Publikacja wizerunku osoby fizycznej w prasie, telewizji lub internecie to poważna ingerencja w jej prywatność i dobra osobiste. Dlatego dziennikarze, redaktorzy i wydawcy muszą znać granice prawne tego działania. Szczególnie wrażliwe są sytuacje, gdy chodzi o osoby uczestniczące w postępowaniach sądowych, osoby pokrzywdzone przestępstwem, a także osoby publiczne. W tym poradniku przedstawiam, kiedy publikacja wizerunku wymaga zgody, kiedy może być zabroniona, oraz jakie wyjątki dopuszcza prawo.
📸 Kiedy publikacja wizerunku wymaga zgody?
Wizerunek jako dobro osobiste
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo prasowe, dziennikarz ma obowiązek „zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych, a także poszanowania dóbr osobistych i odpowiadających im praw osobistych osób fizycznych i prawnych”. Oznacza to, że wizerunek – jako jedno z dóbr osobistych – podlega ochronie podobnie jak np. godność, prywatność czy dobre imię.
Publikacja zdjęcia, na którym osoba jest rozpoznawalna, wymaga co do zasady jej jednoznacznej zgody. Brak zgody może prowadzić do naruszenia prawa do wizerunku, skutkującego odpowiedzialnością cywilną, a czasem nawet karną.
Czy zamazanie twarzy wystarczy?
Rozpoznawalność osoby jest kluczowym kryterium. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli twarz osoby jest zamazana (np. przez tzw. „pasek na oczach” lub rozmycie obrazu), ale mimo to możliwe jest jej rozpoznanie przez otoczenie, publikacja może nadal być uznana za naruszenie prawa. Przeciwnie – jeśli osoba nie jest możliwa do zidentyfikowania, to nie mówimy o publikacji wizerunku w rozumieniu prawnym.
Przykład:
📰 Redakcja lokalnego tygodnika opublikowała zdjęcie osoby zatrzymanej za rzekome nadużycia finansowe. Choć twarz osoby została częściowo zamazana, charakterystyczny element ubioru oraz tło pozwalały łatwo zidentyfikować ją jako lokalnego przedsiębiorcę. W efekcie, sąd uznał, że doszło do naruszenia prawa do wizerunku, mimo braku pełnego pokazania twarzy.
⚖️ Wizerunek a relacjonowanie postępowań sądowych
Sprawozdawczość sądowa a ochrona dóbr osobistych
Prawo prasowe reguluje szczegółowo kwestie publikowania wizerunków w kontekście relacjonowania rozpraw. Artykuł 13 ust. 2 ustawy – Prawo prasowe stanowi:
„Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować w prasie wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, wizerunków świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych.”
W praktyce oznacza to bezwarunkowy zakaz publikowania wizerunków takich osób bez ich uprzedniej zgody – niezależnie od tego, czy są rozpoznawalne, czy nie, a także niezależnie od tego, czy postępowanie dotyczy sprawy karnej, cywilnej, czy administracyjnej.
Choć ustawodawca używa w przepisie pojęcia „postępowanie przygotowawcze”, co sugerowałoby postępowanie karne, doktryna i orzecznictwo rozszerzają ten przepis na każde postępowanie sądowe, niezależnie od jego charakteru. Oznacza to, że także w przypadku relacjonowania np. postępowań cywilnych (np. rozwodowych) lub administracyjnych (np. o wygaśnięcie mandatu posła) obowiązuje ten sam poziom ochrony wizerunku.
Zgoda na publikację – kiedy jest ważna?
Zgoda na publikację wizerunku musi być wyraźna i świadoma. Oznacza to, że osoba wyraża zgodę znając cel i kontekst publikacji, a także mając świadomość, że zostanie pokazana jako uczestnik postępowania sądowego.
Niedopuszczalne jest publikowanie wizerunku, jeśli osoba nie została poinformowana, w jakim kontekście zdjęcie zostanie użyte. Co więcej, jeśli dana osoba wyraźnie zażąda, by nie publikować jej zdjęcia nawet w wersji zamazanej, dziennikarz musi to uszanować.
Wyjątek: osoby powszechnie znane
Szczególny przypadek stanowią osoby publiczne. Teoretycznie art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim pozwala na publikację wizerunku osoby pełniącej funkcję publiczną „jeśli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem funkcji publicznych”. Jednak przepis art. 13 ust. 2 prawa prasowego ma charakter szczególny, a więc ma pierwszeństwo przed ogólną regulacją z prawa autorskiego.
W efekcie – nawet jeśli osoba publiczna (np. poseł) bierze udział w postępowaniu sądowym, jej wizerunek nadal wymaga zgody do publikacji. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy publikacja jest uzasadniona ważnym interesem społecznym.
Przykład:
📷 Zdjęcie posła Jarosława M., uczestniczącego w sprawie cywilnej o rzekome przekroczenie uprawnień, zostało opublikowane przez ogólnopolską gazetę bez jego zgody. Choć poseł jest osobą powszechnie znaną, Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że publikacja naruszyła prawo do ochrony wizerunku – bo dotyczyła sprawy prywatnej, a nie działalności publicznej.
ący sprawę decyduje, czy interes społeczny uzasadnia odstąpienie od ogólnego zakazu publikacji. W praktyce jednak organy te muszą zachować ostrożność i nie mogą traktować tego wyjątku jako furtki do nadużyć.
Czym jest „ważny interes społeczny”?
Przepisy nie definiują tego pojęcia, co oznacza, że decyzja należy do oceny konkretnej sytuacji. Przyjmuje się, że nie może nim być samo zainteresowanie mediów lub opinii publicznej. Istotna jest realna potrzeba społeczna wynikająca np. z:
- zapobieżenia dalszym przestępstwom,
- umożliwienia innym osobom zgłoszenia się jako pokrzywdzonych,
- ostrzeżenia społeczeństwa przed konkretnym zagrożeniem.
Przykład:
👮 Prokuratura wydała zgodę na publikację zdjęcia mężczyzny podejrzanego o gwałty popełnione na terenie trzech województw. W uzasadnieniu wskazano, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż są jeszcze inne ofiary, które dotąd się nie ujawniły. Publikacja miała więc na celu wsparcie toczącego się śledztwa.
Przykład przeciwny:
🗞️ Tabloid opublikował zdjęcie celebryty oskarżonego o znęcanie się nad partnerką, powołując się na „ogromne zainteresowanie społeczne sprawą”. Prokuratura nie wydała zgody na publikację, a sąd nałożył karę za naruszenie przepisów – interes społeczny nie może oznaczać ciekawości medialnej.
🛡️ Wizerunek jako element prywatności
Ochrona prywatności w prawie prasowym
Zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy – Prawo prasowe:
„Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować danych i innych informacji dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działalnością publiczną tej osoby.”
Ten przepis ma szerokie zastosowanie – obejmuje nie tylko dane osobowe, ale też zdjęcia, nagrania, opisy sytuacji domowych, zdrowotnych czy rodzinnych.
Podobnie jak w przypadku wizerunku, wyjątek dotyczy osób publicznych – ale tylko wtedy, gdy dana informacja ma bezpośredni związek z ich działalnością publiczną.
Przykład:
📸 Gazeta opublikowała zdjęcie burmistrza miasta wchodzącego do kliniki onkologicznej. W artykule sugerowano, że jego stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie funkcji. Burmistrz pozwał redakcję za naruszenie prywatności. Sąd uznał jednak, że stan zdrowia może mieć wpływ na pełnienie funkcji publicznej, dlatego publikacja była legalna – ale tylko dlatego, że dotyczyła aspektu jego działalności publicznej.
⚖️ Praktyczne przykłady i studia przypadków
Przykład 1: Publikacja zdjęcia oskarżonego bez zgody
🧑⚖️ Sprawa Tomasza K., oskarżonego o przestępstwo gospodarcze
Lokalny serwis informacyjny opublikował zdjęcie Tomasza K. podczas wyjścia z sądu, gdzie toczyła się sprawa o wielomilionowe oszustwo. Twarz oskarżonego była widoczna, a w artykule podano również jego inicjały i miejsce prowadzenia działalności.
Tomasz K. złożył pozew o ochronę dóbr osobistych, wskazując na brak zgody na publikację wizerunku i naruszenie jego dobrego imienia. Redakcja broniła się, wskazując, że sprawa budziła duże zainteresowanie mieszkańców.
Sąd uznał, że doszło do naruszenia przepisów – art. 13 ust. 2 prawa prasowego wyraźnie zakazuje publikacji wizerunku osoby, przeciwko której toczy się postępowanie, jeśli brak jest jej zgody lub zgody prokuratora. Interes opinii publicznej nie był wystarczającym uzasadnieniem.
Przykład 2: Polityk a działalność publiczna
🏛️ Sprawa posła Jerzego S., który brał udział w procesie cywilnym dotyczącym podziału majątku
Ogólnopolski dziennik opisał przebieg sprawy, publikując zdjęcie posła S. w sądzie. W artykule pojawiły się też szczegóły dotyczące jego sytuacji rodzinnej.
Poseł wystąpił na drogę sądową, powołując się na ochronę prywatności oraz brak związku sprawy z jego działalnością polityczną. Sąd uznał, że postępowanie cywilne nie miało żadnego związku z działalnością publiczną, a publikacja jego wizerunku i szczegółów życia prywatnego była nielegalna.
Podsumowanie – co powinien wiedzieć dziennikarz i wydawca?
Zasady publikacji wizerunku są w Polsce ściśle uregulowane, szczególnie w kontekście relacjonowania spraw sądowych i ochrony prywatności. Naruszenie tych zasad może skutkować poważnymi konsekwencjami – od pozwu cywilnego, przez grzywny, aż po utratę wiarygodności redakcji.
Oto kluczowe zasady, o których należy pamiętać:
✔ Wizerunek jest dobrem osobistym – nie można go publikować bez zgody, chyba że ustawa stanowi inaczej.
✔ Rozpoznawalność osoby jest kluczowym kryterium – zamazanie twarzy nie zawsze wystarczy.
✔ W przypadku uczestników postępowań sądowych, wizerunek można publikować tylko za ich zgodą – lub za zgodą sądu/prokuratora z uwagi na ważny interes społeczny.
✔ Osoby publiczne również podlegają ochronie – ich wizerunek można publikować tylko w związku z działalnością publiczną, nie z życiem prywatnym.
✔ Interes społeczny nie oznacza ciekawości opinii publicznej – musi mieć charakter rzeczywistej potrzeby społecznej (np. prewencja, bezpieczeństwo, wymiar sprawiedliwości).
✔ Zgoda musi być świadoma i jednoznaczna – osoba powinna wiedzieć, że zostanie przedstawiona jako uczestnik postępowania lub bohater materiału.
📚 Podstawa prawna
- Art. 12 ust. 1 pkt 2, art. 13 ust. 2 i 3, art. 14 ust. 6 – ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz.U. 1984 nr 5 poz. 24, ze zm.)
- Art. 81 ust. 2 pkt 1 – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83, ze zm.)
🧠 Tematy porad zawartych w poradniku:
- publikacja wizerunku bez zgody
- wizerunek w relacjach sądowych
- osoby publiczne a prawo do prywatności
- interes społeczny a dobra osobiste
- prawo prasowe w praktyce