Wartość transakcji kontrolowanej to pojęcie, które ma kluczowe znaczenie w rozliczeniach między podmiotami powiązanymi. Określenie tej wartości jest niezbędne przy analizie cen transferowych oraz ustalaniu obowiązków dokumentacyjnych. Dzięki jasnej definicji ustawowej przedsiębiorcy mogą uniknąć błędów, które mogłyby skutkować sankcjami podatkowymi. Poniżej wyjaśniam, jak właściwie ustalić wartość transakcji kontrolowanej, z uwzględnieniem różnych typów transakcji i najczęściej spotykanych sytuacji w praktyce gospodarczej.
Czym jest transakcja kontrolowana i dlaczego wartość ma znaczenie?
Transakcja kontrolowana to, najprościej mówiąc, każde działanie o skutkach finansowych pomiędzy podmiotami powiązanymi – zarówno polskimi, jak i zagranicznymi. Ustalenie jej wartości jest ważne, ponieważ od tego zależy, czy musisz sporządzić dokumentację cen transferowych (tzw. lokalną dokumentację TP), a także jakie obowiązki sprawozdawcze cię dotyczą.
W praktyce pojęcie wartości transakcji kontrolowanej pojawia się m.in. w kontekście progów dokumentacyjnych czy obowiązku składania oświadczeń do urzędu skarbowego.
Jak ustalić wartość transakcji kontrolowanej? Zasady z ustawy o CIT
Zgodnie z art. 11l ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.), sposób wyznaczenia wartości zależy od typu transakcji. Poniżej znajdziesz praktyczne zestawienie najczęściej spotykanych typów transakcji oraz wskazanie, jaka wartość powinna być przyjęta jako podstawa do analizy cen transferowych:
| Typ transakcji | Wartość transakcji kontrolowanej |
|---|---|
| pożyczka, kredyt, depozyt | wartość kapitału (tj. kwota główna pożyczki lub kredytu) |
| emisja obligacji | wartość nominalna wyemitowanych obligacji |
| poręczenie, gwarancja | suma gwarancyjna (czyli maksymalna kwota gwarancji) |
| przypisanie dochodu lub straty do zagranicznego zakładu | wartość przypisanych przychodów lub kosztów |
| umowa spółki osobowej | łączna wartość wniesionych wkładów |
| pozostałe transakcje | wartość właściwa dla danego typu transakcji (najczęściej wartość świadczenia) |
Przykład 1 – Pożyczka
Spółka X z Warszawy udzieliła powiązanej Spółce Y z Gdańska pożyczki w wysokości 2 000 000 zł. Oprocentowanie wynosi 7% rocznie. Wartością transakcji kontrolowanej jest sama kwota pożyczki, czyli 2 000 000 zł, a nie suma odsetek czy inne koszty.
Przykład 2 – Poręczenie
Spółka ABC Sp. z o.o. z Lublina udzieliła poręczenia kredytu dla swojej spółki-córki DEF Sp. z o.o. z Krakowa. Suma gwarancyjna określona w umowie poręczenia to 800 000 zł. Wartość transakcji kontrolowanej stanowi ta właśnie suma, a nie wartość ewentualnych przyszłych wypłat czy opłat za udzielenie gwarancji.
Jak dokumentować wartość transakcji kontrolowanej? Praktyczne wskazówki
W praktyce, najczęściej podstawą ustalenia wartości są:
- Faktury (otrzymane lub wystawione) dotyczące danej transakcji w konkretnym roku podatkowym.
- Umowy lub inne dokumenty (w przypadku transakcji finansowych lub gdy nie wystawiono faktury).
- Płatności – jeśli nie można ustalić wartości na podstawie faktur czy umów.
Wskazówka: Gdy faktura obejmuje kilka transakcji kontrolowanych, powinieneś przyporządkować odpowiednią część wartości do każdej z nich.
Czy wartość transakcji obejmuje VAT? Ważne niuanse
Wartość transakcji kontrolowanej co do zasady jest pomniejszana o podatek od towarów i usług (VAT). Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy zgodnie z przepisami o VAT:
- VAT nie stanowi podatku naliczonego, lub
- podatnik nie ma prawa do odliczenia ani zwrotu VAT.
W takich przypadkach wartość transakcji nie jest pomniejszana o VAT.
Przykład 3 – Sprzedaż usług z VAT niedającym prawa do odliczenia
Firma STX Sp. z o.o. sprzedaje usługi powiązanej firmie BIZ Sp. z o.o. Łączna wartość netto wynosi 120 000 zł, a VAT – 27 600 zł (stawka 23%). Firma STX nie ma prawa do odliczenia VAT od tej transakcji. Wartość transakcji kontrolowanej wynosi zatem 147 600 zł (łącznie z VAT).
Wartość w walucie obcej – jak przeliczać na złote?
Gdy wartość transakcji została wyrażona w walucie obcej, przeliczenia na złote polskie należy dokonać według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania operacji gospodarczej (lub dzień zawarcia umowy). To szczególnie istotne w przypadku rozliczeń międzynarodowych.
Wyłączenia z kalkulacji wartości transakcji
Pamiętaj, że nie uwzględnia się w kalkulacji wartości transakcji kontrolowanych tych transakcji, które nie podlegają obowiązkowi dokumentacyjnemu (zgodnie z art. 11n u.p.d.o.p.).
Najważniejsze wskazówki praktyczne
- Dokumentuj każdą transakcję kontrolowaną osobno.
- Nie zapominaj o przeliczaniu walut według kursu NBP.
- Pamiętaj o wyłączeniach VAT oraz o wyjątkach, w których VAT uwzględniasz.
- W przypadku wątpliwości korzystaj z aktualnych interpretacji podatkowych lub konsultuj się z doradcą.
Podsumowanie
Poprawne określenie wartości transakcji kontrolowanej ma fundamentalne znaczenie dla prawidłowego wypełnienia obowiązków związanych z cenami transferowymi. Najważniejsze jest właściwe zidentyfikowanie rodzaju transakcji, ustalenie wartości zgodnie z ustawą, prawidłowe udokumentowanie jej przebiegu oraz uwzględnienie specyficznych wyłączeń – szczególnie w zakresie VAT i transakcji niepodlegających obowiązkowi dokumentacyjnemu.
Podstawa prawna
- art. 11l, art. 11n, art. 11k – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 31a ust. 1 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w zakresie przeliczania walut)
- art. 86 ust. 1, art. 88 ust. 3 – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
Tematy porad zawartych w poradniku
- „określenie wartości transakcji kontrolowanej”
- „przeliczanie wartości transakcji kontrolowanej na złote 2025”
- „dokumentacja cen transferowych obowiązki 2025”
- „transakcje powiązane CIT przykłady”