekucję – komornik.
Jak wszcząć postępowanie egzekucyjne? Krok po kroku
- Uzyskanie tytułu wykonawczego
Przed złożeniem wniosku należy posiadać tytuł wykonawczy – to np. wyrok sądu opatrzony klauzulą wykonalności. - Złożenie wniosku do komornika
Wniosek można złożyć na urzędowym formularzu (jest to jednak opcja, nie obowiązek) – najczęściej bezpośrednio u komornika właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika.
✔️ Wniosek powinien zawierać dane wierzyciela, dłużnika, wskazanie tytułu wykonawczego, kwotę należności i sposób egzekucji. - Załączenie tytułu wykonawczego
Bez ważnego tytułu wykonawczego komornik nie podejmie działań. - Opłaty i koszty
Komornik pobiera opłaty zgodnie z ustawą o kosztach komorniczych – pamiętaj, że co do zasady koszty te pokrywa dłużnik, ale jeśli egzekucja okaże się bezskuteczna, część opłat może spaść na wierzyciela.
Przykład 1
Pani Maria prowadzi sklep internetowy w Poznaniu. Mimo prawomocnego wyroku i klauzuli wykonalności jej dłużnik – firma transportowa z Katowic – nie uregulował należności. Pani Maria składa wniosek do komornika działającego przy Sądzie Rejonowym w Katowicach. Komornik podejmuje pierwszą czynność – wysyła zawiadomienie o wszczęciu egzekucji do dłużnika. W ten sposób postępowanie egzekucyjne zostaje formalnie wszczęte, a sama egzekucja zaczyna się w momencie dokonania pierwszej czynności przez komornika.
Przykład 2
Firma TechSolutions z Warszawy uzyskała nakaz zapłaty przeciwko dwóm solidarnym dłużnikom: osobie fizycznej i spółce cywilnej. Wniosek o wszczęcie egzekucji obejmuje obu dłużników, jednak firma wskazuje egzekucję tylko z rachunków bankowych jednego z nich. Egzekucja zostaje wszczęta przeciwko obu dłużnikom, ale faktyczne czynności egzekucyjne komornik podejmuje najpierw wobec wskazanego rachunku bankowego.
Wszczęcie egzekucji z urzędu – czy to możliwe?
Choć zasadą jest wszczęcie egzekucji na wniosek wierzyciela, są przypadki, kiedy egzekucja może być wszczęta z urzędu (bez wniosku):
- Gdy tak stanowi przepis szczególny (np. alimenty zasądzone na rzecz małoletnich dzieci – wówczas sąd przesyła orzeczenie bezpośrednio komornikowi).
- Na żądanie prokuratora, organizacji pozarządowej, Rzecznika Praw Obywatelskich lub innego uprawnionego organu.
W takich sprawach komornik nie oczekuje na inicjatywę wierzyciela – wszczyna egzekucję niezwłocznie po otrzymaniu dokumentów z sądu.
Odpowiedzialność za wszczęcie egzekucji – co grozi wierzycielowi?
Wierzyciel musi działać ostrożnie. Jeśli między wydaniem tytułu egzekucyjnego a wszczęciem egzekucji nastąpiły okoliczności, które powodują wygaśnięcie lub ograniczenie obowiązku dłużnika (np. dług został spłacony lub umorzony), wszczęcie egzekucji może być uznane za naruszenie prawa, a nawet skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego.
Przykład
Pan Tomasz otrzymał nakaz zapłaty przeciwko swojej byłej wspólniczce. Jednak zanim wszczął egzekucję, wspólniczka wpłaciła całą należność wraz z odsetkami. Jeśli mimo to Pan Tomasz złoży wniosek o egzekucję, a komornik zajmie rachunek bankowy byłej wspólniczki, może to być uznane za czyn niedozwolony i naruszenie zasad współżycia społecznego. Była wspólniczka może żądać odszkodowania.
Warto dodać, że nie każda egzekucja z nieprawomocnego orzeczenia, które później zostanie uchylone, powoduje automatyczną odpowiedzialność wierzyciela. Kluczowe jest, czy wierzyciel działał w sposób zawiniony.
Czy samo wszczęcie postępowania egzekucyjnego przerywa bieg przedawnienia?
To bardzo ważne pytanie dla wierzycieli, szczególnie tych, którzy długo czekają z podjęciem działań. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego przerywa bieg przedawnienia roszczenia. Jednak jeśli egzekucja zostanie umorzona (np. na podstawie art. 823 k.p.c.), przerwa przedawnienia nie wywołuje skutku i należy liczyć przedawnienie tak, jakby postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte.
Przykład
Firma Novatech z Lublina uzyskała nakaz zapłaty przeciwko kontrahentowi. Po dwóch latach bezskutecznej egzekucji komornik umorzył postępowanie, ponieważ nie znalazł majątku dłużnika. W tej sytuacji samo wszczęcie egzekucji nie powoduje trwałego przerwania biegu przedawnienia, a termin przedawnienia biegnie dalej, jakby egzekucja nie została wszczęta.
Podsumowanie – o czym pamiętać, wszczynając postępowanie egzekucyjne?
- Zawsze upewnij się, że obowiązek dłużnika wynikający z tytułu wykonawczego nadal istnieje.
- Przygotuj kompletny wniosek oraz aktualny tytuł wykonawczy – to niezbędne, by komornik mógł działać.
- Wybór sposobu egzekucji należy do wierzyciela, który nie musi od razu wskazywać wszystkich możliwych sposobów egzekucji.
- Egzekucję można prowadzić przeciwko kilku dłużnikom jednocześnie – także w zakresie ich majątku wspólnego lub osobistego.
- Nieuzasadnione wszczęcie egzekucji po wygaśnięciu długu grozi odpowiedzialnością cywilną.
Podstawa prawna
- art. 776, art. 796, art. 805, art. 823, art. 825, art. 13 § 2, art. 182 § 2 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 415, art. 24 – Kodeks cywilny
Tematy porad zawartych w poradniku
- wszczęcie postępowania egzekucyjnego krok po kroku
- odpowiedzialność wierzyciela za egzekucję
- przerwanie biegu przedawnienia przez egzekucję
- egzekucja przeciwko dłużnikom solidarnym
Przydatne strony urzędowe: